Қоздырғыштың таксономиясы:
сіріспе- clostridium tetani
микробиологиялық қасиеті: спорасы терминальды орналасқан таяқшалар
зерттеу әдісі: микроскопиялық, Грам әдісі
Морфологиясы. Ірі спора түзетін грам оң таяқшалар, перитрихтары бар, қатаң облигатты анаэроі сапрофит. Сіреспе клостридияларында спораның орналасуы: терминальды, спорасы бар таяқша дабц таяқшасына үқсас болады. Жануарлар және адам ішегінен топыраққа түсіп вегетативті немесе спора күйЦ түседі.
Дақылдандыру. . Тығыз қоректік орталарда мөлдір немесе сәл сүрлау үзынша беткейлік колониялар қүрайді Жартылай сүйық қоректж орталарда К-пішінді жасымықша дәндеріне үқсас колониялар түзеді немес «түбіт гүйіні» тәрізді өседі. Споралардың түзілуі 2-3 тәуліктен кейін басталады. 4-6 тәуліктен кейін сүйьі қоректік ортада вегетативті жасушалары ыдырап, тек қана споралары қалады. Сүйық қоректік орталарда күшті экзотоксин түзеді.
Патогенділік факторлары. Негізгі патогенділік факторы экзотоксин болып табылады. Әсер ( механизміне байланысты экзотоксин 2 компоненттен түрады:
Тетаноспазмин, жүйке тіндерін зақымдайды (функциональдық бекітуші).
Тетанолизин, эритроциттерді ерітеді, кардиотоксикалық қабілетке ие (мембранотоксин). Токсишг таралу жолді ры: гематогендік, нейрогендік.
Басты патогендік факторы - сіреспелік токсин, ол қоздырғыштардың көбею жерінен (жарақатта) қантамырлар мен лимфатамырлары, жүйке бағаналары арқылы таралып, жүйке жүйесінің зақымдануына әкеледі. зргханалық диагноз қоюдың негізгі әдістері: бактериологиялық, биологиялық. Емдеуі. Сіреспеге қарсы антитоксикалық сарысу немесе сіреспеге қарсы адам иммундыглобулині иылады.
Алдын алуы. Сіреспеге қарсы белсенді иммунитет жасауға қоданылатын препарат - сіреспелік анатоксин. Жоспарлы вакцинацияланатын контингент-үш айлық балалар. Құрамына сіреспелік анатоксин кіретін вакциналар: АКДС, АДС, секстаанатоксин. Сіреспеге қарсы жедел вакцинация жүргізілетін контингент: жарақат алған, күйген, үсік шалған ж/е т.б. адамдар
Қоздырғыштың таксономиясы:
туберкулез микобактериясы –
mycobacterium tuberculosis
микробиологиялық қасиеті: қышқылға төзімді, таяқша тәрізді микроорганизмдер
зерттеу әдісі: микроскопиялық , Циль-Нильсен әдісі
Өкпе, ас қорыту, зәр шығару жолдары, тері, сүйек, және т.б.зақымданумен сипатталады.
Морфологиясы және тинкториалдық қасиеттері. ¥зын, аздап иілген, грам оң, қозғалмайтын, және капсула түзбейтін, Циль-Нильсен әдісімен боялатын таяқшалар. Электронды микроскоппен көргенде М.tuberculosis -те микрокапсула, көп қабатты жасушалық мембрана, цитоплазма- қосындылары иьдар, рибосомалар,) және ядролық субстанция табылды. М.tuberculosis тің ең негізгісі микроскопияллық зерттеу әдісі, ол үшін патологиялық материалдан ағынды дайындап, оны Циль-Нильсен әдісімен бояйды. Дақылдандыру. Микобактериялар аэробтар, факультативті-анаэробтар. Микобактериялар баяу көбейеді (жасушаның бір бөлінгені 14-18 сағат). Жасуша қарапайым екіге бөліну арқылы көбейеді Микроколониялары сүйық қоректік орталарда 37°С-та 5-7 тәуліктен кейін көрінеді, тығыз қоре орталарда көзбен корінетін колониялары 12-20 тәуліктен кейн пайда болады.
Қоректік орталар консистенцияларына қарай сүйық, жартылай сүйық және тығыз болады. тараған Левенштейн-Иенсен, Финн-2, Миддлбруктың әр түрлі тығыз орталары, синтетикалық, жа— синтетикалық Сотон орталары, Дюбо, Проскауэр-Гек, Шула, Школьников қоректік ортал пайдаланылады. Жасуша қабырғасы зақымдалған микобактерияларды дақылдандыру үшін арнайы Колестос қоректік ортасы қолданылады.
Сүйық орталарда 2-3 аптадан кейін микобактериялар әжімді қабық түзеді (R-пішінді), ал орта м түрінде қалады. Сүйық орталарда өсіргенде М.tuberculosis корд-фактор түзеді, тығыз ортада сүйел тәрізді жайылып өседі.
Патогенділік факторлары: гликолипид, туберкулопротеин (аллерген), эндотоксин персистенцияның АЛА факгоры. Сонымен қатар, жасуша қабығрғасының құрамында кездесетін фактор (вирулеттік факторы) - М.ІиЬегсиІозіз-тің фагоцитоз кезінде макрофагтарға токсикалық көрсетеді
Эпидемиологиясы. Туберкулезді жұқтыру көздері - науқас адам, науқас жануарлар. Өкпе туберкулезінің ашық түрімен ауыратын науқастың эпидемиялық қауіптілігі жоғары. Жұғу жолдары: ауа- тамшылы, ауа-шаңды, қатынастық-тұрмыстық, трансплацентарлық, тағамдық. Жұқтыру көзі ретінде маңыздылығы бойынша екінші орында туберкулезбен ауыратын ірі қара мал болып табылады. Басқа жұқтыру көздерінің эпидемиологиялық маңыздылығы жоғары емес. Бұндай объектілергі үй жануарлары шошқа, қой, ит, мысық) жатады.
Микробиологиялық диагноз қою. Туберкулезге зертханалық диагноз қою микробиологиялық ріге сүйенеді, ол жарықтық және люминесценттік микроскопта зерттеу; бактериологиялық немесе әдіс, биологиялық әдіс. Оған қоса микробтың өсуін анықтайтын радиометрикалық әдіс, ПТР иады.
Емдеуі. Туберкулезге қарсы препараттар науқастың ағзасында М.tuberculosis -тің көбеюін тоқтататын ериостатикалы) немесе жоятын (бактерицидты) әсер көрсетеді. Антибиотикгер қолдану туберкулезбен андарды емдеудің негізгі әдісі болып табылады.
Алдын алуы. Туберкулездің арнайы сақтандыруы - тірі вакцина ВСО енгізу, әрбір 5-7 жылда ревакцинация жүргізу болып табылады. Туберкулезге қарсы вакцинаның пайдалылығы - вакцина енгізген балалар мен жас өсперімдер арасында туберкулезбен ауырғандар саны төрт есе, өлім- жітім саны тоғыз есе азаяды. Санитарлық-гигиеналық және эпидемияға қарсы кешенді шаралар қолданады (кәсіпорындар, мектептер, балалар мекемесі және тағы басқалардың санитарлық жағдайы, ауруларды анықгап, жанұялық тіркеу, диспансеризациялау, эпидемиологиялық бақылау тағы басқалар). Тірі вакцинаны енгізу жол спецификалық алдын алу іске асырылады.
