6. Этиологиясы микробты тағамдық уланулардың пайда болуының жалпы факторлары

Этиологиясы микробты тағамдық уланулардың пайда болуының міндетті факторларына қндірістік шикізаттың не тағамның микробтық агенттерімен ластануына жағдайдың болуы және көбеюі мен удың түзілуі . Патенциалды қауіпт імикроорганизмдердің табиғи көздері болып абиогендң орта (топырақ , су, тұрмыстық қалдықтар), сонымен қоса жануарлар , құстар , балықтар, жәндіктер және адам болып табылады. Тағамда табылатын микробтық агенттер оған жануарлық өндірістік шикізаттың біріншілік контаминация нәтижесінде (ет , сүт , құс, ауру жануарлар немесе оны тасыымалдаушылар) немесе тағамдық өнімді дайындау , өңдеу және айналдыру кезіндегі екіншілік ластану нәтижесінде түзіледі: сонымен , тағамның микроб агенттерімен контаминацияланудың немесе адамдағы тағамдық уланудың жалпы үш жолын бөліп көрсетуге болады:

Тағамдық шикізат – тағам – адам;

Адам – тағам –адам ;

Өндірістік орта – тағам –адам ;

Барлық тағамдық өнімдермен компоненттерді , этиологиясы микробтық тағамдық улануларды тудыратын фактор ретінде , орладың патенциалды қауіптілігіне байланысты ірі топқа бөлуге болады: қауіпті немесе патенциалды қауіпті .Бірінші топқа микроорганизмдер сақталатын көбейетін және у бөле алатын (кейбір агенттерге )тез бұзылатын тағамдар жатады. Патенциалды қауіпті тағамдарға әртүрлі шикізаттар (табиғи және синтетикалық) және су иондарының жоғары канцентрациясы бар және ылғалдылығы 0,85% бастап және оданда жоғарғы тағамдық қоспалар(pH 4,6бастап оданда жоғары ). Тағамдық өнімнің патенциалды қауіптілігін жоғарылататын қосымша фактор нутриентті қоспада көмірсуллар мен ақуыздардың болуы саналады.

Королев А.А. Гигиена питание стр 283-284

7.Тағамдық уланулар микробты емес – этиологиясы өсімдік және жануар текті (этиологиясы, эпидемиологиясы,клиникасы, диагностикасы) .

Табиғаты микробты емес тағамдық уланулардың себебі дәстүрлі түрде өсімдік және жануар теекті өндіріс көздері уды табиғи түрде алған ,немесе тағамтануда қателесіп немесе тағайындаусыз қолданылған , түрлік сипаты жағынан оларға сәйкес келетін жеуге жарамсыз шикізат. Бұл топқа параллельді тағамдық улануларға жедел және созылмалы аурулар , белгіленген тәртіптен жоғары мөлшердегі пайда болуы жағынан табиғи және антропогенді химиялық байланыстардың , жеуге жарамды тағамдық өнімдерді қолданумен байланысты жатады.

Саңырауқұлақтармен улану . Этиологиясы микробты емес тағамдық уланулардың кең таралған себептерінің біріне жоғары саңырауқұлақтардың улы өнімдері жатады. Оларды тағамға қателесіп қолдану ауыр нәтижеге әкелетін қауіпті улануды тудырады, өлім жағдайына дейін әкеледі. Дегенмен саңырауқұлақтармен тағамдық улануларға улы саңырауқұлақтарды белгілі мақсатқа жету үшін әдейі қолдану жатпайды. Улану жазғы және күз айларында пайда болады, өйткені саңырауқұлақтар көп шығады, олар жиналып жеуге жарамдылары қысқа дайындалады. Улы саңырауқұлақтарды тағамға әдетте тәжірибесіз терушілер жинайды және қолданады. Европалық құрлықтағы улы саңырауқұлақтардың ішінде көбіне қауіптісі поганка , сатанинский гриб, мухамор. Олар улы сапасы ешбір тағамдық және өндірістік өңдеу әдістерімен (қайнату , кептіру, тұздау, маринадтау, т.б) жойылмайтын улы сааңырауқұлақтарға жатады. Саңырауқұлақтармен уланудың алдын алудың бірден бір жолы оларды тағамға қолданбау. Бозғылт паганкамен уланған кездегіклиникалық белгілер:

Бозғылт паганкамен уланудың жасырын кезеңі ұзаққа созылады, орташа 6...15сағат. Клиникалық белгілері бірден пайда болады және іштегі қатты аурумен , тоқтаусыз құсумен , диарея, шөлдеу және улигоуриямен сипатталады. Одан кішігірім үзілістен кейін клиникалық белгілерде орталық нерв жүйесі қатысуымен уланудың екінші фазасы болады. Күштің азаюы байқалады. Кейбір жедел уланулар тағамға балық емес теңіз өнімдерін сонының ішінде қос жақтаулы молюскалар , шаяндар, лобстерлер мен ланустердіқолданғанда пайда болады.

Ауру екі бағытта дамиды: улы молюскаларды қолданғаннан 24сағ кейін жедел гастроэнтерит белгілері пайда болады(құсу , диарея , абдоминальды белгілер). Келесі этапта екінші тәулі каяғында неврологиялық белгілер қосылады: жайылмалы дезориентация , мерзімді амнезия , қалтырау , бас ауру. Ауыр ағымдарда өлімге әкелуі мүмкін естаһен танулар және коматозды жағдайлар байқалады. Егде жастағы науқастарда улану ауыр өтеді және альцгеймер ауруына тән белгілермен сипатталады. Молюскалармен және шаян тәрізділерді қолданумен байланысты , марина токсиндермен уланған уланған кезде диагноз клиникалық белгілер тағамдық анамнез негізінде қойылады.

Королев А.А. Гигиена питание стр 284-298