Р.Г Бутенко бойынша каллус ұлпасының шығарылу классификациясы

*ұсақ агрегаттар бөлініп, сулы клеткалар

*айқын меристемалық шоғырлары бар

*өткізу жүйесінің индукцияланған камбий ауданы бар

Сұйық қоректік орталарды пайдалану арқылы жүзеге асырылатын микроорганизмдерді арнайы қондырғыда дақылдау:

*Тереңдік;

*Суспензиялық;

*Батырылған

Сұйылтылған су ерітінділерінен этанолды, ацетонды, бутанолды бөліп алудың дәстүрлі әдістері:

*Инкубация;

*Ферментация,

*Дистилляция

сұйық ортадағы микробиологиялық синтездің өнімін бөліп алу үшін қолданылатын әдістер:

*Экстракциялыцқ

*Ионды алмасу

*Адсорбция

сыртқы жүйені эрлиант реакторда

*Газды сұйықтықты сепаратор

*Жей-ң сыртқы циркуляциялық жүйесі

*Қақпақ

сұйық фазалы ферменттер түріне сұйықтықты жіберетін соғышты арнайы құрылғылар

*Диспергатор;

Суспензиялық дақылдарды өнеркәсіптің дақылдау кезінде қолданылады.

*Ашық жүйесі

*Жабық жүйесі

*Ағынды жүйесі

Суспензиялық дақылдарды өнеркәсіпте дақылдау кезінде қолданады.

*ашық жүйелер

*жабық жүйелер

*ағынды жүйелер

Сепарация процесін эффективтілігін жоғарлату үшін арнайы қосалқы дақылдарын өңдеун қолданады:

*рН өзгеру

*химиялық агенттерді қосу

*экстракцияны

Суспензиялық ортаның өсуіне өте жоғары әсер ететін оның үздіксіз араласуы:

*жақсы аэрация

*клетка тұндыруды болдырмау

*клетканың агрегатты пайда болдырмауын болдырмау

Суперовуляция жүргізілуге арналған преппараттар

*Фолликулалы белсендеткіш

*Фолликуланың және этрдің овуляциясын шақырушы

*Мүмкіншілікті жоғарылату

Технологияны дамыту мақсатында қолданылуы мүмкін математикалық модельдер жаңа заман көзқарасы бойынша келесі талаптарға сай келу керек:

*Популяциялық деңгейде болуы;

*Биологиялық мағынасы экспериментальды түрде анықталатын константалары мен параметрлердің саны минимальды болуы;

*Оптимизациялау, жүргізу реттеу мен масштабтау жолдарын анықталуы;

*Дақылдау жағдайымен анықталатын микроорганизмдер көбею процесінің тепе-теңдік константасы;

Тереңдік ферментация кезінде продуцент клеткасы барлық қоректік орта көлемінде төмендегілердің көмегімен жұмыс істейді:

*Араластырғыш көмегімен;

*Турбинді насосстың көмегімен;

*Қысыммен ауа шығару көмегімен

Термотұрақты препараттарды кептіру жүреді:

*жалпақ табақтарда

*ленталық конвейерлерде

*қайталап тұрған қабатта

тұндыру процесін тездету үшін қолданылатын коагулянттар

*Желатин

Ультрафильтрация әдісі биологиялық препараттарды тазалауға және концентрлеуге қолданады:

*термофильді

*термосезім

*термофобты

Иммобилденген өсімдік клетка көмегімен екінші реттік метаболит алу технологиясы

*клеткаға белгілі тасымалдаушы қосады

*клеткалық тасымалдауда адсорбирленеді

*тасымалдаушы клеткамен қоректік ортаға енгізу

Инициал клеткаға тән:

*ірі ядро

*қоректік заттардың көп молшері

*Вакуольдің кішкене көлемі

Инициал клеткалар:

*-қалың клетка қабығын түзеді

*қалған каллус клетка жекешеленеді

*-қоректік заттарды басқа заттардан көп жинақтайды

Инициал клеткасына тән

*Ірі ядро

*Қор заттардың коп мөлшерде болуы

*Вакуллдрдің кішкене көлемд

Инициал клеткасына тән

*Клетка қабырғасын түзеді

*Қалған каллус клеткалар жекеленген

Балық клейі

*Казеин

тұндыру процесін тездету үшін қолданылатын флокулянттар

*Натрий альгинатты

*Целлюлоза

*Пентин

тұндыру процесін жеделдету үшін қолданылатын коагулянттар флокулянттар

*Желатин

*Целлюлоза

*Пектин

трубулентті биореакторға ферментация процесі ұзын құбырда жүреді , онда :

*Бір жағынан үздіксіз қоректік компоненттер түсіп отырады

*Бір жағынан үздіксіз миокумент түсіп отырады

*Басқа жағынан дақылдың сұйықтың үздіксіз атып кетіп отырады

түзілген биогазды жинақтауға арналған метанды құрылғылар жабдықталған :

*Газды қақпақпен

*Айналмалы көлем құрылғылармен

*Газ гальдермен

Турбулят культура ферментация процесі жүреді,қайсысында.

*бір жағынан қ.о компоненттер тоқтаусыз келуі;

*бір жағынан үздіксіз инокулят келеді;

Тездететін фильтр ұнтақтарын пайдалану тәсілі.

*фильтрлі сұйықтыққа енгізу;

*фильтр бетіне қондыру;

*фильтр бетіне тегістеу;

Температура және жылу ағыныны ң есептеу үшін биологилық суспензияның физико химиялық жжылу паралелльдері қажет

* үлесті жылу сыйымдылығы

* температуралық өткізгіштік коэфициенті

* жылу өткізгіштік коэфициенті

Турбулярлы культура ферментация процессі осы турбада жүреді.

*бір жағынан қоректік компоненттер тоқтаусыз келіп тұрады.

*бір жағынан үздіксіз инакулянт кіреді

Тездететін фильтр ұнтақтарын пайдалану тәсілдері:

*Фильтр сұйықтыққа енгізу;

*Фильтр бетіне қондыру;

*Фильтр бетіне тегістеу;

Тығыз каллус ұлпасының кез келген типін басқа типіне келесі әдіс арқылы жузеге асырылады:

*бір аукцинді басқа аукцинмен алмастыру

*қоректік ортада кальций хлориді тұзәнәі концентрациясын арттыру

*қоректік ортаға ферменттер қосу арқылы

Тығыз каллусты борпылдақ етуге болады:

*кальций тұздарын шегеріп

*аукцин мен 2,4Д ортада дақылдау

*ферменттер пектиназа және целлюлоза бар ортада дақылдау

Тығыз каллусты борпылдақ етуге болады

*Қоректік ортада CO2 түзуін шегеріп

*Ауксин 2,4Д бар ортада дақылдау

*Ферменттер пектинді және целюлоза бар ортада

термолабильді компонентері бар қоректік орта стерилизациясы:

*Ультрафильтрация

*Мембраналық фильтрация

*Микрофильтрация

Ферментерларда аэрация процесі үшін қолданылады:

*Турбиндік араластырғыш;

*Барботер;

*Түтікше

Ферментация процесінде өлшеніп алынған есептік параметрлер:

*Өнімділігі;

*Өсімнің үлесті жылдамдығы;

*Субстратты пайдаланудың үлесті жылдамдығы;

Ферментация процесінде көрсеткіштерді өлшегенде есептік параметрлар алынады:

*Оттек бойымен масса жіберу көлемі;

*Көбіктің күйі мен деңгейі;

*Мақсатты өнім концентрациясы;

Фетобиореакторлардың басқа биореакторлардан айырмашылығы:

*Жарықпен қамтамасыз ететін жүйе болуы;

*Субстраттарды араластыратын жүйелердің күрделігімен,

*Тек қана механикалық аэрациялау жүйесі болуы керек.

Ферментерде биосинтез материалдық ағын принципі бойынша :

*Периодты (мерзімді);

*Реттелетін;

*Үздіксіз;

Ферментердағы материалды ағын принципі бойынша биосинтез характеристикасы.

*Алып- төгу;

*Көп циклді;

*Үздіксіз;

Ферментациядан кейінгі негізгі кезеңнің бірінші сатысында жүреді:

*дақылды сұйықтықты фракциялау

*дақылды сұықтықты сепаратырдан өткізу

*биомассаның бөлінуі

ферменттік препараттарды тұрақтандыруда қолданады

*Глицеринді

*Көміртекті

*Кобальт, магний,натрий бейорганикалық иондарын

ферментердің беткейінде жартылай дөңгелек қақпақ бірнеше кіру бөліктерінен тұрады.

*Қоректік ортаға арналған

*Егінді материалды енгізуге арналған

*Ауаның кіріп шығуына арналған

ферментер ортасында тік осьте масса алмастырушы құрылғы:

*Бір жақты араластырғыш

*Екі жақты араластырғыш

*Көп жақты арасластырғыш

ферментерді масса алмасу үшін ферментерді

*Бір жақты араластырғыш

*Екі жақты араластырғыш

*Көп жақты арасластырғыш

ферментерді механикалық арасластыруда бар :

*Мотор

*Араластырғыштар

*Домақшалар

ферментерға қор. Заттардың транспорты жүреді:

*Насостармен

*Труббиальді насостардың ленталық транспорттермен

*Мненті транспорторлары

ферменттердің басты масса алмасуды мінездемесінің көрсеткіші болып қызмет етеді:

*Оттектің немесе беру коэф-і

*1кг биомасса түзілуіне ...... оттектің шығыны

*Биомассаның белгілі бір көлемі түзілуге кеткен оттек шығыны

Физикалық жылу материалының параметрлері.

*үлесті жылу сыйымдылығы;

*температураның өткізгіштік коэфиценті;

*жылу өткізгіш коэфиценті;

Фильтрацияның ақырғы міндеті:

*қатты фазалау(сұйық қ.с.н);

*сұйықтық фазаны алу;

*бір мезгілде қатты да сұйық та алу;

Фильтрлеу мына мақсатта жүргізіледі.

*қатты;

*сұйық;

*газ;

Фильтрлеу процесіне әсер ететін макрофагтар.

*фильтрлеу беті;

*фильтр қолд.п.б қысым әсері

*тұнба қалыңдығы;

Фильтрация алдында культуралды суйықтықты алдын ала өңдеу.

*қышқылдық коагуляция;

*жылулық;

*электролиттер;

Фильтрация процесін тездететін жәрдемші фильтр материал жасалады.

*диатомиттен;

*кизельгурдан;

*пермиттен;

Физикалық жылу материялының параметрлері

* үлесті жылу сыйымдылығы

*температуралық өткізгіштік коэфициенті

*жылу өткізгіштік коэфициенті

Фильтрацияның ақырғы міндеті

* Қатты фаза алу (сұйық қалдық салған көздері )

* сұйық фаза алу

*1мезгілде сұйықта қатты да алу

Фильтрлеу мына мақсатта қолданылады.

*Қатты фаза алу (сұйық қалдық салған көздері )

* Фильтрлеу мына мақсатта қолданылады

*1мезгілде сұйықта қатты да алу

Фильтрлеу процессіне әсер ететін макрофакторлар

*Фильтрлердің беті

* Фильтр қағазында пайда болатын қысым әртүрлілігі

* Тұнба жуандығы

Фильтрация алдында култтуралды сұйықтықты алдын ала өңдеу

* Қышқылдық коагуляция

*Жылулы коагуляция

*Электролиттермен өңдеу

Фильтрация процесін тездететін, жәрдемші фильтр материалдары жасалады:

*Диатолиттен;

*Кизельгурдан;

*Перлиттен.

Фильтрлеудің мембраналы әсері жатады:

*Диализ;

*Электродиализ;

*Кері осмос.

Фильтрлеудің мембраналық әдістері:

*Ультрафильтрация;

*Микрофильтрация;

*Гиперфильтрация.

Фильтрлеудің мембраналық технологиясы:

*Ультрафильтрация;

*Микрофильтрация;

*Гиперфильтрация.

Фильтрлеуге арналған мембрана тиртері:

*борпылдақ

*ядролық

*изатропты

Фитобиореакторлардағыбиомассаның өсуі дақылдан факторларына байланысты бақылау

*көмірсу табиғаты

*фосфор және азот қосылыстарының табиғаты және санына

*көмірсу санына

цетрафуганы қолдану мақсаты:

*Дақылды сұйықтықтан биомасса бөлінеді

*Микро-қ синтезде тұтас өнім беру

*Экстракция қалыптасу барысында эмульсия бөлінеді

центрифуга фанторымен бөліну 1200 : ротор құрылысы бар барабанмен:

*Түтікшелі

*Табақшалы

*2 камералы

ішкі рецирнулациялық эффективті реакторда

*Қақпақ

*Жейде

*Орталық құбыр

Эксперименттік модельдеудің алғашқы кезеңі лабораториялық деңгейі жүргізіледі:

*Жаңа продуценттерді зерттеу;

*Жабдықтар мен технологияларды өңдеу масштабтары;

*Декомпозиция әдісін пайдалану;

энергияны газды- фазаға жеткізетін ферментер

*Барботажды

*Барботажды- флифтті

*газлифитті

Энергияны газды фазаға жеткізетін ферменттер:

*сапты барботажды;

*құбырлы;

*сапты;

энергиялы сұйық фазаға жеткізетін ферменттер;

*Сорғыш араластырғышты;

*Этенционды;

*Сорғалап ағатын ағысты басу;

энергияны сұйық және газды фазаға жеткізетін аппараттарының негізгі конструктивті элементтері:

*Барлық белгілі үлгілердің арастфратын құрылғысы;

*Сорғыш және араластырғыш құрылғыларының жиынтығының болуы;

*Сорғыш және араластырғыш қондырғылардың жиынтығы

Электродиализ, кері осмос және ультрафильтрация әдісі:

*вакцина

*қан препараты

*Полисахарид

Эмбрионды трансплантациялаудың технологиясы

*Донор мен реципиент таңдау

*Донорлық суперовуляция

*Эмбриондарды жуу

Эмбриоинженерия әдісі

*Трансгенез

*Клондау

*Гендік инженерия

Эмбриондарды дақылдауға арналған аппаратура:

* Петри табақшасы

*Термостат, инкубатор

*Ұрғашы – реципиент

Эмбрионды мұздату бойынша жұмыс жүргізу үшін қажет қондырғы:

*Бағдарламалы мұздатуға арналған аппарат

*Дьюар ыдысы

*Кельвинатор

Электродиализ, кері осмос және ультрафильтрация ерітінділерді концентрлеу үшін қолданады:

*ақуыз

*фермент

*нуклеин қышқылы

3гф тобындағы ферменттерге( энергияны газды фазаға жеткізетін) жатады:

*-Барбиталды;

*-Газофитті;

-Бар эрлтфитті

155. Жиекті фильтр сыққыш.

-парақты фильтр;

-жиектемелі фильтр мерзім әсері бар

-үздіксіз беттік фильтрлеу жүзеге асырылады.

156. Фильтрлеудің мембраналық әдісіне жатады:

-диализ;

-электродиализ;

-кері осмос;

157.Фильтрлеудің мембраналы әдісі:

-Ультрафильтрация;

-Микрофильтрация;

-Гиперфильтрация;

158.Мембранда фильтрлеу технологиясы:

-мембрандар;

-жартылай өткізгіш мембрана;

-жартылай өткізгіш қалқа;

159.Мембраналық әдістің барлығына ортақ аппараттың рәсімделген элементі

-мембрандар;

-жартылай өткізгіш мембрана;

-жартылай өткізгіш қалқа;

160. Мембраналық әдістің биологиялық бөлігі ерекшелігі:

-фазалық айналусыз және агрегатты өзгерусіз;

-герметикалық және асептикалық жағдайда жеңіл қамт.етіледі;

-өнд.өнім жылулық химиялық өңдемейді;

Биореакторда өсірілетін өсімдік клеткасының реттік метаболиттерінің синтезіне әсер ету:

• Өсімдік донор генотипі;

• Фитогормон табиғаты;

• Фитогормон концентрациясы.

Өсімдікті дақылдау үшін қоректік орта құрамы мен құрастырудың концентрациясын бөлу керек:

• Продуцент-клетканың санын өсуін қамтамасыз ету;

• Биомассаның өнімділігіне жағдай жасау;

• ІІ реттік метаболит синтезі процесін күшейту.

Фитобиореактордағы биомассаның өсуін дақылдау факторына байланысты бақыланады:

• Көмірсу табиғаты;

• Көмірсу саны;

• Фосфор және азот қоспасының саны.

Суспензиялық ортаның өсуіне өте жоғары әсер ететін оның үздіксіз араласуын қамтамасыз етеді:

• Жақсы аэрация;

• Клетка тұндыруды болдырмау;

• Клеткалық агрегаттың пайда болуын болдырмау.

Лабораториялық жағдайда суспензиялық ортаны араластыру жүреді:

• Качалка;

• Роллерлі қондыру;

• Шейкерлер.

Дақылды өсіруде өсу клетканың ағынды дақылдау кезінде:

• биореакторға үздіксіз таза дақыл қосып отырады

• белгілі бір суспензия көлемін алады

• пайдаланатын қоректік ортаның белгілі бір бөлігін алады

Иммобилденген өсімдік клетка көмегімен екінші реттік метаболит алу технологиясы

• клеткаға белгілі тасымалдаушы қосады

• клеткалық тасымалдауда адсорбирленеді

• тасымалдаушы клеткамен қоректік ортаға енгізу

Екінші реттік метаболиттер үшін дақыл клеткаларын қолдану мысалы:

• Жень-шень-фенолды қосылыстың гликолиздену үшін Panas ginsens тамырын суспензиялық дақыл өнімі

• көкпен және картоп индолизі 3-сірке қышқыл индолил

Дақылданған клетка стерилизация қажет етеді:

• барлық кіріс шығыс құбырларын

• техникалық ауа

• қоректік орта

Микроклоналды көбейту процесін бөлуге болады:

• жақсы өсетін стерильді дақылдау

• жеке көбейту

• далаға егуге немесе реализациялауға дайындау

Клондалған кезде қосалқы бүршіктің дақылдық қоректік ортаға не қосады?

• 6 – бензиламинопурин;э

• 6 – фурфуриламинопурин;

• Зеатин.

Егуге немесе саудаға дайындау кезеңінде in vitro өсірілген тамырланағн өсімдік:

• Қоршаған ортаның жаңа жағдайларына бейімделген;

• Өсімдіктің суыққа төзімділігін арттырады;

• Өсімдіктің патогенді микроорганизммен қоршаған ортаның қолайсыз факторларына төзімділігін арттырады.

Көбейту бірнеше әдіспен жүзеге асады:

• Қолтық меристемаларды активациялау;

• Жапырақ ұлпаларынан адвентивті бүршік дамуын индукциялау;

• Апикальді доминацияға ие өркендерді микроқалемшелеу.

Микроклоналды көбейту жолымен алынған өсімдік - регенеранттар болады:

• Стерильді жағдайда қалемшелеуге;

• Қоректік ортаға отырғызуға;

• Тамырландырып дала жағдайына бейімдеуге.

Микроклоналды көбейтуге қолданылатын стандартты орталар:

• Мурасиге – Скуг;

• Нич ортасы;

• Әр кезеңде әртүрлі қоспаларды қосатын орталар.

Пробиркадағы өсімдіктерді өсіруге қолайлы ылғалдылық дәрежесі:

• 65 %

• 70%

• 75%

Қазіргі кезде вирустық өсімдіктерді диагностикалауға қолданылады:

• Иммуноферментативті техника;

• Моноклоналды антиденелер;

• РНҚ, ДНҚ – таңбалы фрагменттердің молекулалық гибридизация әдісі.

ІІ реттік метаболиттертің синтезінде:

• Донор – өсімдіктің генотипі;

• Қоректік орта құрамы мен оның компоненттерінің концентрациясы;

• Көмірсулардың табиғаты мен мөлшері.

Интактты өсімдік каллус ұлпалары қандай қызмет атқарады:

• Қорғаныштық;

• Қор;

• Регенерациялы.

Тығыз каллус ұлпасының кез келген типін басқа типіне келесі әдіс арқылы жүзеге асырады:

• Бір ауксинді басқа ауксинмен алмастыру;

• Қоректік ортада кальций хлориді тұзының концентрациясын арттыру;

• Қоректік ортаға ферменттер қосу арқылы.

1 Биотехнологиялық қондырғылар негізінен қандай өнімдерді алуда қолданылады.

1 микробиологиялық өнімдерді

2 Биотехнологиялық үрдісте бастапқы және негізгі элемент болып не табылады?

1 продуцент

3 Биотехнологиялық өнімдердің өнеркәсіптік өндірісі қандай құжатқа негізделеді технологиялык регламент

4 Өндіріс саласында биотехнологиялық өнімдердің сапа көрсеткішін регламенттейтін құжат? Нормативтик технологиялык кужат

5 Органикалық қосылыстардың метаболитті айналуларға женілдігі неге тәуелді?