«Жалпы медицина» мамандығы

«Экология және тұрақты даму» пәні

1 курс студенттеріне арналған емтихан сұрақтарының базасы

2015-2016 оқу жылы (ІІ семестр)

Барлық экология базаларынан жинақталып жасалған.

Жалпы сұрақ: 460.

1. Экология ғылымы нені зерттейді://

Тірі организмдер жасушаларының құрылысы мен қызметін.//

Жерде тіршіліктің пайда болу және даму проблемаларын.//

Адамның шаруашылық әрекеттерінің қоршаған ортаға әсерін.//

+Организмдердің бір-бірімен және қоршаған ортамен қарым-қатынас заңдылықтарын.//

Биологиялық әралуандылықты сақтауға бағытталған шараларды.

***

2. Экологияның міндеттерінің бірі://

Жануарлардың ішкі құрылысын зерттеу. //

Тірі организмдердің молекулалық деңгейдегі

ұйымдастырылуын зерттеу. //

Әртүрлі ұлпалардың жасушаларындағы биохимиялық процестердің ерекшеліктерін зерттеу.//

Физикалық заңдардың тірі организмдерден білінуін. //

+табиғи ортаның күйін үзіліссіз бақылау (мониторинг жүргізу).

***

3. Экологияның "Аутэкология" деп аталатын бөлімі қоршаған орта факторларының мыналарға әсерін зерттейді://

Түр түзілу процестеріне. //

Популяциялардың негізгі сипаттамаларына. //

+Дара организмге. //

Тірі организмдер қауымдастықтарының қызмет атқаруына. //

Экожүйелердің қызмет атқаруына.

***

4. Синэкология нені зерттейді://

Өсімдік организмінің тыныс алу қарқынын. //

Организмнің әртүрлі климаттық жағдайлардағы адаптивтік (бейімделушілік) қасиеттерін. //

Организм өмірінің ұзақтығын.//

Организмнің өсу жылдамдығын. //

+Қауымдастықтың түрлік құрамының уақытқа қатысты өзгеруін.

***

5. Экология ғылымының «демэкология» деп аталатын бөлімі мынадай мәселені зерттейді://

+Популяция критерийлері мен популяциялардың негізгі сипаттамаларын.//

Қауымдастық құрамындағы организмдердің өзара қарым-қатынастарын.//

Биосфераның жанды затының функцияларын (атқаратын қызметтерін).//

Экожүйелердің түрлері (типтері) мен қызмет атқару ерекшеліктерін.//

Ластанулардың биоценоздардың түрлік құрамына әсерін.

***

6. Экологияның міндеттерінің бірі://

Жердегі магниттік дауылдардың шығу төркіні жайында түсінік қалыптастыру.//

+Организм деңгейінен жоғары тұрған биологиялық жүйелердің қызмет атқару заңдылықтары жайлы түсінік.//

Салауатты өмір салты туралы білімдер жүйесін қалыптастыру.//

Тірі ағзалардың эволюциясы туралы түсініктерді қалыптастыру.//

Теңіз деңгейінің көтерілуі мен лықсып қайта шегінуіе Айдың әсері туралы түсініктерді қалыптастыру. Ботаника.

***

7. Жаратылыстану ғылымында экологиялық көзқарастың қалыптасу кезеңдері: //

Х-ХІІ ғ. //

V-VІ ғ. //

+ХVШ-ХІХ ғ //

ІХ-Х ғ. //

VІІ-VІІІ ғ.

***

8. Автотрофты организмдер сулық экожүйелерде қандай систематикалық топ түрінде кездеседі://

Моллюскалар.//

Шаян тәрізділер.//

Су құстары.//

+Су балдырлары.//

Зоопланктон.

***

9. Автотрофтылар деп мынадай қасиеттері бар организмдер аталады://

+Бейорганикалық қосындылардан өздері органикалық заттар синтездей алатын.//

Тіршілік процесі барысында дайын органикалық заттарды пайдаланатын.//

Өлі органикалық заттарды ыдырататын.//

Өсімдік тектес азықпен қоректенетін.//

Жануар тектес азықпен қоректенетін.

***

10. Гетеротрофты организмдер тіршілік процесі барысында://

Өздері, жарық энергиясын пайдалана отырып, бейорганикалық заттардан органикалық зат түзеді (фотосинтез). //

+Дайын органикалық заттарды пайдаланады. //

Тек бейорганикалық заттармен ғана қоректенеді (мысалы, СО₂, Н₂О).//

Тек жылу энергиясын ғана пайдаланады.//

Тек механикалық энергияны пайдаланады.

***

11. Консументтердің экожүйедегі ролі мынадай://

Фотосинтез барысында жарық энергиясын фиксациялау.//

Өлі органикалық заттарды ыдырату.//

+Продуценттер синтездеген органикалық заттарды пайдалану.//

Атмосферадағы оттегі қорын толықтыру.//

Шайынды суларды тазарту.

***

12. Жануарлар биоценозда қандай функционалдық топқа жатады://

Атотрофтарға.//

Редуценттерге. //

Продуценттерге.//

+Консументтерге.//

Фототрофтарға.

***

13. Топырақтың түзілу процесіндегі маңызды роль атқаратын абиотикалық фактор:

+Уақыт.

Атмосфералық қысым.

Өсімдіктер.

Жануарлар.

Микроорганизмдер.

***

14. 1-ші кезектегі консументтер қандай организмдер://

Жыртқыштар.//

+Шөпқорекі жануарлар.//

Өлексемен қоректенуші жануарлар.//

Жасыл балдырлар.//

Гүлді өсімдіктер.

***

15. 2-ші кезектегі консументтер қандай организмдер://

Фототрофтар.//

Автотрофтар.//

Шөпқоректі жануарлар.//

+Етпен қоректенетін жануарлар.//

Продуценттер.

***

16. Төменде келтірілгендердің қайсысы 1-ші кезектегі консументтер://

Қасқырлар.//

Мысықтар.//

+Ешкілер.//

Сілеусіндер.//

Жапалақтар.

***

17. Төменде келтірілгендердің қайсысы продуцент://

Шөпқоректі жануарлар.//

Саңырауқұлақтар.//

Жыртқыш балықтар.//

+Шөп.//

Паразит құрттар.

***

18. Төменде келтірілгендердің қайсысы редуценттерге жатады://

Жыртқыш балықтар//

Шөпқоректі жануарлар.//

Ағаштар.//

Шөптесін өсімдіктер.//

+Бактериялар.

***

19. Тірі ағзалар жүйесіндегі негізгі құрылым бірлігі: //

Особь//

Популяция //

Геном //

+Түр //

Ген

***

20. Әр түрлі трофикалық деңгейлерде жататын биоценоз мүшелерінің бірін-бірі жеп қоректенуі арқылы; қоректік заттардың және энергияның кезекпен берілуі қалай аталады?//

+Қоректік тізбек //

грофикалық деңгей //

экотоп //

биотоп //

популяция

***

21. Қоршаған ортадағы қолданушы (түгынушы) организмдер: //

Экожүйе//

+консументтер //

фитоценоз //

биогеоценоздар//

экотоп

***

22. Бейорганикалық заттарды органикалық затқа айналдыра алатын автотрофты организмдер: //

+продуценттер //

редуценттер //

капрофиттер//

консументтер //

сапрофиттер

***

23. «Экологиялық қуыс» терминін ұсынган: //

В.Н.Сукачев//

Ч.Элтон//

Э.Геккель //

Дж.Гриннель //

+К.Мебиус

***

24. Өлі өсімдіктер мен жануарларды пайдаға жарататын организмдер: //

Детритрофагтар//

Гетеротрофтар//

+сапрофиттер//

автотрофтар //

сапрофагтар

***

25. Экология ғылымының зерттеу нысаны: //

адамның қоршаған ортамен байланысы //

биоценоздағы өзгерістер//

+организмдердің бір-бірімен жэне қоршаған ортамен қарым-қатынасы//

табиги ресурстарды пайдалану//

биологиялық жэне географиялық микро жэне макрожүйелер мен оның уақыт пен кеңістікке қатысты тіршілік ырғағы

***

26. Абиотикалық факторларға жататындар: //

Антропогенді, химиялық, зоогенді. //

Орографиялық, фитогенді, эдафогенді.//

+Климатты, эдафогенді_, орографиялық, химиялық //

Климатты, зоогенді, антропогенді. //

Фитогенді, эдафогенді, орографиялық, зоогенді

***

27. Экологиялық ортаның биотикалық факторлары мынадай болып бөлінеді: //

+Фитогендік, микробиогендік, зоогендік, антропогендік.//

Антропогендік, зоогендік, химиялық, эдафогендік. //

Фитогендік, эдафогендік, химиялық, зоогендік.//

Эдафомды, микробиогендік, зоогендік, антропогендік. //

Климаттық, антропогендік, зоогендік, микробиогендік.

***

28. Тірі организмдердің бір-бірімен және олардың қоршаған ортамен байланысын зерттейтін ғылым//

анатомия //

адам экологиясы //

нооэкология //

биология //

+экология

***

29. «Табиғатта барлығы бір- бірімен байланысты- табиғат барлығынан жақсы біледі» - заңын кім ашты? //

Либих//

+Коммонер//

Зюсс//

Олли //

Шварц

***

30. Шектеуші факторы болмаған жағдайда жеке таралымның санының өсу жылдамдыгы қалай белгіленеді? //

Таралым тығыздығы //

+Экологиялық валенттілік //

Толеранттылық //

Таралым саны //

Биотикалық потенциал

***

31. Популяцияға тән қасиеттер: //

жыртқыштық, бәсекелестік, паразитизм//

+өсу, даму, көбею, бейімделу, тіршілігін сақтау//

тұрақты дене температураның болуы //

азық мөлшерінің жеткілікті болуы //

ылғал, жарық, корек жасап шығару

***

32. Туылу саны өлім- жітім санымен шаы шен теңелсе популяция қалай аталады? //

Өскен //

Жаңарған//

Орын басқан//

+Тұрақты //

Қысқарған

***

33. Популяция саны дегеніміз, бұл://

Популяция құрамындағы әртүрлі жынысты дара организмдердің ара салмағы.//

Аудан бірлігіне шаққандағы дара организмдердің орташа саны.//

+Популяция құрамындағы дара организмдердің жалпы саны.//

Популяция құрамындағы әртүрлі жастық топтарға жататын органимдердің саны.//

Бір аналықтың бүкіл өмірі бойында берген ұрпақтарының саны.

***

34. Популяция тығыздығы дегеніміз, бұл://

Популяция құрамындағы дара организмдердің жалпы саны.//

Популяция құрамындағы әртүрлі жынысты дара организмдердің ара салмағы.//

Популяция құрамындағы әртүрлі жастық топтарға жататын органимдердің саны.//

+Организмдердің аудан немесе көлем бірлігіне шаққандағы орташа саны.//

Әрбір аналықтың бүкіл өмірі бойында берген ұрпақтарының саны.

***

35. Популяция гомеостазы дегеніміз, бұл: //

+Популяция санының белгілі бір деңгейде сақталуы.//

Популяцияның өсімталдығының төмендеуі.//

Популяция санының өсуі.//

Популяция санының реттелуі.//

Популяцияның қоршаған ортамен әсерлесуі.

***

36. Популяцияның динамикалық сипаттамаларына не жатады: //

Популяцияның жыныстық және жастық құрамы.//

Популяцияның экологиялық қуысы.//

+Популяцияның туылымы, өлім-жітімі.//

Дара организмдердің кеңістікте орналасуы.//

Организмдердің саны мен тығыздығы.

***

37. Түрдің ең шағын (элементар) бірлігі, бұл://

Дара организм (особь).//

Қарама-қарсы жынысты екі организм.//

Саны шектеулі организмдер тобы.//

Организмдердің аудан бірлігіне келетін орташа саны.//

+Популяция.

***

38. Аудан немесе көлем бірлігіне шаққандағы дара организмдердің орташа саны нені көрсетеді://

Түр әралуандылығын.//

Популяцияның өсімталдығын.//

+Популяция тығыздығын. //

Популяция санын.//

Популяцияның өсу жылдамдығын.

***

39. Туылым дегеніміз - бұл://

Популяцияның шексіз өсуге қабілеттілігі//

+Уақыт бірлігі арасында дүниеге келген дара организмдер саны.//

Организмнің сыртқы тітіркендіргіштергі жауап қайтару қабілеті.//

Популяция мүшелерінің таралуға бейімділігі.//

Популяцияның іштей реттелуге қабілеттілігі.

***

40. Белгілі бір территорияда немесе көлемде болатын таралымдардың жалпы мөлшері қалай аталады? //

Биотикалық потенциал//

+Популяция саны//

Популяция тыгыздыгы //

Элиминация //

Логистикалық өсу

***

41. Қандай популяцияларда пострепродуктивтік жастағы организмдер популяцияның басым бөлігін құрайды://

Шапшаң өсіп келе жатқан популяцияларда.//

Саны біршама тұрақталған популяцияларда.//

+Саны кеміп келе жатқан популяцияларда.//

Санының өзгеруінде айқын заңдылық байқалмайтын популяцияларда.//

Өсу жылдамдығы нольге тең популяцияларда.

***

42. Экожүйе дегеніз, бұл://

Бүтіндей биоценозды энергиямен қамтамасыз етуші өсімдік тектес организмдердің қауымдастығы.//

Автотрофты организмдердің жиынтығы.//

Энергия тасымалын қамтамасыз етуші консументтердің белгілі бір мөлшері.//

Өлі органикалық заттарды ыдыратушы редуцент организмдердің қауымдастығы.//

+Энергия ағыны мен заттар айналымы арқылы біріккен тірі организмдер қауымдастығы және физикалық жағдайлар кешені.

***

43. Экожүйелердің құрылысын, қызметі мен дамуын зерттейтін сала://

+Синэкология.//

Геология.//

Аутэкология.//

Демэкология.//

Геоэкология.

***

44. Лимиттеуші (шектеуші) фактор дегеніміз қандай фактор://

Организмнің төзімділік дәрежесін сипаттаушы фактор.//

Жоғарғы және төменгі шекаралары организмнің тірі қалу мүмкіншіліктерін анықтайтын фактор.//

Зерттеліп отырған организм үшін мөлшері оңтайлы фактор.

+Мөлшері зерттеліп отырған организмнің төзімділік шектеріне жақын тұрған фактор.

Мөлшері түрдің өсіп-өркендеуіне қолайлы фактор.

***

45. Толерантылық дегеніміз, бұл://

+Организмдердің қоршаған орта жағдайларының белгілі бір аралықта өзгеруін көтеру қабілеттілігі.//

Организмдердің жаңа тіршілік жағдайларына бейімделуге қабілеттілігі.//

Организмдердің жергілікті формалар түзуге қабілеттілігі.//

Организмдердің тәулік мезгілін анықтауға қабілеттілігі.//

Тіршілік ортасына ықпал етуге қабілеттілігі.

***

46. Биоценоз дегеніміз -бұл: //

Экожүйедегі өсімдіктер қауымдастығы. //

Экожүйедегі жануарлар дүниесі. //

Экожүйедегі микроорганизмдер қауымдастығы. //

+Экожүйедегі барлық тірі организмдер қауымдастығы. //

Экожүйедегі консумен және редуценттер қауымдастығы.

***

47. Төменде келтірілген факторлардың қайсыларының бірлескен әсері шөлді аймақ жағдайында шектеуші қызмет атқарады? Неғұрлым дұрыс жауапты таңдаңыз://

Желдің күші мен атмосфералық ауаның мөлдірлігі.//

+Ауаның ылғалдылығы және температураның ауытқуы.//

Бәсекелестік қарым-қатынастар және жел.//

Атмосфералық қысым мен паразитизм.//

Жыртқыштық пен симбиоз.

***

48. Экожүйенің бастапқы жалпы өнімділігі дегеніміз – бұл://

+Продуценттердің фотосинтез барысында органикалық заттар түзу жылдамдығы.//

Гетеротрофтардың органикалық заттарды пайдалану жылдамдығы.//

Редуценттердің органикалық заттарды жинақтау жылдамдығы.//

Хемотрофтардың органикалық заттарды жинақтау жылдамдағы.//

Энергияның консументтер деңгейінде жинақталу жылдамдығы.

***

49. Төменде келтірілген экожүйелердің қайсына ең жоғарғы өнімділік тән: //

Тундра.//

+Тропикалық орман.//

Қылқанды орман (тайга).//

Шөлді аймақ.//

Шөлейт дала.

***

50. Төменде келтірілгендердің қайсысы редуценттерге жатады://

Жыртқыш балықтар//

Шөпқоректі жануарлар.//

Ағаштар.//

Шөптесін өсімдіктер.//

+Бактериялар.

***

51. Биоценоз ұғымын алғаш рет ұсынган ғалымды ата: //

В.И Вернадский//

Э. Геккель //

Г.Ф Гаузе //

К. Мебиус //

+А. Тенсли

***

52. Табиғи экожүйелердің орнықтылығы неге байланысты емес://

Өсімдіктердің өнімділігінің жоғары болуына.//

Микроорганизмдердің белсенді қызметіне.//

Түр әралуандылығының жоғарлығына.//

+Атмосферадағы ауа ағындарының сапырылысуына.//

Биогендік элементтердің айналымының жоғарылығына.

***

53. Экожүйенің бастапқы жалпы өнімділігі дегеніміз – бұл://

+Продуценттердің фотосинтез барысында органикалық заттар түзу жылдамдығы.//

Гетеротрофтардың органикалық заттарды пайдалану жылдамдығы.//

Редуценттердің органикалық заттарды жинақтау жылдамдығы.//

Хемотрофтардың органикалық заттарды жинақтау жылдамдағы.//

Энергияның консументтер деңгейінде жинақталу жылдамдығы.

***

54. Экологиялық пирамидалардың қайсысы экожүйелердегі трофикалық деңгейлердің өнімін неғұрлым дәл сипаттайды://

Сандар пирамидасы.//

Биомассалар пирамидасы.//

+Энергиялар пирамидасы.//

Жастар пирамидасы.//

Пирамидалардың ешқайсысы толық сипаттай алмайды.

***

55. Тропикалық орманның азаюы қандай қауіп тудыруы мүмкін://

су тасқындарының азаюына//

+оттегінің ортаға түсуінің азаюына//

өсімдіктер биоалуандығының артуына//

жануарлар биоалуандығының артуына//

жер сілкіністерінің артуына

***

56. Орманның экологиялық қызметін атаңыз://

ультракүлгін радиацияны төмендетеді//

ҚО температурасын төмендетеді//

+құрағақшылық пен эрозияның алдын алады//

ауаның ылғалдылығын төмендетеді//

жыртқыштарға әсер етеді

***

57. Бүгінгі күні Қазақстанда қанша ботаникалық бақ жұмыс жасайды?//

3//

4//

+5//

6//

7

***

58. Жарық сүйгіш өсімдіктер қалай аталады?//

+гелиофиттер//

ксерофиттер//

сциофиттер//

мезофиттер//

гидрофиттер

***

59. Табиғатты қорғауға және қайта қалпына келтіруге арналған табиғи жер телімін атаңыз://

+ұлттық парк//

қорықша//

қорық//

ботаникалық бақ//

дендропарк

***

60. Саңырауқұлақтармен күрес үшін қолданылатын пестицидтер//

Гербицидтер//

Токсиканттар//

Инсектицидтер//

+фунгицидтер//

акарицидтер

***

61. Халықаралық Қызыл Кітаптың алғашқы басылымы жарық көрген жылы //

1963//

+1978 //

2005 //

2000 //

1984

***

62. ЮНЕСКО-ның "биосфералық қорық"статусын алған Қазақстандағы алғашқы қорық: //

+Ақсу-Жабағылы//

Наурызым //

Үстүрт //

Марқакөл //

Қаратау

***

63. Ұлттық обьектіге қандай обьектілер жатады? //

Космос, атмосфералық ауа//

Жануарлар, өсімдіктер, космос кеңістігі //

+Жер, су, жер қойнауы, жабайы жануарлар мен мемлекет территориясында кездесетін табиғи ортаның басқа элементтері//

Жер, су, жер қойнауы, атмосфералық ауа //

Әлмдік мұхит, Антарктида, жер қойнауы

***

64. Табиғатты қорғау дегеніміз: //

Экологиялық системада тепе-теадікті сақтау.//

Тазалағыш аппараттарды қолдана отырып қоршаған ортаны қорғау.//

+Қоршаған ортаны ластанудан қорғауға арналған жұмыстар жиынтығы.//

Қоршаған ортаның тазалығын айтамыз.//

Биосфера мен атмосфераны ластанудан қорғау.

***

65. Халықаралық Қызыл Кітаптың алғашқы басылымы жарық көрген жылы //

1963//

+1978//

2005//

2000//

1984

***

66. ЮНЕСКО-ның "биосфералық қорық"статусын алған Қазақстандағы алғашқы //қорық:

+Ақсу-Жабағылы //

Наурызым //

Үстүрт //

Марқакөл //

Қаратау

***

67. Жануарлардың мінез-құлығын зерттейтін ғылым қалай аталады? //

Биология.//

Зоология. //

Экология. //

+Этология. //

Токсикология.

***

68. Барсакелмес қорыгы қайда орналасқан? //

Павлодар облысында//

Атырау облысы //

+Арал теңізі//

Таулы Алтайда //

Шымкент облысы

***

69. Ерекше қорылатын табиғи территориялар қатарына не жатады: //

Қаланың саябақтары. //

Аквапарктер. //

Саяжай танаптары (дачалар). //

+Мемлекеттік қорықтар. //

Қалалық қоқыс төгу алаңы.

***

70. Мемлекеттік қорық дегеніміз: //

Жылдың белгілі бір маусымдарында аң аулауға рұқсат етілетін табиғи

территория. //

Ауыл шаруашылық дақылдары егілетін, қорылатын территория. //

+Табиғи кешендерді сақтап қалу мақсатында шаруашылық әрекеттерден шығарылып тасталған ерекше қорылатын табиғи территория. //

Мал бағуға ғана рұқсат етілетін табиғи территория. //

Су құстарының ұясын қорғау үшін бөлінген территория.

***

71. Қазақстан Республикасының территориясында қанша мемлекеттік қорық орналасқан: //

Ерекше қорылатын территориялар жоқ //

+9 //

10. //

11 //

12.

***

72. Бактериялар мен саңырауқұлақтар биоценозда қандай функционалдық топқа жатады://

Консументтерге.//

+Редуценттерге.//

Продуценттерге.//

Жыртқыштарға.//

Фототрофтарға

***

73. Жануарлар биоценозда қандай функционалдық топқа жатады: //

Атотрофтарға.//

Редуценттерге. //

Продуценттерге.//

+Консументтерге.//

Фототрофтарға.

***

74. Биоценоздарда өсімдіктер қандай қызмет атқарады: //

1-ші кезектегі консументтер қызметін.//

Редуценттер қызметін.//

+Продуценттер қызметін.//

2-ші кезектегі консументтер қызметін.//

Детритофагтар қызметін.

***

75. Өсімдіктер экожүйеде қандай қызмет атқарады://

Органикалық заттарды бейорганикалық заттарға дейін ыдыратады.//

+Бейорганикалық заттардан органикалық заттар түзеді.//

ІІ трофикалық деңгейдегі энергия тұтынушы болып табылады.//

ІІІ трофикалық деңгейдегі энергия тұтынушы болып табылады.//

ІV тофикалық деңгейдегі энергия тұтынушы болып табылады. ***

76. Ағзалардың тіршілігі үшін маңызды биогенді заттарға жатады://

K, Ca, Na, Ag//

+C, N, O, F, S//

P,Ni,I, S//

Cr, Va, Li, P//

Co, H, Ge, Au//

***

77. Экожүйенің тұрақтылғы немен сипатталады?//

+тірі ағзалар мен қоршаған физикалық орта арасындағы өзара байланысқан жағдайдағы тепе-теңдік//

трофикалық байланыстардың тұрақсыздығы//

климатттық факторлардың тұрақтылығы//

климаттың горизонталды белдеулік тұрақтылығы//

тірі ағзалардың арасындағы өзара байланысының тұрақсыздығы

***

78. Үлкен немесе геологиялық айналым бұл://

күн сәулесі энергиясының айналымы//

биогенді элементтердің айналымы//

тірі заттардың айналымы//

+құрлық пен мұхиттың атмосфера арқылы су айналымы//

ақапарттар мен заттар айналамы

***

79. Геохора термині қандай мағынаны білдіреді://

+жер қабатын//

тірі затты//

кеңістік, ландшаф белдеулері//

үгілмелі тау жыныс қабығы//

биожана зат

***

80. В.И. Вернадский жеке заттардың айналымын қалай атады?//

биологиялық цикл//

+биогеохимиялық цикл//

химиялық цикл// қайтымсыз цикл//

биогенді цикл

***

81. Жер және өзге де Күн жүйесінің планеталары газды-шаңды қабықтар құралған кезеңді атаңыз://

шамамен 3,5 млр жыл бұрын//

+шамамен 4,5 млр жыл бұрын//

шамамен 5,5 млр жыл бұрын//

шамамен 6,5 млр жыл бұрын//

шамамен 7,5 млр жыл бұрын

***

82. Биосфераның литосферадағы төменгі шекарасы қалай анықталады?//

температурасы арқылы//

қысымымен//

оттегінің жетіспеуімен//

+судың болмауымен//

метаморфты тау жыныстарының болмауы

***

83. Биосфера ғаламдық жүйе ретінде қандай бөліктерден тұрады?//

абиотикалық және абиссалды бөліктер// биотикалық және биогенді бөліктер//

+абиотикалық және биотикалық//

неогенді және биогенді//

климаттық және абиотикалық

***

84. Геологиялық айналым қалай жүреді?//

күн радиациясымен шағылысу және жұтуымен//

атмосфераның газдық режимін реттеу арқылы//

күн энергиясын химиялық байланыстар энергиясына айналдыру арқылы//

+күн энергиясы жердің терең қабатындағы энергиясымен өзара байланысы арқылы//

гидросфераның қысымын реттеу арқылы

***

85. Биосфераның биоалуантүрлі болуы маңызды себебі...?

құрлық пен мұхитты біріктіру арқылы энегрия ағынын жылдамдатады//

заттар айналымының ашық тізбекте жүруіне әкеледі//

заттар айналымын жеделдетеді, биосфераны кеңейтеді//

+заттар айналымының ашық тізбекте жүруіне әкеледі//

заттар айналымын төмендетеді және биосфера аумағын тарылтады

***

86. Биосфера-экожүйе:

+бірінші реттегі//

екінші реттегі//

төменгі сатыдағы//

космостық//

территориялық

***

87. В.И.Вернадскийдің бөліп қарастырған бірінші функциясы қалай аталады ? //

Биохимиялық//

адамдардың іс-әрекетгері//

+газды//

концентрлік//

тотыгы-тотықсыздану

***

88. Биосфера құрамына кіретіндер: //

тек қана тірі заттар//

тек қана тірі және биогендік заттар//

тек қана тірі және биокостық заттар//

+тірі заттар, биогендік заттар және биокостық дене//

биогендік заттар және биокостық дене

***

89. «Биосфера» терминін ғылымға кім енгізген? //

А. Тенсли//

С. Шварц//

Н. Вавилов//

Ю. Либих//

+Э. Зюсс

***

90. Биосфера туралы оқуды кім дамытты//

Э. Геккель//

+В.И. Вернадский/

А. Тенсли//

В.И. Сунагев//

В.А.Докучаев

***

91. Биосфера шегі қаншаны құрайды//

+–10 км дейін//

– 50- 60 км//

– 5- 15 км//

–105 км аз емес//

– 40 км жуық

***

92. Жердің тірі қабаты - бұл//

Гидросфера//

Литосфера//

Гидросфера және литосфера//

1. +Биосфера//

Атмосфера

***

93. Биосфераның жанды затының (биомассасының) негізгі бөлігін организмдердің қай тобы құрайды://

Жануарлар.//

Саңырауқұлақтар.//

+Өсімдіктер.//

Планктон.//

Бактериялар.

***

94. Ноосфера дегеніміз – бұл://

Организмдердің Жердегі тіршілік ету сферасы.//

Жағымсыз антропогендік әсердің сферасы.//

+Адамның саналы әрекетінің сферасы.//

Жердегі өткен дәуірлердегі тіршіліктің сферасы.//

Адамның тіршілік ету сферасы.

***

95. Биосферада органикалық заттарды ыдырату функциясын қандай организмдер тобы атқарады://

Консументер.//

Продуценттер.//

+Редуценттер.//

Шөгінді тау жыныстары.//

Энергетикалық қазбалар.

***

96. Биосфераның тірі затының негізгі қызметі қандай://

Күн мен түннің алмасуын қамтамасыз ету.//

Табиғи апаттардың алдын алу.//

Әлемдік мұхит суының химиялық құрамын тұрақтандыру.//

Атмосфераның химиялық құрамын тұрақтандыру.//

+Заттардың биотикалық айналымын қамтамасыз ету.

***

97. Биосфераның гомеостазисы дегеніміз – бұл://

+Жылжымалы тепе-теңдік күйі.//

Тыныштық күйі.//

Экожүйелердің бұзылу процесі.//

Орта температурасының тоқтаусыз өсу процесі.//

Экологиялық дағдарыс (кризис) күйі.

***

98. Адамның саналы еңбегі біздің планетамыздың дамуының басты (анықтаушы) факторына айналатын, Биосфераның даму сатысы қалай деп аталады: //

Техносфера. //

Антропосфера. //

Витасфера. //

+Ноосфера. //

Экосфера.

***

99. Қай химиялық элемент Биосфераның негізгі биогендік элементтерінің қатарына жатпайды: //

Азот. //

Сутегі. //

Көміртегі. //

+Стронций. //

Оттегі.

***

100. Биосферада органикалық заттарды ыдырату функциясын қандай организмдер тобы атқарады: //

Консументер. //

Продуценттер. //

+Редуценттер. //

Шөгінді тау жыныстары. //

Энергетикалық қазбалар.

***

101. Биосфераның тірі затының жинақтаушылық (концентрациялаушы) қызметінің (функциясының) нәтижесінде биосферада болатын өзгеріс: //

+Қоршаған ортада шашыраңқы кездесетін химиялық элементтерінің организмдерде жинақталуы. //

Өлі органикалық заттардың ыдырауы. //

Жер қыртысындағы тектоникалық процесстер. //

Планетаның көп бөлігінде су тасқынының болуы. //

Құрлық тақталарының қозғалысының жылдамдауы.

***

102. Биосфераның тірі затының энергетикалық қызметінің нәтижесінде пайда болған қандай заттарды адам өзінің шаруашылық іс-әрекетінде энергия көзі ретінде пайдалана алады: //

Су ресурстары. //

Судың толысуы мен қайтуы. //

Күн радиациясы. //

+Көмір және мұнай. //

Жел.

***

103. Биосфераның тірі затының орта түзушілік қызметі қандай өзгерістерден білінеді: //

Күн активтілігінің өзгеруінен. //

Магнитіктік дауылдардың қарқынынан. //

Жанартаулардың активтілігің өзгеруінен. //

Атмосферадағы ауа ағындарының бағытының өзгеруінен. //

+Тіршілік ортасының физикалық-химиялық жағдайларының өзгеруінен. //

***

104. Биосферада тіршілік вертикаль бағытта мынадай биіктікке дейін таралған: //

1 км. //

5 км. //

+33 км. //

150 км. //

200 км. //

***

105. Биосфераның гомеостазисы дегеніміз – бұл: //

+Жылжымалы тепе-теңдік күйі. //

Тыныштық күйі. //

Экожүйелердің бұзылу процесі. //

Орта температурасының тоқтаусыз өсу процесі. //

Экологиялық дағдарыс (кризис) күйі.

***

106. Жердегі ең ірі экожүйе: //

Әлемдік мұхит.//

+Биосфера.//

Кавказ таулары.//

Саxара шөлі.//

Тундра.

***

107. Жердің басқа геосфераларынан биосфераның айырмашылығы, оның құрамында: //

Химиялық элементтерінің болуы. //

Жарық радиациясының боуы. //

Бейорганикалық қосыдылардың болуы. //

+Тірі заттың болуы. //

Иондаушы радиацияның болуы.

***

108. Биосфераның тұтастылығы - бұл: //

Табиги тандаулар//

Ағзалар мен ортаның өзара тіршілікке қабілеттілігі //

Нақты вертикальды шектер //

+Оның кұрамдас бөліктерінің арасындағы зат пен энергия алмасуы //

Өзін-өзі тазалау мүмкіндігі

***

109. Биосфера қандай кеңістікті қамтиды? //

бүкіл гидросфера мен литосфераның жогарғы қабаты//

+атмосфераның төменгі, бүкіл гидросфера мен литосфераның жоғарғы қабаты//

стратосфера мен гидросфераны //

тропосфераны //

атмосфераның төменгі қабаты

***

110. Биосфера глобалъды экожүйе, оның құрылымдық құрамы не? //

Популяциялар//

өсімдіктердің кластары және бөлімдері//

экожүйе//

+биогеоценоздар//

жануарлардың кластар жэне бөлімдері

***

111. Жер бетінің тіршілік ету аймағын "биосфера" термині деп қарастырған ғалымды атаңыз: //

+В.И. Вернадский //

Э. Геккель //

В.В. Докучаев //

Э. Зюсс //

Ю. Одум

***

112. Биосфералық мониторингке мыналар жатады: //

Жергілікті. //

Локальды. //

Ұлттық. //

Аймақтық.//

+Глобальды

***

113. Биосфераны ластаушы химиялық заттарға жатады: //

Күл//

қоқыстар //

+Азотты қалдықтар//

Мутагендер//

кір сулар

***

114. Төменде аталғандардың қайсысы биосфераның негізгі ұйымдастырылу бірлігі болып табылады: //

+Экожүйе. //

Популяция. //

Фитоценоз. //

Аудан бірлігі – га. //

Биотоп.

***

115. Әртүрлі деңгейдегі экологиялық зерттеу объектілерін олардың күрделену ретіне сай орналастырыңыз: //

Экожүйе, биосфера, популяция, организм, қауымдастық. //

+Организм, популяция, қауымдастық, экожүйе, биосфера. //

Популяция, экожүйе, организм, биосфера, қауымдастық. //

Биосфера, экожүйе, қауымдастық, популяция, организм. //

Популяция, қауымдастық, организм, экожүйе, биосфера.

***

116-117-118. Ю.Либихтың минимум ережесінің мәні мынада://

Экологиялық фактордың минималды мөлшерінде ғана организм оңтайлы дами алады.//

Экологиялық фактордың минималды немесе максималды мөлшерлерінде ғана организм оңтайлы дами алады.//

+Экологиялық факторлар жиынтығының ішінде қай фактор минимум мөлшерде болса, сол фактордың тірі организмге әсері шешуші рөл атқарады//

Экологиялық факторлар жиынтығының ішінде қай фактор оңтайлы (оптималды) мөлшерде болса, сол фактордың тірі организмге әсерікүштірек болады.//

Экологиялық факторлардың мөлшері организмдердің тіршілігіне айтарлықтай әсер ете алмайды.

***

119. Стенобионттарға қандай организмдер жатады://

Тек құрлықтық экожүйелерде тіршілік ететін организмдер.//

+Барлық экологиялық факторлар бойынша толеранттылық ауқымы тар организмдер.//

Әртүрлі климаттық аймақтарда кеңінен таралған организмдер.//

Тек сулық ортада тіршілік ететін организмдер.//

Әртүрлі экологиялық фактолар бойынша толеранттық ауқымы кең организмдер.

***

120. Эврибионттарға қандай организмдер жатады://

Тек судың тұздылығына ғана толеранттылық ауқымы кең.//

Тек атмосфералық қысымға ғана толеранттылық ауқымы кең.//

+Негізгі факторлардың көпшілігі бойынша толеранттылық ауқымы кең.//

Тек азыққа байланысиы ғана толеранттылық ауқымы кең.//

Негізгі факторлардың көпшілігі бойынша толеранттылық ауқымы тар организмдер.

***

121. Қандай түрлер космополит түрлер деп аталады://

Адам мекенінің маңайынан өте қолайлы жағдайлар тапқан түрлер.//

+Барлық құрлықтарды мекендейтін түрлер.//

Тек аридті (шөлейтті) жағдайда ғана тіршілік ете алатын түрлер.//

Орта температурасының қоңырсалқын болуын қалайтын түрлер.//

Биік тауларды мекендейтін түрлер.

***

122. Төменде келтірілген факторлардың қайсысы периодты факторларға жатады://

+Теңіз деңгейінің көтерілуі мен лықсып қайта шегінуі.//

Жер бедері (рельефі).//

Судағы оттегінің мөлшері.//

Судың тұздылығы.//

Топырақ ылғалдылығы.

***

123. Биотикалық потенциал дегеніміз – бұл://

Популяцияның антропогендік факторлардың әсеріне байланысты туылымын арттыруға қабілеттілігі.//

Түрдің қоршаған ортаның жағымсыз факторларына бейімделуге қабілеттілігі.//

+Бір аналықтың репродуктивтік кезең бойында бере алатын ұрпақтарының максималды саны.//

Түрдің тіршілік үшін қолайлы жерлер табуға қабілеттілігі.//

Түрдің жаңадан игерілген территориялар есебінен өз ареалын кеңейтуге қабілеттілігі.

***