18.Палітычны крызіс і падзелы Рэчы Паспалітай

У 1721 г. закончылася Паўночная вайна. На тэрыторыі РП усталяваўся мір. У РП узмацнілася ўлада магнацкіх колаў, пашырылася шляхецкая анархія. РП мела ў 60-я гг. усяго 16 тыс. войска, ў той час як у Расіі было 350 тыс, Аўстрыі - 280, Прусіі - 200 тыс. Магнаты РП мелі свае прыватныя войскі, якія былі узброеныя лепш, чым войскі дзяржавы. Шляхта трапіла ў залежнасць ад магнатаў. Вялікія даходы некалькіх магнацкіх сем'яў - Радзівілаў, Сапегаў, Агінскіх - ніколькі не садзейнічалі павелічэнню багацця краіны. Каталіцтва стала пануючай канфесіяй ва ўсёй краіне. Вышэйшае ўніяцкае духавенства пачало рэфармаваць сваю царкву, набліжаючы яе да каталіцкай. Праваслаўных вернікаў засталося мала. У пачатку XVIII ст. дзейнічала толькі адна праваслаўная епархія – беларуская.Яна была падпарадкавана Расійскай імперыі, і гэта яшчэ больш пагаршала становішча праваслаўных. У РП інаверцы не маглі займаць якія-небудзь пасады.

Са смерцю караля Аўгуста III пачалася новая выбарчая кампанія. У барацьбу ўключыліся магнаты. Рашаючую ролю ў гэтай барацьбе адыгралі Чартарыйскія. Яны выставілі прэтэндэнтам Станіслава Аўгуста Панятоўскага. За трон змагаліся: віленскі ваявода Караль Радзівіл, вялікі літоўскі гетман Масальскі, генерал літоўскіх войскаў Міхал Агінскі. Усе яны шукалі падтрымку ў суседніх дзяржаў: Чартарыйскія і Масальскія - у Расіі, Патоцкія і Радзівілы - у Францыі і Прусіі. У выніку барацьбы на трон быў узведзены Станіслаў Аўгуст Панятоўскі. Кароль сумесна з Чартарыйскімі спрабуе правесці рэформы. Гэта выклікала незадаволенасць з боку Расіі і Прусіі, якіх больш задавальняў слабы сусед.

Да падзелу Рэчы Паспалітай прывёў шэраг прычын, асноўныя з якіх: анархія ўнутры самой краіны і агрэсія з боку суседніх дзяржаў.

У жніўні 1772 г. у Пецярбургу была падпісана канвенцыя аб першым падзеле Рэчы Паспалітайпаміж Расіяй, Аўстрыяй і Прусіяй.

Пасля першага падзелу да Расіі была далучана ўсходняя частка Беларусі да рэк Заходняя Дзвіна, Друць, Днепр.

19.Канстытуцыя рп(1791).Други паздел рп.

Канстытуцыя 3 мая 1791 г, асноўны закон Рэчы Паспалітай, прыняты Чатырохгадовым соймам 1788-1791 гг. у Варшаве. Аўтары - Г.Калантай, С.Малахоўскі, кароль Станіслаў Аўгуст Панятоўскі, І.Патоцкі і іншыя. Абвясціла суверэннасць РП як унітарнай дзяржавы, ліквідавала падзел на Карону і ВКЛ.

Канстытуцыя складалася з 11 артыкулаў. Першы тычыўся рэлігіі, тры наступныя вызначалі стан шляхецтва, мяшчанства і сялянства, астатнія - месца і ўзаемнае размежаванне заканадаўчай, выканаўчай і судовай улад.

Другі падзел адбыўся ў 1793 г. паміж Расіяй і Прусіяй. У адказ у 1794 пачалося паўстанне на чале з Тадэвушам Касцюшкам. Т. Касцюшка нарадзіўся на Берасцейшчыне.У 1784 г. вярнуўся на Радзіму, уключыўся ў нацыянальна-вызваленчы рух народаў Рэчы Паспалітай. Т. Касцюшка з'яўляецца нацыянальным героем Польшчы і ЗША.

Паўстанне ахапіла не толькі тэрыторыю Польшчы, але і Літвы, Беларусі. На тэрыторыі Беларусі для яго было характэрна ўжыванне партызанска-дыверсійнай формы барацьбы. Ствараліся атрады, якія вялі партызанскія дзеянні ў тыле расійскага войска. Якуб Ясінскі - кіраўнік паўстання на Беларусі, загінуў пры абароне Варшавы. Мэтай паўстання было нацыянальнае вызваленне і захаванне дзяржаўнай незалежнасці РП. 10 кастрычніка 1794 г. войскі Суворава па заказе Кацярыны II рушылі на тэрыторыю РП у сувязі з неабходнасцю зрабіць перашкоду для ўплыву французскай буржуазнай рэвалюцыі. Яны нанеслі паражэнне паўстанцам і захапілі у палон Касцюшку. Паўстанне скончылася.

Пасля другога Расія анексавала цэнтральную частку Беларусі па лініі Браслаў - Паставы - Мір – Пінск.