29. Аэродинамикалық кедергі заңдары.

Қазбаның аэродинамикалық кедергі коэффициенті — қазба қабырғалары бетінің кедір-бұдырлығына және оның дәрежесіне қатысты шама. Бұл шама қазбадағы конвейер қондырғысының санына, бекітпелерге, олардың сипаттамасына, қазбалардың түрлеріне қатысты есептеулер арқылы және анықтама кестесі бойынша табылады. Оның есептеу формуласы қазбалар үшін тәжірибелік зерттеу негізінде бекітпелердің түрін, қазбалардың көлденең қимасының ауданын, ал шахты оқпаны үшін оның жабдықтау түрлерін ескереді.

Массаның сақталу заңы. Ауа қозғалысына байланысты бұл заңды былай тұжырымдауға болады: біркелкі бөлшектерден (заттардан) тұратын кез келген ауаның көлемінің салмағы, оның қозғалыс үдірісінде тұрақты қалыпта қалады, демек салмақтың уақытқа байланысты өзгеруі нөлге тең. Егер ауа ағымынан тығыздығы тұрақты болатын (ρ= const) кішкене көлемді бөліп алсақ, онда массаның сақталу заңын мына түрде жазуға болады,

dM / dt = 0 (8.1)

мұнда M - бөлініп алынған көлемдегі ауа салмағы; t - уақыт.

Энергияның сақталу заңы. Ауа қозғалысына байланысты бұл заңды былай тұжырымдауға болады: белгілі бір уақыт аралығындағы қозғалыстағы ауаның бей-жәй көлемінің энергиясының өзгеруі оған берілген жылу энергияларының сандарының қосындысына және ауаға түскен сыртқы жұмыс күштеріне тең, яғни

ΔEB + ΔEn + ΔEK = ΔQ + ΔA , (8.11)

мұнда ΔEB - қозғалыстағы ауаның ішкі энергиясының өзгеруі, (демек Ек және Еn молекула қозғалыс әсері); ΔEn - қозғалыстағы ауаның потенциалдық энергиясының өзгеруі; ΔEK-қозғалыстағы ауаның кинетикалық энергиясының өзгеруі; ΔQ - қозғалыстағы ауаның жылу энергиясының өзгеруі; ΔA - сыртқы күштер әсері.

30. Кен қазбаларының аэродинамикалық кедергілерінің бірліктері.

31. Желдетіс торабын есептеудің аналитикалық, графо-аналитикалық әдістері.

32. Турбулентті еркін ағыстардың негізгі сипаттамалары. Тау - кен қазбаларындағы ауа ағымының түрлері. Тау-кен қазбаларындағы ауа ағымының екі түрі болады:

а) шектелген ағым, оның нақты шекарасы болады;

б) еркін ағымның тұрақты шектелген шекарасы болмайды.

Шектелген ағым тау-кен қазбасының ұзындығы бойынша (ауданының тұрақты, өзгермеген түрде болуы шарт) қозғалып отырады. Ал еркін ағым ауа тар құбырдан кенет өте кең арнаға шықса, ол сол кеңістікте құйынды (турбулентті) режіммен араласып кетеді. Аудан қимасының пошымына сәйкес еркін ағым дөңгелек және жалпақ түрде болады. Бұлардың түрлерін білу - әр түрлі кеніште кездесетін қазбаларды желдету заңдарын білу үшін қажет. Мәселен, қуақаз, кіріс және шығыс жолдар, өрлеме, үңгірлер, тұйық қазбалар т.б. желдету тәсілдер әр түрлі.

Кеніштердегі ауа ағымдарының ұқсастығы. Шахталық жағдайда ауа ағымының динамикасын зерттеудің мүмкіншілігі бола бермейді. Сондықтан тәжірибе жүргізу арқылы арнаулы модель (нұсқа) жасап, аз еңбек шығынымен нұсқада дәлірек бақылау және зерттеу жүргізуге болады. Әр үдірістің әр түрлі жағдайда өтуін үлкен аралықта; (ди­апазон) жүргізуге болады. Бірақ, осы тәжірибені жүргізу үшін ұқсастық жағдайдан сақтау қажет. Мұндай құбылыстардың ұқсастығы, егер өлшенген бір көрсеткіштің мәнін ортақ бір көрсеткішке көбейтіп екіншісінің мәнін анықтай алсақ, олардың нақты мәні бірінен-бірі алшақ болмаса, қанағаттандырарлық деп айтуға болады. Сондықтан ұқсастық жағдайы геометриялық және механикалық ұқсастықты қамту керек. Мұндай ұқсастық түрлері төмендегідей