Интернет-журналистің 140 ережесі

	17:31   29.04.2015 268 қаралды   0 пікір 710622

Қазақстанда күн сайын интернет сайттардың саны артып келеді. Алайда интернет-журналистиканың бірізділікке түспегенін байқауға болды. 7kun.kz  жақында ашылған «Медиа» айдары аясында  медиа саласына қатысты деректер мен жаңалықтарды, сұхбаттар мен танымдық деректерді жариялап отырмақ. Бүгін назарларыңызға белгілі медиа тренер Александр Амзиннің «Новостная интернет-журналистика» кітабында келтірілген «Интернет журналистің 140 ережесін» ұсынамыз.

Жаңалықтардың құрылымы

1. Тақырыпты немесе шамамен болашақ тақырыбыңызды жаңалықты жазып болған соң емес, жаңалық жазғанға дейін ойластырыңыз.

2. Тақырыбыңызда етістік болсын

3. Тақырыптағы етістік осы шақта болуы мүмкін емес. Жаңалық – болған нәрсе немесе болашақта болатын оқиғалардың хабарландыруы түрінде таралады.

4. Интрига жасаудың қажеті жоқ. Анық болғаны дұрыс. «Президент өлді» деген жаңалық Зимбавенің президентіне қатысты болса, сіздің ел үшін маңызды емес.

5. Тақырыпты нақты берген дұрыс. Сәл өткір қылып беремін деп мағынасын өзгертуге тырыспаңыз.

6. Басқалардың тақырыптарын көшірмеңіз. Өз ойыңызды басқалардың ойына қарағанда жеткізу оңай.

7. Дереккөзінің хабарламасын оқыңыз. Хаттағы мәтінді түсініп алған соң, жаңалықты хаттан көшірместен жазып шығыңыз.

8. Бір мәтінде бірнеше дерек айтуға тырысқыңыз келсе, тақырыпта ең негізгі жаңалық туралы айтыңыз.

9. Жаңалықта кем дегенде екі дереккөзді пайдалануға тырысыңыз.

10. Мәтінде бір фактіні екі рет қайталамаңыз

11. Жаңалықты жазып болып, оқып шығыңыз. Егер түсініксіз болса, көңіліңізде сұрақ туындаса, қайта жазыңыз.

12. Мәтінде жауабы жоқ сұрақтар болса, ол туралы айтып көрсеткен дұрыс

13. Егер сұраққа жауапты телефон арқылы алу мүмкін болса, телефон шалғаныңыз дұрыс.

14. Жаңалықтың құрылымын жаңалықты жазып болғаннан кейін емес, ақпарат жинау барысында ойластырыңыз.

15.  Оқырманның басты сұрақтарына жауап берген дұрыс: кім, не, қайда, қашан, не үшін, неге?

16. Жаңалық бір оқиғаның жалғасы болса, оқырманға түсінікті болуы үшін алдындағы тарихын айта кеткен дұрыс.

17. Жаңалық мәтінінде жеке көзқарасыңыз көрсетілмеуі керек. Эмоцияға жол бермеңіз.

18. Жазған жаңалығыңыз өзіңізге ұнауы керек. Ұнамаса халтура.

19. Өзіңізге ұнамаған мәтін оқырманға да ұнамайды.

20. Мәтінде әрнәрсені орнымен атаңыз. Саястакерді саясаткер, кинопродюсерді кинопродюсер.

21. Барлық ақпаратты 4-6 абзацқа сыйдыруға тырысыңыз. Сыйдыра алмасаңыз мақала жазыңыз.

22. Сіз мәтін емес, гипермәтін жазып отырсыз. Мәтінде оқырманға түсіндіру қажет жерлердің бәріне сілтеме қоюды ұмытпаңыз.

23. Жаңалық оқырман сайтты бір шолып шыққанда-ақ ұнауы керек. Өйткені жаңалық бір-ақ рет оқылады.

24. Жаңалықты шындық іздеумен шатастырып алмаңыз. Сіздің мәтініңіз нақты жағдайда суреттеуші емес, дереккөздерінің ақпаратын жеткізуші ғана.

Аударма және шет тілдері

1. Ешқашан автоматты (онлайн) аудармашының көмегіне жүгінбеңіз

2. Онлайн аудармашының көмегіне тек бір ғана жағдайда: қасыңызда жазылған мәтінді түсіндіретін адам болмаса, ондай жалпы не жазылғанын түсіну үшін ғана жүгінсеңіз болады.

3. Ағылшын және басқа тілдердегі «калькадан» қашыңыз.

4. Сөздіктен іздегенде баламасын іздеген ең бірінші сөзді пайдаланудан қашыңыз.

5. Сөздердің баламасын оқып, іздеп, нақты баламасын беруге тырысыңыз.

6. Таныс емес сөздердің мағынасын сөздіктен іздеңіз.

7. Сіздің іскери ағылшын тілін білетіндігіңіз, мәдени терминдерді білетіндігіңізді білдірмейді. Әрқашан таныс емес сөздердің мағынасын түсініп алыңыз.

8. Шетелдіктермен мүмкіндігінше көбірек сөйлесіңіз. Бұл сіз үшін тегін сабақ.

9. Көптеген әріптестеріміз өз ана тіліндегі ғана дерекөздерді оқиды. Шетелдік дереккөздер бәсекелестікте басымдылық береді.

Баспасөз-қызметімен қарым-қатынас және этика

1. Баспаөз мәслихатына редакцияға пайда әкелетін материал табу үшін ғана барыңыз.

2. Уақытты фуршетке емес сұрақтарға жұмсау керек.

3. PR-қызметкерлері қолда бар материалдарын жібере берсін, қажеттісін өзіңіз таңдап аласыз.

4. Ақпаратты тексеру немесе нақтылау үшін баспасөз хатшысына хабарласуға ерінбеңіз.

5. Баспасөз баяндамасының өзін басқа дереккөздерін тексеру артық етпейді.

6. Әрдайым тікелей дереккөзді іздеуге үйреніңіз.

7. Байланыс номерлеріңізді PR-мамандарынан жасырмаңыз, олардың айтары көп.

8. Қандай жағдай болмасын PR-қызметінің эмбаргосын сақтау қажет.

9. Бірақ ақпарат бәсекелестер тарапынан келсе, алдыңғы пункттегі ережені бұзуға да болады.

10. Құпия болып қалғысы келген дереккөзіңіз туралы ақпаратты бөтен ешкімге айтпаңыз.

11. Мақала жазбастан бұрын пікір білдіру туралы өтініш хат жазып жіберіңіз. 40 минут ішінде жауап болмаса, өзіңіз хабарласыңыз.

12. Пошта арқылы өтініш жібергенде сізге толық мәтін келуі мүмкін. Ал телефон арқылы сөйлескенде жылдам ақпаратқа ие боласыз.

13. Баспасөз қызметі телефон арқылы пікір білдірмейтін компанияларды да біле жүріңіз.

14. Өтінішсіз жіберген ешқандай бағалы сыйлықты қабылдамай, кері жіберіңіз.

15. Өз құқығыңызды біліңіз, материалды жөндеу туралы кез-келген талаптарға көне бермеңіз.

16. Кімнен болмасын мәтінді көшіріп баспаңыз.

Корректура

1. Бастауыш пен баяндауыштың арасына үтір қойылмайды

2. Редактор мен корректорға сенбеңіз. Олар сіздің кемшіліктеріңізді жасырмауы қажет.

3. Фактілер мен арифметикалық есептерді тексеріңіз. Әсіресе есептерді. Өзіңіздікі де, өзгенікін де.

4. Жазғаныңызды қайталап оқыңыз.

5. Мәтініңізді түзетіп отырған әріптестерге ашуланудың қажеті жоқ. Олардан зиян шекпейсіз.

6. Орфографияны автоматты тексеруге  сенудің қажеті жоқ.

7. Граммантиканы автоматты түрде тексеретін «жасыл сызықтарды» да ұмытыңыз.

8. Қандай сөзді жиі қайталап айтасыз. Жаңалық жазу кезінде олардан құтылыңыз.

9. 2 жолдан артық сөйлемдерді бірнеше бөлімге бөліп көруге тырысыңыз. Үтірлерді нүктеге алмастырыңыз.

10. Азат жол бірден көрінуі қажет. Әр азат жолдағы ой 3-4 сөйлемге сыйып тұрсын.

11. Жаңалығыңызды дауыстап оқып көріңіз. Жаңылып кеткен жерді қайта жазып шығыңыз.

12. Оқып түзету кезінде сөздерді сөйлемнің соңынан бастап оқып көріңіз. Мәтінді жұтып қою доғарылады.

13. «-лық», «-лік», «-ды», «-ді» жұрнақтарын барынша сызып тастап отырыңыз.

14. Да, де-ні қай уақытта бірге, қай уақытта бөлек жазуды білмесеңіз, басқа мамандық жайын ойлай берсеңіз болады.

15. Мәтіннің құрылымынан «мүмкін», «осы арқылы», «дегенмен», «алайда», «сондай-ақ», «айтқандай», «жекелей алғанда», «мысалы», «солай» дген сөздерді алып тастаңыз.

16. Түзету үшін мәтінді сізбен жақсы таныс емес адамға жіберсеңіз, мәтіннің сыртқы құрылымына да мән беріңіз.

17. Келісу үшін жіберілген сұбат та оқуға жағымды болу қажет.

18. Ешқашан төл сөзді қолданбаңыз. Егер жалпы мағынаны беру қажет болса төлеу сөзді пайдалану қажет.

19. Корректордың басты қағидасы: мәтінде қанша қате табылса да, тағы біреуі болады. Мысалы, алдыңғы пунктте. Байқадыңыз ба?

20. Өз стиліңізбен жұмыс істеңіз. Норы Гальдың «Өлі және тірі сөз» кітабын оқудан бастауға болады.

21. Сала құлаш тіркестерден арылыңыз.

22. Лауазымдарды қысқартып отырыңыз.

23. Ал синонимдерді кеңінен пайдаланыңыз.

24. Грамматикалық нұсқаулықтарды жиі оқып тұруға ерінбеңіз.

25. Стилистикалық тұрғыда барынша нейтральды жазыңыз.

26. Көп нүкте мен леп белгісінен құтылыңыз.

27. Сөздерді барынша жартылай қалың, курсив, сызылған түрінде аз беруге тырысыңыз.

28. Географиялық атаулар мен есімдерге мұқият мән беріңіз. «Гонг Конг», «Беджинг», «Мумбай» екендігіне сенімдісіз бе?