32.Методыка вывучэння карыстальнікаў ва ўмовах бібліятэкі.

Существует множество разнообразных методов изучения читателей и работы с ними. Популярностью пользуются анализ документов и опросы. Многие виды опросов применяются непосредственно в работе с чит. Опросы бывают 2-х видов:

1) Письменный (анкетирование, тестирование)2) устный (беседа, интервью)

В последние годы появилось значительное количество различних методик опроса, в том числе экспертно-оценочного характера.

Среди методов изучения документов приобрели популярность контент-анализ, поаспектный анализ и метод аперационализации понятий.

Начинают внедрятся филологические и психолингвистические методы:

Оценка самочувствия, активности, настроения.

В ряде работ по изучению комфортности библ. среды рекомендуется САН.Это тестовая методика которая оперативно выявляет оценку сомачувствия, активности, настроения каждого пользователя библ. в момент прихода и ухода его из библ.

Опросник САН состоит из 30 пар противоположных характеристик, отражающих различные стороны самочувствия, активности, настроения. В каждой паре по предложенной шкале выбирается оценка, наиболее адекватно отражающая состояние опрашиваемого в данный момент. Обработка данных.

Для получения объективных результатов исследования необхлдим комплекс методов взаимно дополняющих друг друга.

У метадалагічных прынцыпах вывучэння чытачоў адлюстроўваюцца істотныя патрабаванні да даследвання, стратэгія навуковага пошуку ў галіне сацыялагічнага асэнсавання сутнасці чытання. 1. Прынцып навуковай аб’ектыўнасці. Раней падкрэслівалася неабходнасць спалучэння навуковай аб’ектыўнасці з ідэйнай накіраванасцю вывучэння чытачоў, лічылася, што высвятленне аб’ектыўнай карціны чытання не можа служыць самамэтай дзеля даследчыка. Такім чынам адбывалася падмена функцый сацыялогіі чытання. Замест аналізу рэальных працэсаў яна павінна была здабываць тую інфармацыю, якая з’яўлялася падцверджаннем афіцыйнага пункту гледжання. Вяртанне да прынцыпу навуковай аб’ектыўнасці патрабуе ад сацыелага паслядоўнага і няўхільнага выканання навуковай тэхналогіі дабыцця сацыялагічных ведаў, грунтоўнага аналізу атрыманай інфармацыі. Аб’ектыўнасць вывадаў знаходзіцца у цеснай сувязі з усебаковым, шматаспектным вывучэннем чытачоў, што увасабляецца у наступным прынцыпе: 2. Прынцып сістэмна-структурнага падыходу да аналізу з’яў у галіне чытання. Каб глыбока вывучаць прадмет даследвання, неабходна выявіць усе яго істотныя бакі, усе элементы, з якіх ен складаецца. Трэба вызначыць усе сувязі паміж імі. Але ніводная з’ява не існуе сама па сабе, а заўседы ў сувязі з іншымі, з’яўляючыся падсістэмай больш буйной сістэмы. Сістэмна-структурны падыход да вывучэння чытання прадугледжвае таксама аналіз знешніх сувязей і ўплывае на яго. Вядома, нішто так не ўплывае на духоўнае жыцце, як канкрэтна-гістарычныя ўмовы. Таму лагічна вызначэнне прынцыпу гістарызма. 3. Прынцып гістарызму патрабуе вывучаць чытанне і чытачоў з улікам канкрэтнай гістарычнай сітуацыі, у развіцці, у суадносінах да сацыяльных умоў, улічваць непазбежныя змены ў чытацкай псіхалогіі, захоўваць пераймальнасць паміж назіраннямі і вывадамі розных часоў. Нават павярхоўны аналіз чытання за некалькі год сведчыць аб зменах у яго змесце і характары, паказвае як уплываюць на яго канкрэтныя абставіны жыцця і лесу чалавека, краіны, супольніцтва. Адсюль і вызначэнне наступнага прынцыпа: 4. Прынцып адзінства асабовага і сацыяльна-псіхалагічнага падыходаў да вывучэння чытання. Дадзены прынцып абумоўлены патрабаваннем разглядаць чытанне як на асабовым узроўні, так і на ўзроўні аналізу духоўнага жыцця адпаведнай рэферэнтнай групы, якая ўплывае на выбар кнігі і ўспрыняцце яе чытачом. Даследванні сведчаць, што міжасабовыя чытацкія зносіны, парады сяброў, калег па рабоце адыгрываюць выдучую ролю сярод стымулаў у выбары твораў друку. Такім чынам вывучэнне чытачоў можа прынесці істотныя вынікі толькі пры ўмове, калі ўвесь ход даследвання строга падпарадкаваны навуковым патрабаванням. Выкарыстанне недабраякаснай інфармацыі не толькі не прынясе карысці бібліятэкарам і чытачам, але і можа аказаць адваротны ўплыў.

Билет 17. 33. Характарыстыка агульнай структуры сістэмы біб.аб-ня. Сістэма абслугоўвання ў бібліятэцы ўключае разнастайныя падраздзяленні, формы і пункты абслугоўвання, якія функцыянуюць у пэўнай зоне абслугоўвання і забяспечваюць прадастаўленне карыстальнікам разнастайных бібліятэчных паслуг . Першапачатковым элементам сістэмы абслугоўвання з’яўляецца пункт абслугоўвання – рабочае месца супрацоўніка бібліятэкі, які выконвае абавязкі, звязаныя з непасрэдным задавальненнем запатаў карыстальнікаў. Гэта м.б.: Пункт запісу карыстальнікаў у бібліятэку; Кафедра выдачы і прыёму кніг; Даведачна-бібліяграфічны пункт; Стол бібліятэкара-кансультанта; Пункт ксеракапіравання; Бібліятэчны пункт на прадпрыемстве, ва ўстанове; Стаянка бібліёбуса. Патрабаванні да с-ы аб-ня: Кожная бібліятэка з’яўляецца сістэмай абслугоўвання, забяспечвае задавальненне запытаў чытачоў і мае пэўную прапускную здольнасць. У буйных бібліятэках паток чытачоў рзмяркоўваецца паміж рознымі каналамі (пунктамі) абслугоўвання. Храктар гэтага размеркавання неабходна ўлічваць, каб забяспечаць бесперапынную працу ўсёй сістэмы. Працэс абслугоўвання трэба арганізаваць такім чынам, каб карыстальнік не траціў марна свайго часу, а нагрузка на кожнага бібліятэкара была размеркавана раўнамерна. Асноўныя патрабаванні да сістэмы абслугоўвання вызначаны ў прынцыпах абслугоўвання. Пр-пы аб-ня: Пр-пы адлюстроўваюць агульную накіраванасць дзейнасці б-кі на рэалізацыю правоў і свабод чалавека, стварэнне ўмоў забеспячэння бесперашкоднага доступу да інфармацыі і духоўных каштоўнасцей, назапашаных чалавецтвам.Дыферэнцаванага падыходу. Сістэматычнасці. Плюралізму.Дыялагічнасці.Паўнаты і аператыўнасці. Камфортнасці.Кангруэнтнасці

34. метады збору. Выбар метадаў даследавання вельмі адказная задача. Ад яе выканання залежыць лёс усёй працы. У сацыялогіі існуе тры класы метадаў збору першапачатковых эмпірычных даных: назіранне, аналіз дакументаў і апытанне.Пад назіраннеммаюць на ўвазе непасрэдную рэгістрацыю падзей відавочцам. Назіранне бавае кантралюемым і некантралюемым. Кантралюемае, альбо стандартызаванае, структурнае назіранне прадугледжвае рэгістрацыю падзей па дэтальна распрацаванай схеме. Некантралюемае, альбо нестандартнае, бесструктурнае назіранне праводзіцца на аснове прыцыповага плана, які мае агульны, недэталізаваны характар У залежнасці ад пазіцыі назіральніка вызначаюць простае і ўключнае назіранне. У простым назіранні даследчык рэгіструе падзеі “збоку” не ўключаючыся ў іх ход і развіццё. Ва ўключным – ён уваходзіць у назіраемую супольнасць, адаптуецца ў ёй і ажыццяўляе назіранне як бы “знутры”, як непасрэдны ўдзельнік падзей. У біб.даследаваннях назіраннем карыстаюцца, калі трэба высветліць асобныя абставіны паводзін чытачоў, альбо бібліятэкараў. Аналіз дакументаў – важная крыніца сведкаў аб вывучаемай з’яве. Дакументальнай -любую інфармацыю, фіксіраваную ў друкаваным, рукапісным выглядзе, на магнітынай стужцы,фота-, кіна-, відэа- плёнцы. У бібліятэцы асноўнымі дакументамі для даседавання чытання з’яўляюцца: чытацкія фармуляры, патрабаванні на кнігі, дзённікі работы бібліятэк, кнігі сумарнага ўліку, планы і справаздачы, водгукі чытачоў.. Апытанне – незаменяльны спосаб атрымання інфармацыі, які ўжываецца, калі неабходна мець сведкі аб суб’ектыўным свеце чытачоў, іх прыхільнасцях, матывах чытання, поглядах і адносінах.Па форме правядзення апытанні вызначаюцца на вусныя (інтэрв.ю) і пісьмовыя (анкеты).Інтэрв’ю – гэта размова сацыёлага з чытачом, альбо іншай асобай, якая праводзіцца па плану. Ужыв.свабодныя (нестандартызаваныя) і стандартызаваныя інтэрв’ю.Нестандартызав. інтэрв’ю–доўгая размова з рэспандентам па агульнай праграме, але без строга вызначаных пытаннях. Стандартызаванае інтэрв’ю распрац.больш дэталёва + ў ім ёсць усе неабходныя пытанні і варыянты магчымых адказаў. У залежнасці ад колькасці рэспандэнтаў інтэрв’ю бываюць індывід. і групавыя. У залежнасці ад спосабаў зносін яны падзял.на асабістыя і тэлефонныя. Анкета: мае тры часткі: уступ, альбо ўваходная частка, асноўная частка і “паспартычка”. Уступ уяўляе сабой зварот да чтача, у якім коратка растлумачваецца: хто дзеля чаго прводзіць апытанне і як мяркуецца выкарыст.яго вынікі. Асн. частка анкеты ўяўляе сабой пералік пытанняў. Пытанні бываюць адчыненыя(свабодны адказ), зачыненыя(выбраць правільны) і змешаныя. Незалежна ад таго, да якога тыпу адносіцца пытанне, яно п.б. сфармулявана ясна і зразумела. Закачваецца анкета “паспартычкай”-пытанні аб сацыяльным становішчы і біб/гр. звестках рэспандэнта. У канцы анкеты абавязкова падзякаваць чытача за ўдзел у апытанні. Можна папрасіць выказаць свае заўвагі і меркаванні.

Билет 18. 35. Бібліятэчныя зносіны іх спецыфіка, віды, характарыстыка.

Зносіны-адзін з найбольш істотных аспектаў прафесійнай дзейнасці бібліятэкара.

Сэнсавай асновай зносін у біблдіятэцы,іх вядучым прадметам з’яўляецца чытанне ва ўсёй яго складанасці і шматбаковасці. Пад бібліятэчнымі зносінамі трэба разумець сістэму камунікатыўнага ўзаемадзеяння ў працэссе выбару кніг,усрымання і асэнсавання інфармацыі ў бібліятэцы. Зносіны у бібліятэцы могуць быць як непасрэднымі,так і апасрэдаванымі. Непасрэдныя зносіны ствараюць сістэму узаемадзеяння паміж чытачом і бібліятэкарам і маюць характар непасрэдных кантактаў паміж пэўнымі асобамі. Апасрэдаваныя зносіны характарызуюцца адсутнасцю непасрэднага кантакта паміж тым,хто стварае інфармацыю,і тым,хто яе спажывае:растаноўка фонда бібліятэкі, каталогі, картатэкі і тд.

Па характару ўзаемаадносін паміж партнерамі яны падзяляюцца на паўнацэнныя (партнеры актыўна ўспрымаюць адзін аднаго, імкнуцца да узаемнага паразумення), змястоўныя, разгорнутыя, ці згорнутыя, фрагментарныя, фармальныя: дастаткова-механічная рэгістрацыя прынятых і выдадзеных кніг, кароткія, аднаскладовыя адказы на запыты чытачоў, дзяжурная фраза “звярніцеся да каталога”,замест падрабязнага тлумачэння і г.д.

Рытуальныя зносины - гэта паводзины у тыповых ситуацыях, кали партнёры зъяуляюцца як бы неабходными атрыбутами выканання пэунага рытуала, дзе кожны удзельник зъяуляецца своеасабливай «маскай» з наперад задаными уласцивасцями. У рытуальных зносинах неабходна прытрымливацца пэунай роли: сацыяльнай, прафесийнай, мижасабовай.

Манипулятыуныя зносины - гэта зносины, пры яких да партнера ставяцца як да сродка дасягнення пэунай мэты. Манипулятыуныя зносины - надзвычай распаусюджаны вид узаемадзеяння, яки сустракаецца у асноуным там, дзе иснуе супольная дзейнасць. Акрамя таго, иснуе зваротны уплыу манипулятыуных зносин на асобу, якая ужывае их паспяхова и пастаянна.

Гуманистычныя зносины - гэта у найбольшай ступени асобасныя зносины, якия дазваляюць задаволиць такую чалавечую патрэбу, як патрэба у разуменни, спачуванни, саперажыванни. Мэты гуманистычных зносин жорстка не запланаваны и не замацаваны. Их важнай асабливасцю зъяуляецца тое, што чакаемым выникам зносин зъяуляецца не падтрымливанне сацыяльнях сувязяу, як у рытуальных зносинах, не змяненнепункту глджання и паводзин партнёра, як у манипулятыуных зносинах, а супольнае змяненне уяуленняу абодвух партнёрау, знаходжанне шляхоу паводзин, выгадных кожнаму з их.