3.Креационизм, теоцентризм, догматизм ұғымдарының мағынасын анықтау

Креационизм - жер, сонымен бiрге әлем ғаламшар (өмiр ) тiрi табиғаттың негiзгi формаларына сәйкес теологиялық және дүние тану тұжырымдама адам баласы негiзiнен, жаратушымен немесе құдай тiкелей жасалған болып сияқты қаралады.Теоцентризм деп барлық тіршіліктің мәні дүниеден тысқары тұрған тылысым күш – Құдайда деп түсінетін философиялық көзқарас түрін айтады. (Ортағасырлық философияға тән).Догматизм - қоршаған ортаны догмалар, яғни дәлелденбейтін және абсолютті сипаттар арқылы қабылдау.

Билет №_8__

1.Ежелгі Қытай философияның ерекшеліктері, бағыттары

Ең басты ерекшелігі - саяси-практикалық сипатының басымдылығы, яғни философиялық ой мемлекет мүддесіне қызмет етті. Бұл ерекшелік сол кездегі Қытай қоғамының әлеуметтік құрылымынан, мемлекеттік саясаттан тікелей туындайды. Көне Қытай мемлекеті иерархиялық деспотия үстемдік қүрған мемлекет болды. Мемлекет басшысы ван барлық билік соның қолында, ол әлеуметтік конустың шыңында орналасқан. Одан кейінгі қабаттарда әр түрлі деңгейдегі ақсүйектер: мемлекеттік шенеуніктер - чжухоу беделді отбасылар - дафу және ши, ең төменде - ештеңеге құқы жоқ шужэнь орналасқан. Қатаң тәртіпке, ванға бағыныштылыққа негізделген осындай қоғамның философиясы, әрине, "жоғары" мен "теменнің" арасындағы қатынастарды қалыптастыруға, реттеуге, катаң ұстауға бағытталды.2) Осы бірінші ерекшеліктен Қытай философиясының келесі ерекшелігі туындайды: философиялық мектептердің барлығының дерлік қарастырған басты мәселесі - адам, оның бойындағы ізгілік және зұлымдық мәселесі болды. Қытай философиясы адамды Көк пен Жердің арасындағы он мың заттың ең құндысы деп танығанымен, бұл дүние адам үшін «жаратылмаған, адам - қарапайым "микрокосм", табиғаттың бір бөлшегі ғана, ол космоспен мыңдаған керінбейтін жіптермен байланысты деп түсіндірді. Яғни, адамның міндеті - осы жіптерді үзбей, жеке белсенділік көрсетпей, өзінен жоғарыға, өзінен үлкенге қызмет етіп, табиғат пен өмір ағынына еріп, тыныш өмір сүру, өзінің адамгершілігін жетілдіру жолында тынымсыз еңбектену. Себебі, бұл өмірде ең маңызды нәрсе - жеке адам емес, ол өмір сүріп отырған қоғам, мемлекет, ал жетілген қоғам жетілген адамгершілікке ие адамдардан құрылмақ деп түсіндірілді.3) Қытай философиясының да бастауы мифология болды деуге болады.

2.Әл-Фарабидің саяси-әлеуметтік көзқарастары

Әл-Фарабидің ойлары мен саяси филосо­фиясы көпшілік  жағдайда өзінің құн­дылығын сақ­тады және қазіргі қоғам үшін де маңыз­ды. Фарабидің бірқатар трактаттары қоғам­дық өмірге арналған («Азаматтық саясат», «Мем­лекеттік қайраткердің афоризмдері», «Қайырымды қала тұрғын­дарының көзқарас­тары», «Бақытқа жету жөніндегі кітап», «Ба­қыт жолдарын көрсету» және басқа шағын трак­таттары).

«Қайырымды қала тұрғындарының көз­қа­рас­тары жөніндегі трактат» – әл-Фара­би­дің ең кемел туындыларының бірі. Бұл еңбек 948 жылы Мысырда дүниеге келді. Ол трактатта басында философ тұрған «қайырымды қала» туралы оқуды баяндайды. Әл-Фарабиадам іскерлігінің мақсаты – тек дұрыс тану­дың көмегі арқылы қол жеткізуге болатын бақыт деп есептейді. Ойшыл қоғамды мем­ле­­кетпен теңестірді. Қоғам – адамдық мүше. «Қайырымды қала тірі ағзаның өмірін сақтау үшін барлық мүшелері бір-біріне кө­мек­тесетін сау тән тәріздес». Фараби қайы­рымды қаланы оқуды платондық принциптер негізінде құрады, дегенмен оның оқу құрылымының неоплатондық және аристо­тель­дік элементтерін бағаламау мүмкін емес.

Бұл тұрғыда бір ерекшелікті атап өткен жөн – Фарабидің «Азаматтық саясаты» ис­лам­дық дүниені сезіну тұрғысындағы ра­қым­­шылдық жөніндегі платондық ойларды түсіндіреді және дамытады, бірақ қоғамдық құрылыстың әділеттілігін азаматтарды тәр­бие­леумен байланыстырады. Фараби бұл туралы былай дейді: «Әр адам өзінің таби­ғат­ы бойынша былай орналасқан, адам өзінің өмір сүруі және жоғары дамуға қол жеткізу үшін және жалғыз өзі қол жеткізе алмайтын көптеген заттарға және  оның мұқ­таждылығын ескере отырып қандай да бір затты бере алатын адамдар тобынан кейбір заттарға қажетсінеді».

Фараби саяси ойларының басқа ерек­шелігі – геосаяси кіші мәтін(Геосаясат-аумақтарды бақылау, әр түрлі елдер мен мемлекетаралық одақтардың әсер ету аймағын  (күш орталықтарын) бөлу және қайта бөлу заңдылықтары жөніндегі ғылым. Саяси географияның бөлігі ретінде қоғам­дық-географиялық ғылым түріне жатқы­зылады). Ол да Аристотель секілді саясатты географиямен байланыстырады, бірақ оған құрамында жай ғана табиғи-географиялық компонентті емес, сондай-ақ одан өзге ау­мақ­тық-территориалды факторды қамтитын территориалды аспектті толықтырады. Мысалы, Фарабидің адамзат қоғамы – ол тек осы факторлардың бірлескен ықпалы нәти­же­сінде ғана бола алатын «бір өмір сүру орнын­да көптеген адамдардың бірігуі» [6].

Фараби адамзат қоғамын бір-бірінен келесідей айырмашылықтармен ерекше­лене­тін жеке халықтарға бөледі:табиғи әдет-ғұрып, табиғи ерекшеліктер (мінез) және тіл, яғни сөз. Осылайша, Фараби этногенез негізіне – табиғи-жаратылыстану ша­рт­тарының (әдет-ғұрып, мінез және халықтардың тілі) түрлі этникалық компоненттер негізіндегі этникалық қауым­дас­тық­тың бірігу үрдісін қойды, олар оның пікірінше географиялық факторлармен қалыптасады. Оның ұлы, орта және кіші қоғамдарында полистер мен көпұлтты ел­дер­дің, империялардың қазіргі үйлесімділігі көрінеді. Сонымен бірге, ұлы, орта, кіші қо­ғам­дар ойшылдың көзқарасы тұрғысынан толықтай түрде дербес, іс-әрекеттер және ой ойлау кезінде («жетілген қоғамдар») адам­дардың дамуы үшін жоғары мөлшерлі мү­м­кіндіктер бере отырып, саяси тәуелсіз бо­ла алады және де ең көп «жетістікке» Фа­раби бойынша, қалалық қоғам ие болды.