3.2.Медицина ќызыметкерлерініњ ж±мысындаѓы негізгі этикалыќ ќаѓидалары

• адамгершілік ќаѓидасы;

• медицинаныњ мєселелері мен маќсаттарымен медицина ќызметкерлерініњ ќылыќтарыныњ сєйкестендірілу ќаѓидасы;

• ±лтына, нєсіліне, жынысына тєуелсіз медициналыќ кµмек кµрсету;

• барлыќ медицина ќызыметкерлерініњ арасындаѓы ынтымаќтастыќ жєне µзара кµмек кµрсету ќаѓидасы;

• ењбекке деген адалдыќ жєне шыѓармашылыќ таныту ќаѓидасы.

Адамгершілік.

1. Ќандай да бір теорияныњ, ілімніњ, ѓылымныњ бастапќы негізгі ой желісі;

2. заттарѓа деген кµз ќарас, сенімдері. Ќатањ ќаѓиданы ±стану. Ќандайда бір жаѓдайдан ќаѓида бойынша бас тарту.

3. ќандай да бір ќ±рылѓыныњ негізгі ерекшелігі. Механизм насос ќаѓидасы бойынша ж±мыс атќарады.

Ќаѓидалар бір маќсатпен кµзделген тєрбие беруде ол жеке т±лѓаныњ ішкі ќажеттіліктеріне айналады. Жоѓары µнеге жєне адамгершілік ќаѓидалар жеке т±лѓаныњ Отанына деген адалдыќќа, ±жымдыќ, ±лттыќ, адамгершілікке, ќойылѓан маќсатќа ќ±рбан болуыѓа тєрбиелейді. М±ндай ќаѓидалардыњ айѓаѓы ретінде єр бір соѓыстаѓы медицина ќызыметкерлерініњ, оныњ ішінде мейіркештердіњ кµрсеткен ерліктерін атап µтуге болады.

Адамгершілікке ќайшылыќ – адамѓа ќарсы баѓытталѓан – т‰сік т‰сіру, ењбектегі адмдардыњ ќ±ќыѓын саќтамау (м‰гедектер, ќан диабетімен, ж‰рек ауруларымен ауыратын аурулар, жєне т.б. ), адамдарѓа жасалатын тєжірибелер (оныњ ішінде т‰рме ќамауындаѓы адамдар), ењбек аќысыныњ, жєрдем аќысыныњ, т±рмыстыќ жаѓдайдаѓы жењілдіктердіњ, берілмеуі, т‰рме ќамауындаѓы адамдарѓа жаѓдай жасамау, емделудіњ жєне дєрігерлік тексерілудіњ ќымбатшылыѓы.

Ынтымаќтастыќ жєне µзара кµмек кµрсету ќаѓидалары – ќандай да бір кµлемдегі ж±мысты атќарудаѓы медицина ќызыметкерлерініњ белсенді ќатысулары. Ол ‰шін мейіркештер аралас мамандарды игеруі керек (мысалы, процедура кабинетініњ, физиотерапия кабинетініњ мейіркешініњ ќызыметтері жєне т.б.).

¦жымдыќ ќаѓидасы–пациенттерге кµмек кµрсетуде медицина ќызыметкерлерініњ бірігіп ж±мыс атќаруы.

Сµйтіп, медициналыќ этиканыњ негізгі мєселелері болып ауру адам жєне ќоѓам игілігіне адал ќызымет кµрсетуі, ќандай да іс-єрекеттерде адамгершілік ќаѓидаларын ±стану, µз ењбегіндегі ізгі салт-дєст‰рлерді жањѓыртып отыру, медицина ќызыметкерлерініњ ењбектегі тєрбиеленуініњ амалдарын µњдеп жєне талќылау саналады.

3.3.Медицина жұмыскерлерініњ этикалық қарым – қатынасы

Мейіркештердіњ пациенттерге, кіші медицина ќызыметкерлеріне деген қарым-қатынастары өте маңызды болуы керек. Б±л қарым-қатынастар мейіркештіњ білім дењгейімен, жєне де µз ќызыметін атќару білгірлігімен аныќталады.

Мейіркеш єрќашанда µз ќызыметінде ±стамдылыќ танытып, теріс ќылыќтарѓа жол бермеуі керек. И.Харди (венгер психотерапевті) мейіркештердіњ типологиялыќ жіктелуініњ сипаттары негізінде олардыњ психоэмоционалдыќ ерекшеліктерін алып ќоймай, сонымен ќатар пациентке жєне µз ќызыметіне деген ќатынасын ќарастырѓан. Ол мейіркештерді келесі т‰рлерге бµледі:

Мейіркеш-керітартпа – пациентерге деген ќажетті кµњіл бµлмей, оларѓа ешќандай жанашырлыќ сезімсіз µз міндеттерін тиянаќты, дєлме-дєл, машина сияќты орындайды. Олар кейде µз міндеттерін орындау ‰шін, мысалы пациенттіњ дєрі-дєрмек ќабылдауы ‰шін оны ±йќыдан оятып алады.

Єртістік т‰рі – м±ндай мейіркештер µзініњ кµздеген маќсатына жету ‰шін белгілі-бір рµлді ойнайды. Егер де м±ндай мінезі шектен тыс шыѓып жатса, онда оныњ мінез-ќ±лќында адалдыќ, µзінділік ќасиеттерін жоѓалады.

Ќияли т‰рі - µкінішке орай біздіњ денсаулыќ саќтау саласында мейіркештердіњ б±л т‰рі кењ тараѓан. М±ндай мейіркештер ылѓида болдырып ќажыѓан, ашу кернеген, оныњ ењбегін ќажетті т‰рде баѓаламайтындай сезімдерде болады. Б±л мейіркештердіњ пациенттері µздерін ќалыпты жаѓдайда сезіне алмайды.

Еркекшора т‰рі – єдетте ірі т±лѓалы мейіркештер шешімді, ќуатты болып келеді. Кейбір жаѓдайларда олар жаќсы ±йымдастыруышы жєне жас мамандардыњ тєрбиешісі болып танылса, ал кейбір жаѓдайларда мєдениеттіліктіњ, білімніњ жетіспеушілігінен олар дµрекі де агрессивті болып келеді.

Мейіркештіњ аналыќ т‰рі - мейіркештердіњ б±л т‰рі пациенттерге аналыќ сезімге тєн жанашырлыќ жєне ќамќорлыќпен ќарайды. Олар ‰шін пациенттерге деген ќамќорлыќ µмірлік бейімділік болып саналады.

Тар мамандыќты т‰рі – м±ндай мейіркештер µз єріптестері жєне пациентерге деген аса басымдылыќ ќарым-ќатынасы салдарынан єрќашанда шиеленісуге апарып отырады.

Єрбір пациенттіњ µмірлік ќ±ндалыѓына жєне адамгершілігіне деген ќ±рмет – мейіркештік практиканыњ негізгі ќаѓидасы болып саналады.

Мейіркештік ісі ѓылым саласында жылдан жылѓа кµптеген жањалыќтар енгізіліп жатыр. Ќазіргі жаѓдайларда медициналыќ этиканыњ єр бір жаѓдайларда µз ерекшіліктері бар. Медицина ќызметкерлерініњ µмірге жєне µлімге деген ќатынасыныњ ‰лкен мєні бар жєне ол дін, µнер, философия салаларымен сабаќтасып жатады.

Ќазіргі заманда медицина ќызыметкерлерінњ µлімге деген ќатынастары жања аспектілерге ие болып д‰ниеж‰зінде кењінен талќылануда. Шет елдерде т±рѓындрдыњ 75-80%-ы эвтаназияны ќолдайды. Эвтаназия грек тілінен аударѓанда жењіл, баќытты µлім дегенді білдіреді.

Эвтаназия екі т‰рге бµлінеді: белсенді жєне енжар.

Белсенді эвтаназия – пациентке µлімді жасанды шаќыратын дєрініњ енгізілуі.

Енжар эвтаназия – пациенттіњ емін тоќтатып, ќондырѓыларды аѓытады, біраќ оѓан деген к‰тім жалѓас береді.

Ќазіргі кезде шет елдерде жєне Ќазаќстанда µлім аузындаѓы пациенттерді к‰тіп-баѓатын арнайы мекемелер – хоспистер ашылѓан. Б±л медицинадаѓы ењ мархабатты баѓыт болып саналады. Сондыќтанда медицина ќызыметкерлерініњ адамгершілік ќасиеттерін жєне мейіркештердіњ аса дайындылыѓын ќажет етеді.