10Б. Сацыялогія літаратуры.

САЦЫЯЛОГІЯ ЛІТАРАТУРЫ — сумежная вобласць сацыялогіі і літаратуразнаўства, што мае прадметам даследавання залежнасць літры ад грамадства і яе ўзаемасувязі з грамадствам, а таксама вывучальная сацыяльныя функцыі маст. літры (і літ. творчасці). Вывучэнне сацыяльных функцый вядзецца з дапамогай аналитич. метадаў і эмпирич. прыёмаў, што знаходзяцца ў дырэктыве сацыялогіі зусім, але канкрэтызаваных у дачыненні да сацыяльнай спецыфікі маст. літры. З. л. у дакладным сэнсе мае месца толькі там, дзе адначасна прысутнічаюць два моманту: 1) теоретич. свядомасць таго, што існуе вызначаная залежнасць паміж станам грамадства ў цэлым (ці няма каго яго аспекту, вымярэння і г.д.) і маст. літ-рой і літ. творчасцю як специфич. сферай па-грамадску значнай дзейнасці; 2) больш-менш распрацаваная метадалогія і методич. працэдура пэўнага социологич. даследаванні літ. працэсу (і літ. творчасці), якая дазваляе выказаць у строга акрэсленых панятках меру і ступень гэтай залежнасці. У рамках сацыялогіі, што ацэньвае кожная з'ява з т. з. яго ролі ў забеспячэнні тых ці іншых формаў сацыяльнага камунікавання, у падтрыманні цэласці грамадства ці отд. яго груп (клас, саслоўе і г.д.), вырашальным, у канчатковым рахунку, апынаецца і адпаведнае, г.зн. пераважна функцыйнае, разгляд маст. літры і літ.-маст. працэсаў. Аднак у межах літ-вядзенні такі спосаб разгляду — толькі адзін у шэрагу іншых, змешчаных у дырэктыве даследніка (напр., метадаў, выпрацаваных літаратуразнаўцамі ў супрацы з лінгвістамі, філосафамі і псіхолагамі, мастацтвазнаўцамі і г.д.). З. л. уяўляе сабою адзінства социологич. тэорыі і социологич. метаду даследавання літры (найболей паслядоўна гэта адзінства рэалізуецца на грунце прынцыпу гістарызма). Ідэя залежнасці літры ад стану грамадства развівалася з 19 у. у двух прынцыпова розных кірунках. З аднаго боку, яна распрацоўвалася на глебе франц. пазітывізму, а з іншай — на грунце марксізму. Пазітывіст. падыход уяўляў сабою развіццё ідэі дэ Сталь, да-раю лічыла, што літ-pa павінна быць наўпроста злучана з панавальнымі политич. перакананнямі і проста адлюстроўваць найболей істотныя змены ў грамадстваў. парадку. І. Тан, які звязаў гэту ідэю з высновамі франц. историч. навукі часоў рэстаўрацыі (Ф. Гіза, Ф. Мінье, О. Т'еры) адносна класавай структуры грамадства і які вытлумачыў яе ў духу механистич. дэтэрмінізму і эвалюцыянізму, абгрунтаваў культурна-историч. метад (гл. ст. Культурна-гістарычная школа), узнікненне да-рого азначала важную ступень станаўлення.

11. А. Літаратуразнаўчая герменеўтыка і яе методыка даследвання літаратуры.

Тэрмін «герменеўтыка» грэчаскага паходжання, што абазначае ў літаральным сэнсе «тлумачэнне». Этымалогія слова звязана з Гермесам —міфічным пасланцом алімпійскіх багоў. Перадаючы іх загады і паведамленні людзям, Гермес павінен быў тлумачыць таксама і боскія тэксты.

Сучасная філасофія вызначае герменеўтыку як тэорыю інтэрпрэтацыі,

вучэнне аб разуменні сэнсу. На сённяшні дзень герменеўтыка ў шэрагу

краін з’яўляецца асновай літаратуразнаўства і крытыкі.

Герменеўтыка займаецца пераважна агульнымі прынцыпамі інтэр-

прэтацыі тэкстаў, распрацоўваючы агульную тэорыю іх разумення і тлу-

мачэння. У гэтых адносінах герменеўтыку можна лічыць, як і філасофію,

«навукай навук». У дадзеным выпадку гуманітарных, уключаючы і літа-

ратуразнаўства.«Бацькам» герменеўтыкі як навукі заходнія тэарэтыкі лічаць нямец-

кага філолага-класіка эпохі рамантызму Ф. Шлейермахера. Канцэпцыю Ф. Шлейермахера (у асноўным самыя агульныя падыходы) падхапілі і распрацоўвалі такія вядомыя еўрапейскія вучоныя, як

В. Дыльтэй, Х. Гадамер, М. Хайдэгер.

Сучасная герменеўтыка, якая часам імянуецца «неагерменеўтыкай»,цікавая многімі сваімі момантамі. Асаблівую ўвагу прыцягваюць намаганні (дарэчы, даволі слушныя) некаторых яе прадстаўнікоў сцвердзіць і замацаваць у свядомасці вучоных-літаратуразнаўцаў, крытыкаў, а таксама чытачоў думку аб тым, што мастацкі твор заўсёды нясе ў сабе пэўны сталы (цвёрды) сэнс, укладзены ў яго аўтарам. Найбольш значным прапагандыстам менавіта такога падыходу з’яўляецца амерыканец

Э.Д. Хірш, які лічыць, што залішні суб’ектывізм у перамешку з рэляты-

візмам пры трактоўцы мастацкага твора (а на гэта «хварэюць» многія су-

часныя літаратуразнаўчыя школы, і асабліва дэканструктывізм, а таксама

рэцэптыўная крытыка) павінен адсутнічаць.

Не цураюцца герменеўтыкі і сучасныя айчынныя вучоныя-літарату-

разнаўцы.