Yuliia Oryshchuk

Ukraiński Euromajdan dwa lata później na podstawie wybranej literatury polskiej, rosyjskiej i ukraińskiej

Plan

Wstęp

1. Ukraina przed Majdanem

   1. Ukraina do Rewolucji Październikowej

   2. Ukraińska Socjalistyczna Republika Radziecka

   3. Niepodległa Ukraina

2. Polityczne uwarunkowania Majdanu

   1. Oczekiwanie na Majdan

   2. Majdan i jego przebieg

   3. Po Majdanie. Skutki

3. Majdan w literaturze

   1. Majdan według Polaków

   2. Majdan według Rosjan

   3. Majdan według Ukraińców

4. Literackie podobieństwa i różnice

Zakończenie

Bibliografia

SPIS TREŚCI

Wstęp

5. Ukraina przed Majdanem

   1. Ukraina do Rewolucji Październikowej

1.2. Ukraińska Socjalistyczna Republika Radziecka

3. Niepodległa Ukraina

2. Polityczne uwarunkowania Majdanu

1. Przyczyny Rewolucji na Majdanie

2. Majdan i jego przebieg

3. Po Majdanie. Skutki

3. Majdan w literaturze

1. Majdan według Polaków

2. Majdan według Rosjan

3. Majdan według Ukraińców

Zakończenie

Bibliografia

Wstęp

Minęły dopiero dwa lata od Rewolucji Godności, a już napisano i wydano bardzo dużo różnych książek dotyczących ukraińskiego Majdanu. Ich autorzy realizują różne cele i przyjmują różne perspektywy: ktoś opisuje wydarzenia historyczne tego okresu, ktoś inny jakieś zdarzenie ze swojego życia lub życia swoich bliskich, a jeszcze ktoś inny chce oddać sprawiedliwość tym, którzy walczyli na Majdanie. Chciałabym, żeby moja praca magisterska stanowiła drobną cegiełkę tej wciąż rosnącej i zapewne jeszcze długo niedokończonej budowli.

Poszukiwanie i poznawanie prawdy o Majdanie zawsze wymaga dotarcia do wiarygodnych źródeł, żmudnych badań, poznania i zrozumienia historii Ukrainy. Oczywiście, nie będę tutaj zajmować się dziejami Ukrainy od jej samego początku – ze względu na charakter mojej pracy zacznę od Rewolucji Październikowej, a i tak uczynię to w wielkim skrócie.

W próbach dotarcia do prawdy o Majdanie, prawdy cząstkowej i w znacznym stopniu „mojej prawdy” pomagają mi książki napisane przez polskich, rosyjskich i ukraińskich autorów. Wszystkie te wybrane przeze mnie książki są oparte na faktach. Niemniej jednak i w nich są silnie widoczne elementy subiektywizmu. Niektórzy autorzy uważają, że są one nieuniknione, bo przecież piszą w różnych gatunkach literackich i dziennikarskich, w różnym celu, z różnych perspektyw. Tak więc „moja prawda” filtrowana jest przez „ich prawdę”. Myślę jednak, że takie wspólne wysiłki zawsze zbliżają do prawdy rozumianej jako nieosiągalny, ale pożądany ideał, za którym tęsknimy i ku któremu dążymy.

Warto starać się o tę prawdę, bo miną lata i pozostanie bardzo mało ludzi, którzy włożyli swój wkład w zwycięstwo Euromajdanu, którzy nie z książek i telewizji, ale z osobistego doświadczenia wiedzą, co to jest Rewolucja Godności; a za kilkadziesiąt kolejnych lat w ogóle ich nie będzie,. Ale nawet wtedy, kiedy już nikogo nie będzie, nasi potomkowie muszą nie tylko nie zapomnieć o tej ważnej, wspaniałej i jednocześnie przerażającej historii, która wydarzyła się na Ukrainie w zimie 2013-2014 roku, ale muszą także wyciągnąć z niej wnioski; chodzi o to, żeby do śmierci niewinnych ludzi nigdy więcej nie dochodziło. W tym leży główna idea każdej książki o Majdanie. I mojej pracy magisterskiej.

Przedmiotem  prowadzonej tutaj analizy jest Majdan w literaturze. Próbuję przeanalizować, jak prezentowana jest Rewolucja Godności w ukraińskiej, polskiej i rosyjskiej literaturze i jednocześnie pokazać, że książki o Majdanie są niezbędnym elementem pamięci historycznej narodu, że literatura poświęcona zimie 2013 – 2014 roku ma uniwersalne znaczenie, zawiera wartości filozoficzno-etyczne i artystyczne.

W pracy próbuję zrealizować trzy główne następujące cele:

- pokazać znaczenie Majdanu dla rozwoju literatury;

- przeanalizować książki napisane z punktu widzenia różnych autorów;

- porównać stosunek do Majdanu pisarzy z Polski, Ukrainy i Rosji.

Do zbadania tych problemów wykorzystuję metodę analizy i krytyki literackiej oraz tekstów prasowych, a także analizy i krytyki aktów prawnych,. Analiza dokumentów i literatury polegała na uporządkowaniu i interpretacji zawartych w nich treści pod kątem problemu i celu badawczego. Wykorzystuję takie techniki badawcze, jak analiza, synteza, analogia, porównanie, wnioskowanie.

Podstawę do napisania tej pracy stanowiły materiały źródłowe oraz literatura przedmiotu. Źródła stanowiły także akty prawne Ukrainy (regulaminy, porozumienia, zarządzenia, programy), wraz z odpowiednimi ustawami, a także prasa. Niemniej jednak literatura jest głównym punktem moich zainteresowań.

W tym miejscu konieczne jest ważne wyjaśnienie. Otóż zdaję sobie sprawę, że literaturze poświęciłam stosunkowo niewiele miejsca. Uznałam jednak, że dla właściwego zrozumienia literatury konieczne jest sporządzenie obszernego tła. Dlatego dwa pierwsze rozdziały mogą się wydawać nadmiernie rozbudowane w stosunku do rozdziału trzeciego.

Praca składa się ze wstępu, trzech rozdziałów i zakończenia, które – w pewnym sensie stanowi czwarty rozdział, bo staram się w nim porównać polskie, ukraińskie i rosyjskie relacje o Majdanie. Rozdział pierwszy dotyczy historii Ukrainy od Rewolucji Październikowej do 2013 roku. Opisałam Wielki Głód i Pomarańczową Rewolucję; tłem są długoletnie cierpienia narodu ukraińskiego. Chciałam pokazać, jak tragiczna przeszłość wpłynęła na teraźniejszość.

Rozdział drugi w całości poświęcam Rewolucji Godności. Podzieliłam go na trzy części: piszę o genezie rewolucji, jej przebiegu i skutkach.

Rozdział trzeci stanowi analizę literatury polskiej, ukraińskiej i rosyjskiej o Majdanie. Wybrałam sześć książek, po dwie od każdego kraju. Kryterium wyboru stanowiła perspektywa, z jakiej autorzy piszą o Majdanie. Chciałam pokazać takie punkty widzenia, których brakuje w tzw. mediach głównego nurtu. Koncentrowałam si w których dowiemy się coś nowego, o czym nie mówili media. Do trzech książek miałam dostęp online,¹ z pozostałych trzech korzystałam w wersji drukowanej.

W zakończeniu, oprócz krótkiego podsumowania pracy, zawarłam własną ocenę tych książek; starałam się też wskazać na ich podobieństwa i różnice.

Rozdział I. Ukraina przed Majdanem

1.1 Ukraina do Rewolucji Październikowej

Jak wspominałam we "Wstępie", w pracy nie będę opisywała całej historii Ukrainy; historii liczącej już tysiąc lat, pełnej dramatycznych zwrotów, chwil wzniosłych i wspaniałych, ale także tragicznych. Historii pełnej chwały, ale i narodowych klęsk. Są zresztą bardzo dobre opracowania historii Ukrainy w języku polskim. Mam na myśli np. dzieła ukraińskiego historyka Jarosława Hrycaka, ściśle współpracującego z polskimi uczelniami, także lubelskim środowiskiem akademickim oraz inne publikacje powstałe z inspiracji wybitnego historyka z KUL prof. Jerzego Kłoczowskiego w Instytucie Europy Środkowej i Wschodniej w Lublinie.² Tu, za Natalią Jakowenko, zaznaczę tylko, że "[z]nane z map kontury granic Ukrainy ustaliły się dopiero w naszym stuleciu. Stopniowe jednoczenie się jednostek regionalnych, które weszły w skład Ukrainy trwało bez mała tysiąc lat. (...) Kontury nabrały skończonego charakteru dopiero między początkiem a połową XVII wieku i były utożsamiane (...) z ziemią kijowską, czernihowską, siewierską i halicką oraz Wołyniem i Podolem".³

W tym podrozdziale ograniczam się do próby scharakteryzowania sytuacji na terenach współczesnego państwa ukraińskiego, jaka ukształtowała się na przełomie XIX i XX wieku. Nie lekceważę oczywiście bardziej odległej historii Ukrainy; z całą pewnością odcisnęła ona swoje piętno na mentalności i pamięci zbiorowej Ukraińców i niewątpliwie miała ona istotny, choć trudny do precyzyjnego określenia wpływ na wydarzenia, które popularnie, ale i powszechnie, nie tylko na Ukrainie i w Polsce, ale i na całym świecie, nazywa się Majdanem. Niemniej jednak dla moich rozważań najistotniejsza wydaje się historia ostatnich stu lat Ukrainy; w niej można i należy doszukiwać się "bliskich" źródeł licznych sprzeczności i konfliktów, które od ćwierć wieku nieustannie towarzyszą współczesnemu państwu ukraińskiemu.

Piszę o współczesnym państwie ukraińskim, bo wolna Ukraina została proklamowana dopiero w 1991 roku, po rozpadzie Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich. Warto może tu dodać, że wybitny sowietolog prof. Zbigniew Brzeziński, były doradca prezydenta Stanów Zjednoczonych Jimmy’ego Cartera do spraw bezpieczeństwa narodowego uznał proklamowanie państwa ukraińskiego za jedno z trzech najważniejszych wydarzeń geopolitycznych w XX wieku (obok rozpadu Austro-Węgier po I wojnie światowej i podziału Europy na dwa wrogie bloki polityczne po II wojnie światowej).⁴

W historii Ukrainy ostatni kwartał wieku XIX i początek wieku XX można, rzecz jasna w pewnym uproszczeniu, nazwać "czasem imperializmu". Na mapach z początku XX wieku taki kraj, jak Ukraina po prostu nie istnieje; jej ziemie stanowiły część dwóch imperiów: rosyjskiego i austro-węgierskiego. Ukraina nie posiadała terytorialnej integralności. Ukraina Wschodnia była częścią Imperium Rosyjskiego, Ukraina Zachodnia - Galicja i Bukowina częścią Austro - Węgier.

Ukraina Wschodnia na początku XX wieku

Na przełomie XIX i XX wieku Ukraina Wschodnia była jednym z najbardziej rozwiniętych regionów gospodarczych Rosji. Więzi ekonomiczne między Ukrainą i innymi częściami kraju z roku na rok stawały się coraz silniejsze. Według Oleksandra Bojka "Historia Ukrainy Wschodniej", Ukraina dawała 70% całkowitej produkcji węgla, 75% - rudy, 68% wytopu żelaza, 50% - stali. Kapitał zagraniczny, głównie angielski, inwestował przede wszystkim w metalurgię, inżynierię i górnictwo. Pod koniec XIX i na początku XX wieku w południowej Ukrainie powstają najpotężniejsze monopole: "Prodamet" (Firma, która zajmowała się sprzedażą metalu rosyjskiego), "Produgol" (Spółka dla sprzedażu paliw mineralnych w basenie Doneckim), "Prodruda" (Spółka, która zajmowała się sprzedażą rud) i inne.⁵

Na początku XX wieku, w obliczu pogarszającej się i grożącej konfrontacją siłową sytuacji społeczno-politycznej, w Rosji, także na Ukrainie, bardzo zaktywizowały się, rozproszone wprawdzie, ale coraz bardziej radykalne, antymonarchistyczne grupy polityczne, reprezentowane przede wszystkim przez robotników, studentów i inteligencję. Charakterystyczną cechą ruchu robotniczego w tym okresie było przejście od czysto ekonomicznych postulatów do politycznych strajków i demonstracji. Niewątpliwy wpływ na ów wzrost świadomości społeczno-politycznej i radykalizację postulatów miały zyskujące na popularności idee socjalistyczne przenikające z Zachodu. Polityczny charakter żądań robotników był widoczny np. w demonstracji, która odbyła się 1 maja 1900 roku w Charkowie. Strajki polityczne miały też miejsce w Kijowie, Mikołajowie i Nikopolu.

W 1903 roku odbył się strajk generalny, który miał charakter także polityczny. Wszystko zaczęło się w lipcu tego roku na Kaukazie i w Odessie, a następnie dotarło do Kijowa, Mikołajowa i Elizawetgrada (obecnie Kirowograd). W tych rozległych strajkach uczestniczyło około 250 tysięcy robotników. Strajkujący, obok żądań o stricte ekonomicznym charakterze (domagali się lepszych warunków pracy, wyższych płac), wysunęli także żądanie polityczne w postaci hasła: "Precz z samowładztwem!" W niektórych miastach Ukrainy doszło do walk między policją a strajkującymi. Niezadowolenie byli także chłopi. Reformy agrarne z 1861 roku okazały się niewystarczające dla zlikwidowania feudalnych form w rolnictwie i ten brak był główną przyczyną niezadowolenia chłopów. Także oni masowo demonstrowali; bardzo istotnym wydarzeniem w historii protestów chłopskich był bunt w 1902 roku w Połtawie, a póżniej w Charkowie.⁶

W warunkach pogłębiających się sprzeczności w sferze społecznej i politycznej, w Rosji aktywizuje się ruch studencki. Studenci zażądali obniżenia opłat za studia i „przyzwoitego” zachowywania się policji wobec studentów. W styczniu 1901 roku w czasopismach Kijowa wydrukowano decyzję rządu, według której 183 studentów uniwersytetu w Kijowie – najbardziej aktywnych uczestników ruchu studenckiego – zostało wcielonych do wojska. Pomimo tego typu represji demonstracje studentów nie ustawały; przeciwnie – stają się dość powszechne.

Stopniowo sytuacja polityczna w kraju stawała się jeszcze gorsza; głównym powodem było to, że Rosja ponosiła klęski w wojnie z Japonią, która zaczęła się w styczniu 1904 roku w wyniku ataku floty Japończyków na rosyjską eskadrę w Port Artur. Bardzo poważny ferment rewolucyjny ujawnia się podczas pierwszej rewolucji w Rosji w latach 1905-1907.

Nastroje rewolucyjne zaczęły gwałtownie wzrastać po wydarzeniach 9 stycznia 1905 roku, kiedy w Petersburgu przez nakaz cara Mikołaja II (sprawował władzę w latach 1894-1917 i został wraz z całą rodziną zamordowany przez bolszewików); wówczas wojsko otworzyło ogień do uczestników pokojowej demonstracji robotników, którzy wraz z rodzinami szli do Pałacu Zimowego, aby przekazać carowi petycję ze swoimi żądaniami i oczekiwaniami. Podczas masakry na Placu Zimowym zginęło ponad 3000 osób zginęło, a kilka tysięcy zostało rannych.⁷

Podczas tego rewolucyjnego wzmożenia powstały nowe organizacje, takie jak np. rady delegatów robotniczych. Kierowana przez bolszewików moskiewska Rada Delegatów Robotniczych ogłosiła 7 grudnia 1905 roku strajk generalny; najpierw miał charakter czysto polityczny, ale 9 grudnia przekształcił się powstanie zbrojne. Robotników moskiewskich rosyjskich wsparli robotnicy z Charkowa, Kijowa i Odessy. Wydarzenia grudniowe były zwieńczeniem pierwszej rewolucji w Rosji; to powstanie udało się jeszcze władzy stłumić.

Po klęsce rewolucji nastąpiła fala represji. W latach 1907-1909 za udział w wydarzeniach rewolucyjnych ponad 26 tysięcy ludzi zostało osądzonych i skazanych. Wyroki śmierci otrzymali więcej niż 5 tysięcy ludzi. W 1907 roku zamknięto ok. 100 gazet, a w 1910 roku zdelegalizowano ponad 440 organizacji zawodowych.⁸

Nastroje rewolucyjne przyczyniły się do zmian polityki władz Rosji. W latach 1906-1910 wydawano rozmaite akty prawne; jednym z najistotniejszych była reforma agrarna, od nazwiska swego twórcy nazywana reformą agrarną Stołypina. Likwidowała one małe wspólnoty gminne, dzięki czemu można było ziemię konsolidować na wielką skalę; w ten sposób miało powstać warstwa bogatych i zadowolonych chłopów, którzy będą przychylnie nastawieni do władzy i w razie potrzeby będą neutralizowali nastroje rewolucyjne.

Manifest cara z dnia 17 października 1905 (według kalendarza juliańskiego; według gregoriańskiego było to 30 października) ogłosił wolność słowa i prasy. W związku z usunięciem wszystkich zakazów odnoszących się do wolności prasy, stworzyły się korzystne warunki dla rozwoju ukraińskiej prasy. Pierwszy sukces to magazyn "Chliborob".

W grudniu 1905 roku w Kijowie zaczął ukazywać się pierwszy ukraiński dziennik "Hromadska dumka" (później "Rada"). Po ogłoszeniu manifestu, zaledwie w ciągu roku, powstało 15 ukraińskich wydawnictw i ukazywało się około 20 ukraińskich czasopism. W 1907 roku w Sankt Petersburgu wydrukowano "Kobzar" Tarasa Szewczenki. (Taras Szewczenko - ukraiński poet. Znany również jako artysta, pisarz, etnograf i rewolucyjny demokrat. Większość artykułów w prasie stanowiły materiały edukacyjne, na przykład: Co to jest Ukraina? Kim są Ukraińcy? Jaka jest ich tożsamość narodowa? Itp.

Ale w maju 1905 roku było anulowano Dekret Emskij. (Dekret Emskij - zarządzenia rosyjskiego rządu mającego na celu tłumienia kultury ukraińskiej, podpisanym przez cesarza Aleksandra II 30 (18) maja 1876 w mieście Emsi (Niemcy). Anulowanie spowodowała publikacja tzw "Manifesta swobód obywatelskich" cesarza Mikołaja II.

Mimo prób wprowadzania różnorakich reform w latach 1910-1911 na Ukrainie odnotowano około 450 powstań chłopów.⁹ Fala protestów przetoczyła się przez kraj także w związku ze strzelaniem w marcu 1912 roku na rzece Lena do demonstrantów, którzy pracowali w kopalniach złota. W marcu 1914 roku ogłoszony przez władze zakaz obchodów urodzin Tarasa Szewczenki doprowadził do masowych demonstracji studentów w Kijowie i innych miastach. Aby rozproszyć demonstrantów wysłano oddziały policji i Kozaków.¹⁰

W czasie tych rewolucyjnych ruchów zdobywano pierwsze doświadczenia parlamentaryzmu. Wybory do Dumy Państwowej odbyły się w atmosferze represji i aresztowań. Z Ukrainy zostało wybranych 102 posłów, wśród nich 24 właścicieli ziemskich, 26 członków miejskiej inteligencji, 42 rolników, 8 robotników i jeden ksiądz.¹¹ W Dumie Państwowej stworzyła się "Ukraińska dumska społeczność", składająca się z 45 osób. Platformą polityczną tej społeczności, tym, co łączyło jej przedstawicieli, było dążenie do autonomii Ukrainy.

Dążenia te zostały szubko zdławione, bo 8 lipca 1906 roku, po 72 dniach istnienia, Duma Państwowa została rozwiązana.

W styczniu 1907 roku odbyły się wybory do Dumy Państwowej II. W Drugiej Dumie była również "Ukraińska dumska społeczność", która liczyła 47 członków i publikowała magazyn "Swoja sprawa – Aktualności z Dumy". Społeczność dumska zażądała autonomii Ukrainy oraz wprowadzenia języka ukraińskiego w szkołach, sądach i cerkwiach. Aby mieć odpowiednio wykształconych nauczycieli, przedstawiciele Dumy domagali się utworzenia wydziałów języka ukraińskiego, ukraińskiej literatury i historii na uniwersytetach. Druga Duma także trwała krótko: zaledwie 103 dni; 3 czerwca 1907 roku została rozwiązana. Wprowadzono nowe prawo wyborcze, które znacznie ograniczało możliwości reprezentacji robotników i chłopów w Dumie. Deputowani do Trzeciej Dumy Ukrainy, wśród których było 67 właścicieli gruntów, zaakceptowali reformy Stołypina.

Kolejne nasilenie się nastrojów rewolucyjnych zbiegło się z początkiem Pierwszej Wojny Światowej. Jej przyczyny są ogólnie znane i nie będę ich tu omawiać. W ten tragiczny konflikt zaangażowane były główne mocarstwa: z jednej strony państwa "Ententy" – Wielka Brytania, Francja i Rosja, z drugiej "państwa centralne" – Niemcy i Austro-Węgry. Ziemie ukraińskie należały do tych obszarów, które zostały najbardziej zniszczone przez wojnę.

W południowo-zachodniej części kraju wojna rozpoczęła się w sierpniu 1914 roku, podczas tzw. bitwy o Galicję, która trwała od 23 sierpnia do 21 września 1914 roku; armia austro-węgierska została tam pokonana, tracąc ponad 326 tys. żołnierzy.¹¹ Galicja i Bukowina zostały opanowane przez Rosją. Jednak już w kwietniu 1915 roku austriacko-niemieckie siły, przerwały południowo-zachodni front i armia rosyjska została zmuszona do wycofania się z Galicji.¹²

 W ciągu siedmiu miesięcy okupacji administracja carska planowo i systematycznie niszczyła wszystko, co ukraińskie; zamknęła szkoły, gimnazja, setki gazet i magazynów, księgarnie, wydawnictwa, biblioteki. Rozpoczęły się prześladowania Kościoła grekokatolickiego.

Pod koniec maja 1916 roku rozpoczęła się dalsza ofensywa wojsk rosyjskich pod dowództwem generała Aleksieja Brusiłowa; od jego nazwiska mówi się o "ofensywie Brusiłowa". W wyniku tego ataku wojska rosyjskie zajęły Bukowinę, wschodnią część Galicji i zachodni Wołyń. Wojska niemiecko-austriackie do końca 1917 roku wycofały się na wschodnie terytoria Ukrainy nawet dalej, niż w 1915 roku.

Ukraina Zachodnia w latach 1900-1917

      Austro-Węgry, podobnie jak niektóre inne kraje, na przełomie XIX i XX wieku miały status "imperiów", z dość charakterystyczną dla nich gospodarką i swoistymi problemami społecznymi. Przemysł Galicji Wschodniej, Bukowiny, Zakarpacia zdominowany był przez monopole.

Na początku XX wieku rozpoczęły się narastające protesty klasy robotniczej. Przybierały formy strajków, głównie o podłożu ekonomicznym. Niektóre z nich są tak istotne w wymiarze politycznym, że mają wręcz ogólnokrajowe znaczenie. Można do nich zaliczyć strajk robotników budowlanych i majstrów w 1902 roku czy strajk "olejarzy" z Borysławia dwa lata później. W latach 1905-1907 ruch strajkowy, pod wpływem rewolucji rosyjskiej, osiągnął punkt kulminacyjny.

    Od początku dwudziestego wieku w Galicji zaczyna się stopniowo zwiększać liczba szkół w języku ukraińskim: przed wojną, w 1914 roku, było 6 gimnazjów państwowych, 15 prywatnych i 3000 szkół publicznych. Jedną z najbardziej wpływowych, a chyba wręcz najbardziej wpływową, można powiedzieć, że centralną postacią w Galicji na początku XX wieku był metropolita Andrzej Szeptycki. Żył w latach 1865-1944, a od roku 1900, przez 44 lata, aż do swojej śmierci przewodził cerkwi grekokatolickiej; był twórcą Ukraińskiej Cerkwi Grekokatolickiej i powszechnie, nie tylko przez Ukraińców, jest uważany za jednego z najwybitniejszych ludzi tamtego okresu w Europie. W XX wieku najbardziej wpływowym organem prasowym Galicji była gazeta "Dilo", która pojawiła się w 1880 roku.¹³

W tym okresie najtrudniejsza sytuacja gospodarcza była na Zakarpaciu. Z powodu braku własnej ziemi, która by stanowiła źródło utrzymania, ludzie byli zmuszeni emigrować, szukać pracy, głównie za Oceanem Atlantyckim, w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie; stąd w Kanadzie i USA jest tak duża, wpływowa i solidarna diaspora ukraińska.  Dużym obciążeniem dla Zakarpacia była władza Węgrów; autonomia ukraińska została zawieszona. Językiem urzędowym i wykładowym w szkołach był węgierski. Naturalną konsekwencją wzmocnienia madziaryzacji było wzmocnienie moskalofilstwa. Prorosyjskie sympatie spotykały się z reakcją administracji węgierskiej, która walczyła z moskalofilstwem; w 1914 roku sąd ukarał grupę chłopów, którzy zmienili wiarę i przyjęli prawosławie.

      We Lwowie, 1 sierpnia 1914 roku powstała ukraińska Rada trzech partii: demokratycznej, radykalnej i socialdemokratycznej. Prezesem został wybrany Kost Levitsky. Zadaniem Rady była ochrona interesów narodu ukraińskiego w Austrii i jego reprezentacja w czasie wojny. Rada utworzyła organizację wojskową – sławny Legion Ukraińskich Strzelców Siczowych, który miał walczyć z wojskami rosyjskimi. Do Legionu tysiącami wstępowali młodzi ludzie.¹⁴

Za inicjatywy Dmytra Doncowa i Wolodymyra Doroszenka grupa ukraińskich emigrantów, (jaki musieli wyjechać przez prześladowania Rosji, ośrodek emigracji był Lwów), 4 sierpnia 1914 roku założyła Związek Wyzwolenia Ukrainy jako bezpartyjną reprezentację polityczną Środkowo-Wschodniej Ukrainy dla promowania idei niepodległej Ukrainy.¹⁵

      Ukraińscy politycy Galicji i Bukowiny uważali, że zwycięstwo Habsburgów, czyli Autsro-Węgier, odpowiada interesom narodu ukraińskiego. Wierzyli, że Rosja zostanie łatwo pokonana przez Państwa Centralne, a na jej ruinach pojawi się niepodległe państwo ukraińskie. Główna Rada Ukraińska wezwała naród do walki o wyzwolenie Ukrainy. Jednym z jej pierwszych działań było zorganizowanie negocjacji z rządem Austro-Węgier, który pozwolił z Legionu Ukraińskich Strzelców Siczowych zrobić Pułk Strzelców Siczowych – 2500 żołnierzy.¹⁶ Kozaccy strzelcy złożyli przysięgę, że będą walczyć o wolność Ukrainy jako część armii austro-węgierskiej. Jednak rząd austriacki w swoich strategicznych planach nie przewidywał wolnej Ukrainy.

Rozwój kultury ukraińskiej latach 1900-1917

      W przededniu I wojny światowej na terenie ziem ukraińskich pod władzą carskiej Rosji tylko 30% ludzi umiało czytać i pisać.¹⁷

Po klęsce rewolucji 1905-1907 władze zakazały wydawania literatury i wygłaszania wykładów w języku ukraińskim.

W 1913 roku na Ukrainie wydano 5283 książki, z których tylko 175 zostało napisanych w języku ukraińskim.¹⁸ Na początku I wojny światowej rząd carski zawiesił wszystkie czasopisma w języku ukraińskim. To samo stało się w 1915 roku w Galicji, kiedy została zajęta przez wojska rosyjskie.

W Zachodniej Ukrainie działały uniwersytety we Lwowie i Czerniowcach, a we Lwowie ponadto Instytut Politechniczny i Akademia Medycyny Weterynaryjnej, ale nauczanie odbywało się głównie w języku niemieckim i polskim.

 Na początku XX wieku trzon kultury i pamięci zbiorowej Ukraińców stanowiła literatura. Najwybitniejsi pisarze tworzyli i popierali tendencje rewolucyjno-demokratyczne, m.in. Iwan Franko, Mychajlo Kotsyubynsky, Lesia Ukrainka, Pawlo Hrabovskyy, Olga Kobylianska, Volodymyr Vynnychenko, Osyp Makovey. Bardzo ważne miejsce w kulturze Ukrainy zajmował teatr i sztuki teatralne, głównie dramaty.