1-билет. Химия-ң нег-і тусін-і:атом, молекула, атомдық ж/е молеку/қ массалар, жәй ж/е күрделі зат, химия-қ эквивалент, моль.

Химия-заттармен олардың қосылыстарының бір-біріне айналу заңдарын зерттейді.Химияның зерттеу нысандары:хим-қ элемент ж\е оның қосылыстары. Атом-хим-қ элемент-ң электрбейтарапты ең кіші бөлшегі,ол оң заряд-н атомдық ядродан ж/е теріс заряд-н электрон-н тұрады.Молекула-ол сол зат-ң химия-қ қасиеті бар,ең кіші бөлшегі.Атомдық масса-ол массаның атомдық бірлігімен өрнектелген,химиялық элемент массасының орташа мәні.Молекулалық масса-масса-ң атомдық бірлігінде өрнектелген молек-ң массасы,ол молекула құралған, барлық атом-р масса-ң қосындысына тең.Жай заттар бір элементтің атомынан түзілледі.Ол белгілі бір тығыз/мен , ерігіш/мен балқу ж/е қайнау темпера/н ж/е т.б.сипат/ды. Күрделі зат/р молекулалары әр түрлі хим-қ элементтердің атомдарынан тұрады.Химиялық эквивалент- хим/қ реак/ғы сутек атом/ң 1моль/н қосылыса н/е сутек атом/ң сон/ма санын алмастыра алат/н ,оның сондай санын айтады.Заттың 1эквивалнетінің массасын эквиваленттік масса д.а.Берілген тотығу-тотықсыздану реакцияларында 1 электронға, ал алмасу реакцияларында 1 протонға сәйкес келетін нақтылы бөлшекті эквивлент д.а.Қышқыл/ң экв/т(металл атомымен орын алмаса алатын сутек

атомының саны) Эқыш= Негіздің экв/ті(негіз түзетін гидроксид ионының санына н\е металл валенттілігі)Энегіз= Тұздың экв/ті(тұздың молярлық массасының металдың атом санымен металл валенттілігі көбейтіндісінің қатынасына тең): Энегіз=М\пВОксид/ң экв/ті(оттек ж\е онымен қосылған элемент эквиваленттерінің қосындысына тең)Эокс=Ээлем+ЭоттекМоль-массасы 12-ге тең көміртегі атом/ң 0,012кг қанша атом/р болатын б/са ,берілген заттың да сонша құрылымдық бөлшегі болатын зат мөлшері.

2-билет. Химияның негізгі заңдары

Масса сақталу заңы; энергия сақталу заңы; құрам тұрақтылық заңы; еселік және көлемдік қатынастар заңдары;  Авогадро заңы, эквиваленттер заңы.

Заттардың массасы сақталу заңы: Реакцияға түскен заттардың массасы реакция нәтижесінде түзілген заттардың массасына тең болады.  Химиялық реакциялар кезінде атомдар массалары өзгермейтіндіктен, реакцияға қатысқан заттардың массасы тұрақты болады. Барлық химиялық реакциялар заттар массасы сақталу заңына бағынады.

Құрам тұрақтылық заңы. Заттар массасы сақталу заңы ашылуының химияны дамытудағы маңызы өте зор болды. Осы заңға сәйкес көптеген заттардың сапалық және сандық құрамдары зерттеліп анықталды. Заттың құрамы тұрақты, әлде айнымалы бола ма деген мәселе төңірегінде ХІХ ғасырдың басында екі ғылыми пікір айтылды. Қ. Л. Бертолле заттың құрамы айнымалы болуы тиіс десе, Ж.Л.Пруст заттың құрамы тұрақты болады деді. Бұл ғылыми айтыс жеті жылға созылды. Соңында Ж.Л.Прусттың пікірі қабылданып, ол заттың құрам тұрақтылық заңын ашты. Ол заңның қазіргі анықтамасы былай айтылады: Алыну жолына қарамастан молекулалық құрылысты әрбір химиялық таза заттың сапалық және сандық құрамы тұрақты болады.

Еселік қатынас заңы. 1803 жылы ағылшын ғалымы Д. Дальтон еселік қатынас заңын ашты. Ол былай аталады: егер екі элемент бір – бірімен бірнеше молекулалық қосылыс түзетін болса, онда бір элементтің белгілі бір тұрақты массасына келетін екінші элементтің массаларының өзара қатынасы кіші бүтін сандардың қатынасындай болады.

Эквиваленттер заңы - әрекеттесетін заттардың массасы олардың эквивалент массаларына пропорционал.

Бұл заңдар стехиометриялық заңдар деп аталады, себебі олар барлық заттардың массалары мен көлемдерін есептеуге қолданылады.

1811 Жылы а.Авогадро кейін заңға айналған гипотезасын ұсынды: Бірдей жағдайда әр түрлі газдардың бірдей көлемдеріндегі молекулалар саны бірдей болады.

Авогадро газ тәрізді жай заттардың молекулалары екі атомнан тұрады деп көрсетті.

3-билет.Бейорганикалық қосылыстардың негізгі кластары:қышқылдар,негіздер,тұздар,оксидтер.Оксидтер деп 2 элементтен тұратын ж\е оның біреуі міндетті түрде оттегі болатын күрделі зат.Ол 2-ге бөлінеді:тұз түзбейтіндер:CO.SiO.N2O.NO,тұзтүзбейтіндер 3-ке бөлінеді:амфотерлік:ZnO,Al2O3,CR2O3,MnO2,Fe2O3,қышқылдық(бейметалдардың оксиді):B2O3,N2O5,Mn2O7,негіздік(активті металдың оксиді):CuO,MgO

.Негіздер деп металл атомынан ж\е гидроксод тобынан тұратын күрделі зат.Ол 2бөлінеді:суда еритін(сілтілік металдардын гидроксидтері NaOH,KOH,CsOH,),ерімейтін:Cu(OH)2,Fe(OH)2.

Қышқылдар деп бір н\е бірнеше сутегі атомынан ж\е қышқыл қалдығынан тұратын күрделі зат.Ол 2бөлінеді:оттекті:H2SO4,HNO3,оттексіз:HCl,HCN,H2S.Олар қатты ж\е сұйық түрде болады.

Тұздар деп металл атомынан ж\е қышқыл қалдығынан тұратын күрделі зат.Ол 5бөлінеді:орташа(металл атомын қышқылқалдығы толық басқан кезде түзіледі):NaCl,Al2(SO4)3 қышқылды:(қышқыл молекуласындағы сутек атомдарының орнын қышқыл қалдықтары басады)KHSO4,Ca(H2PO4)2,негіздік(көпқышқылды гидроксид молекуласындағы гидроксотоптың орнын қышқылқалдығы басады):CuOHCl,Fe(OH)2Cl,қос(көпнегіздік қышқылдағы сутек атомдарының орнын екі әртүрлі металл атомдары басады):KAl(SO4)2,NaKCO3кешенді(диссосация кезінде кешенді иондарды бөледі):Na2[Zn(OH)4],[Ag(NH3)2]Cl.

4-билет.Менделеевтің периодтық заңы мен элементтердің периодтық жүйесі,оның құрылымы. 1869ж Менделеев периодтық заңды ашты:жай заттыңпен элемент қосылыстарының қасиеттері мен пішіндері атом ядросының зарядына периодтық тәуелділікте болады.Кестеде 7 период,8топ бар.Период деп элементтер реттік нөмірінің өсу реті б\ша орналасқан элементтердің көлденең қатары.Топ деп элементтердің тік қатары,элементтерде электрондық құрылым ұқсас болады.Негізгі топшаларға кіші ж\е үлкен периодттардың элементтері кіреді.Қосымша топшаларға үлкен периодтардың элементтері кіреді.Топтардағы элементтердің металдық қасиеттері жоғарыдан төменге қарай күшейеді,ал бейметалдық қасиет әлсірейді.Топ нөмірі қосылыстағы элемент атомының жоғары тотығу дәрежесімен валенттік электрондар санын көрсетеді.Период нөмірі атомның энергетиклық қауызындағы энергетикалық деңгей санын көрсетеді.Әрбір периодта солдан оңға қарай элементтердің металдық қасиеттері әлсіреп,бейметалдық қасиет артады.

5-билет. Атом құрылысының квант-механикалық моделі.1933ж Нильс Бор Резерфордтың моделімен Планктың теориясын қолданып,атом моделінің құрылысын жасады.Атом құрылысы квант – механикалық теориясының ережелер

:1.Электронның екі жақты табиғаты ( бөлшектік–корпускулалық және толқындық ) болады.Ол өзін бөлшек ретінде де , толқын ретінде де ұстай алады:бөлшек ретінде,электронның белгілі массасы мен заряды бар;мұнымен қатар қозғалыстағы электрон толқындық та қасиет көрсетеді,мәселен дифракцияға қабілеттілігімен сипатталады.