Қорытынды

Қорыта айтқанда, Талас өзені алабында ирригациялық жүйелердің сумен қамтамасыз етілу дəрежесін арттыру бір-бірімен ықпалдасқан кешенді шараларды қолдануды қажет етеді. Сонда ғана су шығыны кеміп, ирригациялық жүйелердің өнімділігі артады. Суармалы жерлердегі ауыл шаруашылығы өндірісін арттыруға қол жеткізуге болады: 

— ауыл шаруашылығы айналымына қалпына келтірілген суармалы жерлерді кіргізу;

— суару жүйелерін техникалық реконструкциялау;

— агротехникалық шаралар кешенін іске асыру.

Келешектегі су тұтыну көлемін анықтағанда суару жүйесін реконструкциялау, суару техникасы мен технологиясын жетілдіру, жүйенің ПƏК артыру бойынша жұмыстар кіретін, су ресурстарын тиімді пайдалану бойынша шаралар ескерілуі керек. Талас өңірі Орта Азиядағы географиялық орналасу жағдайына байлан-ысты қолайлы табиғи-климаттық жай-күйі, әсіресе оның әлеуеттік ресурс-тары көп салалы өндірістерді орналастыруға және дамытуға ыңғайлы жағдай тудыра алады.

Талас өңірі белсенді ауа жылуының жиынтығының (2200-3800 ^оС) көптігімен, күн радиациясы шамасының жоғарылығымен (136,2 – 273.2 ккал/см²), салыстырмалы түрде жауын-шашынның аздығымен (100-350 мм) ерекшеленіп, табиғи жүйенің географиялық аймақтық заңына қатаң бағынады.

Талас өңірінің ландшафттық жүйесі табиғи жүйенің аймақтық географиялық заңдылықтарына байланысты, таулы, тау етегі және далалық жазықтықтардан тұратын топтарға бөлінеді және оның өзіне тән өсімдік және топырақ жамылғыларына ие.

Сумен қамтамасыз етудің ағынсыз сұлбасы былай іске асырылған жөн: металлургиялық зауыттар, байытушы фабрикалар және фосфор зауыттарынан шығатын зиянды ағынды сулар үлкен резервуарларда жиналады – жиналған судан зиянды заттар алынып, шамалы еңістікпен бірінші танаптағы жеміс емес ағаштарға беріледі –одан екінші, жеміс ағаштары танаптарына ағызылады. Осылайша зиянды ақаба сулардың пайдаға асуы жүреді, олар өзендерге және су қоймаларына ағуы тоқтатылады. Бұл біріншіден, судың ластануының алдын алса, екіншіден ағаштар егіліп одан пайда түседі. Оның тағы бір жолы соңғы кездері шет елдерде кеңінен қолданылып жүрген қайтарымсыз су пайдалану циклі. Ол Тараз қаласында металлургиялық зауытта іске асырылады.

Қолданылған әдебиеттер тізімі

1. Положение о делении стока в бассейне р. Чу и Талас, Минводхоз СССР, М., 1983.

2. Мустафаев Ж.С., Умурзаков С.И. , Сагаев А., Ахметов Н.Х., Ешмаханов М.Е. Основные принципы создания экологически устойчивого агроландшафта. Проблемы экологии АПК и охраны окружающей среды, Усть-Каменогорск, 2000. 110-111беттер.

3. Базарбаев А.Т. и др. Экологические проблемы в низовьях трансграничных рек Шу, Аса, Талас. Научно- практическая конференция посвященная 10-летию Межгосударственной Координационной Государственной Комиссии. Вода 2002 Алматы- 2002, 421-422 беттер.

4. Отчет НИР «Моделирование формирования и функционирования водохозяйственной системы бассейна р.Талас». ТарГУ им. М.Х.Дулати, Тараз 2002 – 139 беттер.

5. Программа «Экология» Таласского района на 1994-1995 гг. КазНИИВХ, руков. Базарбаев А.Т. Жамбыл 1994 г.-70 бет.

6. Жамбылская региональная экологическая программа на 2005 – 2007 годы. Тараз, 2005 – 56 бет.

7. Отчет о деятельности БВУ за 2005 год. Шу-Таласское бассейновое водохозяйственное управление. Тараз, 2005, 177 бет.

1. В.В. Большакова, А.Н. Иванов Сборник задач по гидрометрии инженерной гидрологии и регулированию стока. М: «Высшая школа», 1975 г.

Зәуірбеков ә.к. Научные основы рационального исползоаания и охраны водных ресурсов басейна реки Талас автореф. Д-ра техн. Наук – Тараз, 1998.-49 стр

1 Казахско-русский, русско-казахский терминологический словарь. Серия экология.- Алматы: Рауан, 2000.- 296 с.

2 Казахско-русский, русско-казахский терминологический словарь. Серия сельского хозяйство.- Алматы: Рауан, 2000.- 296 с.

3 Достай Ж.Д. және басқалар. Казахско-русский, русско-казахский терминологический словарь. Серия водного хозяйство.- Алматы: Рауан, 2000.- 304 с.

4 Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі. Экология және табиғат қорғау. – Алматы: Мектеп, 2002.- 392 с.

5 Достай Ж.Д. және басқалар.Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі. Су шаруашылығы. – Алматы: Мектеп, 2002.- 392 с.

6 Ресурсы поверхностных вод СССР. Серия Средняя Азия, Бассейн оз. Иссык-Куль, рек Чу, Талас, Тарим. - Л.: Гидрометеоиздат. 1973. - 566 с.

7 Научно-прикладной справочник по климату СССР. Серия 13, Многлетние данные. Ч.1-6, вып.18: КазССР. - Л.: Гидрометеоиздат, 1989. – Кн.2. – 656 с.

8 Научно-прикладной справочник по климату СССР. Серия 13, Многлетние данные. Ч.1-6, вып.32: Киргизская ССР. - Л.: Гидрометеоиздат, 1989. – 589 с.

9 Ишанкулов М.Ш., Ропот Б.М. Таласский массив орошения. - Алма-Ата: Наука, 1971. - 211 с.

10 Гидрогеологические основы оросительных мелиораций в бассейне рек Чу и Талас. - Л.: Гидрометеоиздат, 1990. - 342 с.