14. Шындықтың мәні туралы

Шындық– шынайы, шын бар болмыс, нақты бар және дамитын нәрсе, өзінің мәні мен заңдылығын өз ішінде қамтиды.[1] Философиялық терминологияда шындық жалғанға да, жай мүмкіндікке де қарама-қарсы қойылады. Шындықтың өмірдегі мәні қалай, сіз сол ұғым жайлы не білесіз? Біз шындықтың не екенін, шыншылдардың жағдайы мен шындықтың Алланың алдындағы маңызы мен мәнін білеміз бе? Егер осы сұрақтарға да дұрыс жауап бере алмасақ, ақты қара деп адасатынымызға ешкім кепілдік бере алмайды. Біз мұсылман болғандықтан ең алдымен күдігі жоқ кітап Құран Кәрімге жүгінеміз. Өйткені, Құранда:

«Ей, мүминдер! Аллаһқа бой ұсынып, Пайғамбарға әрі өздеріңнен болған әмір иелеріне бой ұсыныңдар. Сонда егер бір нәрсеге талассаңдар, оны Аллаға, пайғамбарға ұсыныңдар: Егер сендер Аллаға, ақырет күніне иман келтірген болсаңдар. Міне, осы қайырлы да нәтижеде жақсы». (Ниса, 4/59) деп кез келген істі шешудің жолын көрсеткен. Ақиқат– таным теориясының негізгі категориясы, адам ойының өмір шындығымен сәйкестілігі. Ақиқат — танушы кісінің объектіні дұрыс, дәл бейнелеуі, адам санасынан тыс және тәуелсіз күйінде, өмір сүрген қалпында көрсетуі. Ақиқат категориясы білімнің затқа сәйкес келуін ғана емес, танымдық қызмет тәсілін де сипаттайды. Объективті ақиқат — білімінің адамға да, адамзатқа да тәуелсіз мазмұны. Ақиқат — салыстырмалы, себебі ол ішкі қайшылықта үнемі дамып, толықтырылып, тереңдетіліп, түзетіліп отыратын процесс. Абсолюттік ақиқат - затты толық сипаттайтын, таным дамуында теріске шығарылуы мүмкін емес мызғымас ілім. Салыстырмалы ақиқат пен абсолюттік ақиқат диалектикалық байланыста. Салыстырмалы ақиқатта абсолюттік ақиқаттың ұшқыны бар, ал абсолюттік ақиқат салыстырмалы ақиқаттың жиынтығы (қ. Абсолютті және салыстырмалы ақиқат) негізінде құралады.Таным процесінде ақиқатқа жету өте қиын іс. Ежелгі грек өкілі Гераклит “табиғат өз сырын жасыруды жақсы көреді” деген еді. Демокрит ақиқатты тану жолындағы “сезімдік тану ақпарат беру қызметін ғана атқарады, тек ақыл-ой араласқанда ғана ол өз дәрежесіне көтеріледі” деп білді. Пайымдаудың ақиқаттығы не жалғандығы туралы мәселе өмір тәжірибесінде шешіледі. Практика - ақиқаттың өлшеуіші, яғни ол дүние туралы біздің таным-білімдеріміздің ақиқаттығын дәлелдейді. Ақиқатты таным-білім мен өмір шындығының сәйкестілігі ретінде түсіну (корреспонденциялық принцип) ерте заман өкілдерінен, мысалы, Аристотельден басталады да, Жаңа дәуір философиясында, Бэкон, Спиноза, Дидро, Гольбахтардың ілімдерінде одан әрі өз жалғасын табады. Платонның ұғынуында ақиқат - идеялардың өзгермейтін абсолюттік қасиеті болып табылады.ъ

15. Тұлға құндылықтарының иерархиясы

Құндылық – әлеуметтік құбылыс ретінде, қоғамдық сананың нормативті түрде бағаланатын жағының көріністері.

Құндылық ұғымында құндылық қатынасының объектісі ретінде айқындалатын заттар мен нәрселердің сыртқы қасиетінің сипаттамасы, осы қатынастың субъектісі болатын адамның психологиялық – (адами) қадір-қасиеті, адамаралық қарым-қатынасы көрінеді. Адамдар арасындағы қарым-қатынастан құндылықтар жалпымәнділікке ие болады.

Құндылық – субъект пен объект арасындағы қатынастың белгілі түрінің көріну формасы немесе әлеуметтік қатынас көрінісінің нақты формасы.

Құндылық – адам өмірінің бағытын анықтайтын, оған керек, мәнді, оның құрмет тұтатын, керек болса бас иетіннің бәрін жатқызуға болады.

Адамзат құндылықтарының түрлері мен иерархиясы.

Адамзат құндылықтарының түрлері:

рухани; материалды; объективті; субъективті.

Адамзат құндылықтарының иерархиясы

жалпыадамзаттық; ұлттық; корпоративті; жеке.

Жалпы адамзаттық рухани құндылықтар

махаббат гуманизм парыз әділеттілік еркіндік, күш көрсетпеу бейбітшілік өмір еңбек, этика білім мәдениет теңдік бауырластық үндестік әдемілік