Сырғанау үйкелісінің заңдары.

Бір денені екінші бір дене бетімен қозғалтқан кезде денелердің

жанасу жазықтығында олардың салыстырмалы сырғанауына кедергі

күш пайда болатыны бізге белгілі.Бұл күш

сырғанау үйкелісінің күші

деп аталады.Мұндай күштердің пайда болуына қысым күші мен жанасушы

беттердің кедір-бұдырлылығы жəне үйкелісетін денелердің жанасу

бетінде пайда болатын ілінісу күші себеп болады.Сондықтан,кедір

-бұдырлы беттің(R)

реакция күші екі құраушыдан тұрады

:үйкелісетін денелердің жанасу беттеріне ортақ нормальмен бағытталатын(N)

нормаль реакция жəне жанама өстің бойымен қозғалысқа қарсы бағытталған

(Fуйк) сырғанау үйкелісінің күші.Осылай алынған тыныштықтағы сырғанау үйкелісінің заңды

-лықтарын былай тұжырымдауға болады

1.Бір денені екінші бір дененің бетімен қозғауға əрекет

жасағанда олардың жанасу бетінде нөлден өзінің

Fуйк максималь

мəнінің арасында өзгере алатын үйкеліс күші пайда болады.

2.Үйкеліс күшінің максималь мəні нормаль қысымға тура

пропорционал яғни мұндағы өлшем бірлігі жоқ

f0 коэффициенті

сырғанау үйкелісінің

статикалық коэффициенті

деп аталады.3.

Сырғанау үйкелісінің статикалық коэффициенті

үйкелісетін

денелердің затына жəне жанасушы беттердің өңделуі мен физикалық

күйіне(температурасына

, ылғалдылығына

, т.б.) тəуелді.Оның

шамасы арнайы тəжірибелер жасау арқылы анықталып,техникалық

анықтамаларда келтіріледі.4.

Үйкеліс күшінің

максималь мəні үйкелісетін денелердің

жанасушы беттерінің ауданына тəуелсіз

Осы заңдылықтардан сырғанау үйкелісі əсер ететін дене тепе-теңдік шарты орындалуы кажет.

Үйкеліс бұрышы жəне үйкеліс конусы

Жоғарыда айтылған үйкеліс заңдарын көрнекті түрде түсіндіру үшін үйкеліс бұрышы мен үйкеліс конусы деген ұғымдарды енгізген

ыңғайлы.Актив күштер əсер ететін дене тепе-теңдіктің шектік жағдайында болсын.Бұл жағдайда

Fуйк үйкеліс күші өзінің

F*уйк максималь мəніне жетеді,реакция күші де өзінің

R*максималь

мəніне дейін өсіп,үйкелісетін денелердің жанасу беттеріне ортақ

нормальмен максималь бұрыш құратын болады.Сонымен,үйкеліс

бұрышы деп максималь

толық реакция

күші мен жанасушы беттерге түскен ортақ нормаль арасындағы ең

үлкен

j

0

бұрышын айтады.Бірак Fуйк=fN.Сондықтан,үйкеліс бұрышы мен үйкеліс

коэффициенті арасындағы байланысты аламыз

R максималь толық реакция векторының геометриялық орны төбесі денелердің жанасу нүктесінде жататын конустық бет береді.Бұл конус үйкеліс конусы

деп аталады.Егер сырғанау үйкелісінің

коэффициенті қозғалыстың барлық бағытында бірдей болса,конустық бет дөңгелек конус болады

4