2)Сұйықтар мен газдар мөлшерінің жылдамдықты және көлемдік санауыштары.
Сұйықтар мен газдар мөлшерінің жылдамдықты және көлемдік есептеуіштері. Жылдамдықты есептеуіштерде сезімталды элемент болып айналшық табылады, ол аспап арқылы ағып өтетін сұйық ағынының қозғалысы әсерінен айналады. Айналшықтың айналу жылдамдығы n ағынның орташа жылдамдығына vорт.пропорционал:
n = К vорт. (65)
мұндағы К – аспаптың механикалық және гидравликалық қасиеттерін сипаттаушы коэффициент.
Ағынның көлемдік шығыны Q = vорт s (мұндағы s — ағынның көлденең қимасы) болғандықтан:
n = КQ/s. (66)
Сонымен, айналғыштың айналу жылдамдығы өлшенетін шығынға пропорционал. Жылдамдық vорт белгілі бір шекке жеткен кезде, пропорционалдық коэффициенті К тұрақты болуын тоқтатады, бұл өлшеулердегі үлкен қателіктердің пайда болуына әкеледі. Сондықтан әрбір есептеуіш үшін максимал және минимал өлшеу шығындары анықталған, яғни оны қолдану мүмкіндігінің диапазоны.
Айналғыш пішіні бойынша жылдамдықты есептеуіштер екі топқа бөлінеді: шиыршықты айналғышты және қанатты айналғышты. Шиыршықты айналғыштар бақыланатын ағынға параллель орнықтырылады, қанаттылар - перпендикуляр.
Қазіргі уақыттың жылдамдықты шиыршықты айналғышты және электрлік импульсқа айналдыру жылдамдығының жанасусыз түрлендіргішті есептеуішінің қарапайым сұлбасы 41 суретте кескінделген. Түрлендіргіш орамалы тұрақты магниттен тұрады.
Шиыршық айналмалы жылдамдықты есептегіш сұлбасы.
Жылдамдықты есептеуіштердің негізгі кемшіліктері олардың көрсеткіштерінің бақыланатын сұйықтың тұтқырлығына тәуелділігі болып табылады. Тұтқырлықты өзгерту кезінде өрнектегі (66) пропорционалдық коэффициенті өзгереді, сондықтан жылдамдықты есептеуіштер негізінен судың мөлшерін өлшеу үшін қолданылады. Бұл кемшілік мөлшердің көлемдік есептеуіштерінде болмайды, мұнда жұмысшы механизмнің әрбір жүрісі үшін аспап арқылы бақыланатын ортаның белгілі бір көлемі өтеді:
V = nV1 (67)
мұндағы n-жұмысшы механизмнің жүріс саны; V1 – бір жұмыс жүрісіндегі аспап арқылы өтетін ортаның көлемі.
Бұл көлемді есептеуіштерді сұйықтар (оның ішінде тұтқырлы) және газдар мөлшерін өлшеу үшін қолдануға мүмкіндік береді.
3)Электромагнитті шығын өлшеуіштер.
Электромагниттік шығын өлшеуіштер.
Электромагниттік (индукциялық) шығын өлшеуіштердің әрекеті электрөткізгіш сұйықта сыртқы магниттік өріспен ағында индукцияланатын және көлемдік шығынға пропорционал э.қ.к. өлшеуге негізделген. Бұл аспаптар агрессивті немесе ласталған электрөткізгіш сұйықтар мен пульпалардың, сонымен қатар сұйық металдар шығынын өлшеуге қолданылады. Сұйықтың өтімділігі 10 -5Ом -1 м-1 төмен болмауы қажет.
Электрмагнитті шығын өлшеуіштің сезімталды элементінің сұлбасы 38 а суретте келтірілген. Цилиндрлік немесе төртбұрышты қималы құбыр 1 оқшаулаушы материалдан жасалған және тұрақты магниттің 2 және3 полюстері арасында, магниттік өрістің күштік сызықтары бағытына перпендикуляр орналасқан. Құбырдың қабырғасына диаметралді, қарама-қарсы өлшеуші электродтар енгізілген, оған шығын бірлігі салынған шкалалы өлшеуші аспап қосылған. Индукциялаушы э.қ.к. пен шығын арасында сызықты тәуелділік алынады:
Е = Q 4B/πd (64)
Осы тәуелділік шынындада сызықты болуы үшін, каналдың барлық қимасы бойынша бірқалыпты магниттік өріс болуы және магниттік өріс осі бағытында өлшеуші электродтардың минимал мөлшерлері болуы қажет. Осы талаптар сақталған кезде сезімталды элементтің сипаттамасы сұйық ағынындағы жылдамдықтардың таралуына тәуелді болмайды, бұл индукциялық шығын өлшеуіштердің оң қасиеті болып табылады.