Саби ма фенæд хæст!

Хъарм, фæлмæн къæвда уарыд,

Кодта малусæг мæт,

Хур куы ракаст, куы раирд,

Ног та худæгæй бакъæцæл уæд...

Цыма ‘рвгъуыздзаст чысыл чызг

Фæсвæд аззад йæ гыццийæ... тарст,

Стæй йæ ауыдта уынджы

Хурау худгæ æваст...

Мæнæ, рухс уалдзæг, хъаккæ, —

Ма ‘руадз дидинтыл их...

Рæстæг, сабиты де уазæг бакæ,

Саби — дидины сих!

Саби — цардæн йæ дидин, йæ фидæн,

Цард æнæуый — уидагдзагъд бæлас;

Мах нæ сабиты сомбонмæ ‘рвитæм,

У нæ хуры скаст сабитыл баст.

Уыдон хъазынц æнæмæтæй, райынц,

Хур сыл тауы йæ хъарм тын — цыллæ.

Циу хæрамхæссын, сайын,

Уый нæма ‘мбарынц, нæ.

У æцæгæлон уыдонæн сагъæс,

У сæ зæрдæ æнæфыст гæххæтт...

Рæстæг, тугæй йыл ма ныффысс сау хæст, —

Саби-дидинтæ амондджын уæнт!

Уыдон ацы дунемæ

Цинмæ ‘рцыдысты ‘рмæст,

Циу мæлæт, уый нæма зонынц, гъе ‘мæ

Макуы, ма фенæнт хæст!..

1960 аз

Ды нæ фæдæ уыцы нарты кардау

Аргъæуттæй дæм рухс цырæгътæ дардта,

Ферттывта-иу йе ‘рцъыкмæ дæ зæрдæ.

Дæу уырныдта, — уыцы Нарты кардау,

Кодтаис дзæнгæлтæ.

(Кард нæ уыдис, — уый алантæ хастой

Намысы тырысайæн сæ сæрмæ; —

Радтой-иу сæ цард, фæлæ нæ хастой

Уый номыл рыг абадын сæ сæрмæ...)

Хъуыст æнусты йе ‘ндон зæлланг Ирæй,

Сыгъд фыдæхсæв йе стъæлфæнты артыл,

Уый тыхы бын никуы зад гæлирæй, —

Асаст-иу фæлтау фыдгулы уартыл.

Хатт, дам-иу сæрбахъуыды фæтасыд, —

Кæд хъандзалау абадтаид растдæр;

Кæс, æмæ та хуры тынты хъазы,

Цъыкк, — æмæ фæтулы знаджы даст сæр...

Уый хынцмæ хæрам ныхас нæ барстай,

Ницы дæм каст намысæй зынаргъдæр.

Худти хур, нæртон фæринкау, карстай,

Уæд уыдтæ рæстдзинады цырагъдар...

Хурбоны цырагъ дарын æнцон у.

Арв йæхæдæг ирд тæмæнтæ калы,

Фæлæ тары рухс кæнын кæй бон у,

Саудалынджы чи басгуыхт ыстъалы?

Дзырд куы цыд æнаххос коммунисттыл,

Фарст цæхгæр куы ‘рывæрдтой дæ разы, —

Ралæууыдтæ ‘лвæст фæринкау исты,

‘Рывæрдтай дæ цард тæссаг тæразыл?!

Нæ, дæумæ рæстæвзарæн фыдтасы

Уыцы кардæй мисхал дæр нæ разынд,

Тасмачъийау де згæ уд фæтасыд, —

Балæууыдтæ талынджы дæлбазыр...

Рæстæг — карз — йæ къухы дардта хъама,

Уалдзæг арв хъæрæй нæрын нæ уæндыд.

Дуг уыд ахæм, ахæм уыди заман,

Ныр истори бамбæрста йæ рæдыд...

Æмæ дуджы скъуыд тæгтæ ныхасы

Арæхстгай алæмæттаджы сасмæй...

Ды, кæддæрау, дзыллæты ныхасы

Ралæууыс, дзырддзæугæ лæгау, размæ.

Адæмæн куыд фæнды уæд сæ тæрхон, —

Нæу дæ мæтаг, — развæлгъау ыл разы дæ,

Æмæ ‘рмæст лæууыс æдзух къæппæввонг, —

«Хистæр раст у!» — мачи зæгъа раздæр...

Не суæнддзынæ, — «Мæнæ уый нæ хъуыди»...

Хъахъхъæныс, тæрсыс дæ кадæн авгау.

Кæд фæкъул, тæбæгъы донау, хъуыды,

Уæд ды дæр дæ къух ысдарыс хъавгæ...

Ды нæ фæдæ Нарты кардæн й’ аккаг, —

Йе стъæлфæн дæ талынг уды бабын,

Уыцы кардыл, цауд бындары гаккау,

Бады рыг дæ чъизи номæй абон.

1962 аз

Лумумба Патрисы амæлæтыл

Ныккæрзы Конго — саударæг зæхх, сау мад.

Йæ хъизæмар нæ бацæудзæн зындоны.

Йæ палмæ цæнгтæ дары уый «хуыцаумæ».

Йæ мигъдзыккутæ адæргæйæ тоны.

Кæдæй-уæдæй тъымы-тъымайы тары

Йæ цæссыгтæй æрттивгæ фæрдыг равзæрд;

Кæдæй-уæдæй куы райдыдта æвзарын

Æнусты талынг джунглийы йæ развæд.

Æрхауди уæд йæ хъæбулты сæрæнгуырддæр,

Йæ зæрдæйы сæйраг тугдадзин алыг;

Цырагъвæрдыгмæ кобрæ калм фæлæбурдта,

Йæ развæд мадæн аныхъуырдта талынг.

Ныдздзынæзта, мæрддзыгой усау, дымгæ,

Зæгъынц, фæстæдæр аталынги хур дæр¹,

О, нæ! — зæххыл æбуалгъ фыдми фенгæ,

Уый амбæрзта йæ цæстытыл йæ къухтæ.

Рæсугъд дидинæг, «сау дидинæг, Конго»²,

Дæ цъæх сыфтыл уый мит куы уары-уалдзæг,

Дæ хурзæрин куы ахуыссыди боныгон,

Уæд ма дæм рухс цы дардзæн!

О, Африкæ, дæ зæрдæйæ цы хъусæм:

Сæрибары æрцауыгътой йæ хурхæй,

Æлгъыст фæуæнт, уый XX æнусæн

Ныззæлланг кодтой йе ‘хсæрфарс цъыф къухæй:

Æгас дуне лæджы бартыл куы сдзырдта,

Уæд Конгойы хуыдуг кæнынц йæ туджы,

Цынæ бантыст цы куйдзыхдæр лæгсырдтæн,

Уый бакодта æхсины лæг нæ дуджы.

Лæгдзинады фæстаг цырагъ — æмдзæвгæ —

Лумумбайы зынг зæрдæйы ныххуыссыд,

Ыстахт ракетæ, сау мигътыл ныдзæвгæ,

Æвирхъау хабар космосы фæхæссы.

***

Зæрдæ, цы ныддур дæ, зæрдæ, цы кæныс?

Уый кæд дæ хæлæрттæй исчи фæхъуыд?

Æви дзы искæй цæрдудæй ныгæныс

Æмæ дывæр у дæ цæссыг, дæ куыд!

Æви дæ царды цъæхартуадзгæ бонтæй

Искæй фæкодта æнæнысан монц,

Не ссардтай цинæн йæ фидыц дæ сонтæй

Æмæ дæ калмау æууилы фæсмон!

Æви дыл атыхстис иунæджы сагъæс,

(Иунæгæй дардмæ кæм нæ лидзы цин!) —

Дзурын дын рагæй, — дæ зæрдæмæ ма хæсс

Уазал хъысмæты æнусон фыдхин.

Зоныс, изæрмилтау рухс цин фæливы,

Ивын у царды æнусон æрмæст...

Хурзæрин тынгдæр фæскъæвда нырттивы,

Царды ад базоны ‘фсæддон фæсхæст.

Уалдзæг тæрккъæвда æрвнæрдæй фидауы;

Уадæн зымæгон йæ саулох — ифтыгъд;

Ма хъав æнцоимæ макуы фидауын, —

Дар мын дæ дуæрттæ тымыгътæн тыгъд.

1961 аз