11Билет

1.Жабдық санын есептеу.

Керекті жабдықтың есебі үшін 2 әдіс бар

.Біріншісі ірі көрсеткіштер арқылы алынады.Бұндай есеп жобалау тапсырмаларда беріледі.Бұнда керекті жабдық алынған жабдықтың өнімділігінен анықталады-сағатты немесе удельді.Пештердің өнімділігі операцияларға байланысты болғандықтан жобалау тапсырмаларда керекті жабдықтарды санау алдында бұйымның операцияларға бөлінетін программалары құрылады.Содан кейін пештердің қарыздары есептеледі,яғни біркелкі бұйымның тобының программа бойынша пештің жұмыс істеу уақыты.Мысалы,жылына 340000кг бұйымды шынықтыру үшін 50кг/caғ.Егер осы сағатты 3910 бөлсек(жыл бойы екі сменалы жұмыстағы фонд уақыты ),онда 6800/3910=1,74 пеш санын алып шыгамыз.

Сонымен есептелген жабдықтардың саны1,74 болады.Бүтін санға дейін алады да алынған пештері болып шығады,яғни 2пеш.Пештің тиеу коэф 1,74*100/2=87% болады.

Екінші әдіс дәлірек болады олар бұйымның программасының уақыт нормасы бойынша есептеледі.Бұл әдіс нормалданған уақыт бойынша есеп деп аталады.Ол үшін техникалық проекте тиелетін ведомость құрайды.Яғни әр таңдап алынған жабдық түрі бойынша ведомость .Кейбір проект ұйымдар технологиялық процестің іріктеп ведомостьты құрайды.Бірақ технологиялық картасыз.

2.Өнеркәсіптік ғимарат түрлері.

Ғимарат және оның элементтері туралы түсінік

Барлык тұрғызылған құрылыстарды, жалпы ғимараттар деп атайды.

Ғимаратгарды пайдалану жүйесіне, көлемдік-жобалық шешімдеріне, жалпы сипатына байланысты олар әртүрлі топка бөлінеді. Ғимараттар деп жерде орналасқан қүрылыстарды атайды, оларда адам тіршілігінің қажетті түріне байланысты әртүрлі бөлмелер орналасады. Мысал ретінде тұрғын үйлерді, мектептерді, театрларды, гараждарды, фабрика-зауыт корпустарын және тағы баскаларды келтіруте болады. Сонымен бірге ғимарат деп кейбір нысандарды атауға болмайды (мысалы: көпірлер, бөгетгер немесе радиодіңгектер), оларда негізгі міндеттерді анықтайтын не бөлмелер, не бөлек бөлімдер болмайды. Мұндай нысандарды иижеиерлік деп атайды.

Ғимараттың ішкі кеңістігі бөлмелерге бөлінеді. Егер бөлмелерді едендері бір (немесе шамамен бір) деңгейде орналасса, олар ғимарат қабатын құрастырады.

Ғимараттардың қабаттылығына қарай: бір қабатты және көп қабатты деп бөледі. Қабат еденіыін жүргін жол немесе отмосткага (ғимарпіты айнаііа тас төселген немесе асфальтталған жолақ) деңгейімен салыстырганда орналасуына байланысгы, жер бетіндегі кабат деп аталады. Оның едені отмостка немесе жүргін жол денгейінде орналасса цокольдік (немесе жартылай үй асты). оның едені отмосгка немесе жүргін жол денгейінен төмен, бірак бөлменіц жарты кабатынан артпай орналасқанда - үй астылық, оның едені отмостка нсмесе жүргін жол деңгейіне қарағанда бөлменің жарты биіктігінен артыгырақ томен орналасса - жертөлек, ал егер бөлме шатьір кеңістігінде орналасқан Гюлса, ол мансардалық деп аталады.

Ғимараттар пайдалануына байланысты әртүрлі болып боліиеді. Бірак олардың бэрін: азаматтыц, өндірістгк жэне ауылшаруаиіылық деген үлкен үш топқа бөлуге болады.

Азаматтық ғимаратгарға, адамдардың түрмыстық жэнс қогамдық- мэдениет қажетгіліктеріне қызмет көрсету үшін арпшіган пімараттарды жатқызады, мысалы: түрғын үйлер, мектептер, аурухапалар, ісатрлар, вокзалдар, дүкендер, мекемелер жэне тағы басқалар. Өнеркәсіп ғимараттарына, көлік пен өнеркосіи ондірісінс қызмет көрсететін ғимараттарды жатқызады, мысалы: фабрик;иіардіін, іауыггардын, шеберханалардың, элекі-р станцияларының, паровоз деполарыім.ің жэие тагы басқалардың корпустары кіреді. Ауылшаруашылык ғимараттарға, ауыл шаруашылық мүқіаждмкгарын қанағаттандыруға арналған ғимараттарды жатқызады, мысалы: сныр корапар, шошка қоралар, теплицалар (өсімдікгер өсірсгін жылы жаГіпар), ауылшаруашылық өнімдерінін қоймалары жэне басқалар. Ескеретін жағдай: бүндай бөлу белгілі мөлшерде шарггы, ссбебі пегіздері бірдей ғимараттардың кейбір түрлерін әртүрлі топтарға жагқызуі а болады. Әр түрлі міндет атқаратын ғимаратгардың сыртқы жлне ішкі ііішіндерінің арасында бар өзгешіліктерде, үлкен айырмашылыктарга қарамасіан, олардын бар-ығы өзара байланысқан, бірнеше негізгі соулсггік-консгруктивті, толығынан айқын функция атқаратын элементтерден тұрады. Ғимараттардьщ негізгі элементтерін келесі топтарға болуге болады : а) ғимаратгарда пайда болатын, негізгі жүктеме күшті қабылдайтын, күш кетеруші; б) қоршаушы, бөлмелерді бөлуші, сонымен катар атмосфералық әсерлерден оларды қорғаушы және ғимараттарда белгілі бір ураны қамтамасыз етуші; в) күш көтеруші жане қоршау белу функцияларын агкарушы ілсмснтгер. Ғимараттардың негізгі элементтеріне: іргетастар, қабырғалар, қабатаралық жабындар, тіректер, шатыр жабыны. к.шқлиар, сатылы баспалдактар, терезелер, есіктер, шамдар жатады (1.1 сурет). Іргетас деп ғимараттың жер асты контрукциясы атагіады, оні.иі мегізі і мі- ндеті ғимараттан туындайтын жүктеме күшті қабылдап негічгс Гч-ру. I Іегі тікелей түйісетін іргетастын төменгі жазыктығы іргетастың табаны деп агшіады. Тікелей жер бетінен іргетастьщ табанына дейінгі аралыкгы іргетасты сичу терецдігі деп атайды.

Нвгіз болып табиги топырақ цабаты цызмет ете алады. Олар - табиғи негіз, жасанды - ныгызлалып күшейтілген топырак (жасанды негіз) дегі белінеді. Қабыргалар бөлмелерді сыртцы кеңістіктен (сыртқы қабырғалар) немесе баска белмелерден бөледі (ішкі кабырғалар). Осымен олардың қоршаушы функ- циялары түзеледі. Бұдан баска, кабырға тек өзіне меншікті салмақган ғана емес, сонымен қатар ғимаратгың жоғары жаткан бөлімдерінен (жабындардан, жабулардан және басқа) жүктеуді көтереді және күштеу көтеруші функдияны орындай алады. Өзіне меншікті салмактан басқа, басқа конструкдиялардың салмағынан қабылдап, іргетасқа беретін қабырғалар күш көтеруші деп аталады. Іргетаста жаткан және барлық биіктік бойынша салмағын көтеруші, бірақ ғимаратгың басқа белімдерінен күш кабьидамайтын кабырғаны, езін өзі көтеруші кабырға деп атайды. Тек қоршаушы болып қызмет ететін жэне өзіие меншікті күшті тек бір қабат шегінде көтеріп, ғимараттың басқа элементгеріне тірелетін қабырғалар күш көтеруші емес (аспалылар) деп аталады. Қабатаралык жабьшдар деп, ғимараттың ішкі кеңістігін қабаттарға бөлетін конструкцияларды атайды. Жабындар кабаггарды жэне онда орналасқан бөлмелерді жоғарыдан және төменнен шектейді (коршаушы функциялары), сонымен бірге өз салмағынан басқа, ғимаратта туындайтын пайдалы жүктеме күшті яғни адамдардың, жабдыкгардың және заттардын салмактарын көтеруші (күш көтеруші функциясы) контрукциялар болып табылады. Одан басқа, жабындар ғимараттың кеңістіктік қатандыгыи қамтамасыз етуде ете зор роль аткарады, яғни барлық мүмкін болатын күштер эсерінен болатын конструктивтік желінің түраксыздығын болдырмайды. Ғимараттарда орналасуына байланысты жабындар: қабат аралық - каба тарды биіктігі бойынша шектеуші; шатырлық - жоғаргы шагырдан бөлетін; төмгнгі - төменгі қабатты жерден бөлетін жяне уіі истының устіңгісі бірінші қабатты үй астынан бөлетін болып бөлінеді. Жеке тіректер деп (1.3 суретті кара) тік тіреуді атайды (үсіъіндар немесе бағаналар), жабындар-мен жабуларды, ал кейде кабыргаларды сүйемелдеуге және олардан туындайтын жүктеме күшті іргетастарға беруге арналады. Жабындар тіке бағаналарға немесе, олардың үстіне орналастырылған прогондар немесе ригельдер деп аталатын арқалықтардыц (белагашгардын) үстіне де жатады. Бағаналар мен арқалыктар ғимаратгың ішкі қаңқасын құрасті.ірады . Жабын ғимаратты үстіңгі жағынан атмосфералық түнбалардан, күн сәулесінен және желден қоргаушы конструкция болып табылінШ. Жабынның жоғарғы су өткізбейтін кабығь: шатыр деп аталады жоне шатыр жабынымен бірге ғимарат жабуын кұрастырады. Көбіне азамапык ждне ондіріс гимараттары шатырсыз салынады. Бұл жағдайда шатыр жабынымен жабудың функциясын шатырсыз жабу деп аталатын бір конструкция атқарады. Қалңалар деп еалыстырмалы, бір қабат шектерінде ішкі кеңістікті бөлуте кызмет етуте арналған жща қабыргстарды атайды. Қалқалар лрбір қабатга жабындарга жатады және вз садмағынан басқа, ешқандай жүкгеме күшті көгер- мейді. Сатылы баспалдақтар цабаттар арасын баиланыстыру ушін қызмет етедһ Өртке қарсы ережелерге байланысты, баспалдақ торлары деп аталатын, арнайы, кабырғалармен қоршалған бөлмелерде орналастырылады. Бөлмелерді табиғи жарықпен жарықтандыру және оларды желдендіру үшін терезелер, ал көршілес бөлмелер мен бөлме арасын жэне сырткы кеңісгікпен қатынас үшін есіктер қызмет етеді. Бөлмелерге ірі жабдыкгарды кіргізу немесе көлік қүралдарын енгізу ушін кейбір жағдайларда есіктерден бас-қа қақпалар орналастырады. Күн тартарлар (фонарълар) деп арнайы коятрукцияларды атайды. Олар бөлмелерді жарықтандыру жэне желдету ушін (егер бүл мәселе терезелер көмегі аркылы шешілмесе) жабында орналастырылады. Негізінен күн тартарлар бір қабатгы енеркәсіп және сирек жағдайда азаматтық гимаратгарда қолданылады. Жоғарыда келтірілгендерден басқа, тағы да конструктивті элементтер бар, (мысалы: балкондар, кіріс алаңдар, терезе алды жактау, жертөле жэне тағы басқалар). Оларды жоғарыда аталған топтарға жатқызуға болмайды. Талап койылатын еңбектің гигиеналық және тұрмыстық шартгарын қамтамасыз ету үшін, ғимарат арнайы санитарлык-техникалық және инженерлік қондыргылармен (жыльггу, желдету, газбен қамтамасыз ету, тамақ дайьіндауға арналған плиталар немесе пештер, суық жэне ыстық сумен қамтамасыз ету, канализацня, қокыстарды шығару, жасанды жарықтандыру, радиоландыру жэне тағы басқалармен) жабдыкталады. Бұл кондырғылардың элсментері осы курста, ғимаратгардың копструк- цияларымен тығыз байланысқаи кейбір бөлшектері болмаса, карасты.

3.Қосалқы жабдықта жұмыс істеу кезіндегі қауіпсіздік техникасы. Жұмысшылар термиялық цехтардың көмекші құралдарында жұмыс істеу кезінде бекітілген «Өнеркәсіп кәсіпорындарынан электр қондырғыларына қызмет көрсетудің техника қауіпсіздігі және пайдалану ережелерімен» және «Газ шаруашылығындағы қауіпсіздік ережелерімен және пайдалану ережелерімен» таныс болуы қажет.

Май салқындату құрылғыларында жұмыс істеу техника қауіпсіздігі ережелерін қатаң сақтауды талап етеді.

Жұмысшылар сорғымен, сүзгішпен және электр двигательдерімен жұмыс істеу ережелерімен таныс болуы керек. Өртке қарсы қауіпсіздік ережелерін сақтау қажет. Майды қайта құюға жол берілмейді. Вентильдің барлығы дұрыс, ақаусыз болуы керек. Ғимараттың ішінде көбікті өрт сөндіргіш, құрғақ құм,киіз және жайма асбест болуы керек. Май салқындату жүйесі орналасқан подвалды жерде автоматты химиялық өрт сөндіру құрылғысы болғаны дұрыс.

Көтеру-көлік құралдарының барлығын пайдаланған кезде жұмысшыларды электр двигательдерімен, токөткізгіштік шлангілермен және басқа да механизмдермен жұмыс істеу білу ережелерімен таныстыру қажет.

Пневматикалық және гидравликалық қондырғылармен жұмыс істеген кезде белгіленген арнаулы нұсқаулықтан асып кетпеуі үшін жүйедегі қысымды қадағалап отыру керек. Детальдарды тасу кезінде жұмысшы жүк ілініп тұрған кранның немесе жүк көтергіштің астында тұрмауы керек.

Бақыланатын атмосфераны дайындау жұмысшыларға арнаулы білім беріп, оларға тиісті куәлік беруді талап етеді.

Жаңғыш газдармен жұмыс істеген кездегі негізгі қауіпсіздік ережелерінің бірі, олардың ауамен араласуына жол бермеу болып табылады, өйткені мұндай кзде жарылғыш қоспа пайда болады. Жарылысқа қауіпті атмосфера деп құрамындағы компоненттеріжануға жеткілікті атмосфераны айтады.

Құрамында 40% Н₂ және 20% СО бар сутек пен эндотермиялық газ анағұрлым жарылыс қаупі бар атмосфера болып табылады.

Атмосфераны пешке енгізбес бұрын қандай да бір инертті газдың көмегімен ауаны алып тастау керек. Ғимараттың ішінде кейбір газдардың болуы улануға алып келуі мүмкін. Жекелеген газдардың ғимараттарда болуға тиіс шекті мөлшері бар, мг/л:

Көміртегі тотығы 0,02-0,03

Аммииак 0,02

Бензол 0,1

Көмірсутектер 0,3 т.б

Уланып қалмас үшін құбырлар мен аппараттарда сенімді қосылыстар мен төсемдер болуы керек. Құбырдың қосылған жерін жиі қарап тұру қажет