51.Карьерді табиғи желдету сұлбалары.Оларды қолдану аймағы.

14.1 Сурет. Карьерді қазудың әр түрлі кезеңдерінде табиғи желдетуді есептеу сұлбалары.

Табиғи желдетуді анықтайтын негізгі элементтердің бірі, ол жел энергиясы. Жел энергиясының уақыт кеңістігіндегі тұрақсыздығы салдарынан карьер атмосферасында газ және шаңның белгілі бір мөлшердегі концентрациялары жинақталып бұзылуы мүмкін. Жел энергиясының көмегімен желдетудің қарқындылығы карьердегі кен қазу барысында үздіксіз өсіп отыратын (әсіресе, тереңдігі бойынша) – карьердің көлеміне байланысты.

Карьерде кенді қазу барысы бірнеше кезеңдерден тұрады. Әрбір қазу кезеңінде, карьерде тек қана ауа ағындары қозғалысының сұлбалары ғана өзгеріп қоймай, желдету қарқыны да өзгеріп отырады. Карьер тереңдігінің Н оның пішініне (размеріне) қатынасының шамасы арқылы L_п жоспары бойынша карьерлерді үш түрге бөлуге болады:

1. ұсақ;

2. орташа;

3. терең.

52. Шақты желдетісінің тәсілдері мен сұлбалары.

Тау-кен қазбаларымен ауаның қозғалуын және оның қажетті қарқынмен жүруін қамтамасыз ету үшін, ауаның қозғалатын жолында белгілі бір мөлшерде қысымның өзгеруі (айырмасы) болуы шарт. Қысым айырмасын жасаудың тәсіліне байланысты оларды үрлеу (айдама), сора және күрделі (аралас) желдету тәсілдері деп айырады (сурет 10.3 а,б,в)

10.3 сурет. Кеніштерді желдету тәсілдері: а – үрлеп желдету (айдама) тәсілі; б – сорма тәсіл; в – айдамалы-сора желдету (күрделі) тәсілі.

1.Үрлеп (айдама) желдету тәсілі. Оның маңызы мынада, кеніштегі қысым айырмасы ауа түсіретін оқпандағы ауаның қысымы желдеткіш көмегімен жоғарылатылады.

II сора желдету тәсілі. Ауаның қозғалып жүруі үшін ауа қысымының өзгеруі ауаны сыртқа шығаратын оқпан аузында желдеткіштің көмегімен қысым айырмасын төмендету (раз­режение) арқылы жасалады.

III. Күрделі (айдамалы-сорма) желдету тәсілі. Бұл желдету тәсілі тау-кен қазбасының бір бөлігінде айдама желдеткіш арқылы ауаның артық (избыточное) қысымы жасалады да, ал екінші бір бөлігінде сорма желдеткішпен тау-кен қазбаларында қысым сұйытылады.

53.Карьерді желдетудің экономикалық шамашарттарын есептеу.

карьерді қазудың кез келген кезеңіндегі ауаалмасуға қатынасатын ауа шығынын анықтауға болтын ықшамдалған формуланы алуға болады,

(14.14)

мұнда

(14.15)

h шамаларының L₂ мәндері карьерді қазудың әрбір кезеңінде анықталады.

Рециркуляциялы қозғалыстағы телімде, кері ағындар аймағындағы ауаның мөлшері мына тәуелділікпен анықталады,

(14.16)

мұнда α = 0,07 ÷ 0,1 – ағыншалар құрылымын сиппатайтын коэффициенті;

f - ағыншалар жиілігінің дәрежесін сиппаттайтын коэффициенті;

L_k – қарастырылып отырған қиманың абциссасы.

Желдетілетін жағдау бұрыштарына байланысты f мәндері төменді көрсетілген:

Табиғи желдетуді проф. В.С. Никитиннің әдістемесімен есептеу ауа қозғалысының негізгі сұлбаларына тән заңдылықтарға негізделген.

54.Карьерді желдетудің тураағысты (прямоточный) сұлбасында желдетуге қатысатын ауа шығынын анықтау.

Желдетілетін жағдау бұрыштарына байланысты f мәндері төменді көрсетілген:

Табиғи желдетуді проф. В.С. Никитиннің әдістемесімен есептеу ауа қозғалысының негізгі сұлбаларына тән заңдылықтарға негізделген.

Тура ағысты (прямоточный) сұлбада (14.2 суретте) желдетуге қатысатын ауа шығыны,

(14.17)

мұнда - жел бағытымен сәйкес келетін қима абсциссаларының орташа мәні, м; b – желдің бағытына перпендикуляр бағыттағы карьер ені, м; Uo_ср – жер үстіндегі желдің орташа жылдамдығы, м/сек;