1.9. Жастар арасындағы нашақорлық пен құқықбұзушылық мәселесі (аудан тұрғындарымен салыстырғанда)

14 Диаграмма. Қарғалы ауданы жастарының есірткі мен ішімдікке үйір болуының негізгі басты себептері

*Сома 100%-ға тең емес, себебі респонденттер бірнеше жауапты көрсетуі мүмкін

Ішімдікті қолданудың негізгі себептері: «күшті әсер алу» - жастар 39,5%; ересек тұрғындар - 25,4%, «сәтсіз отбасы» - жастар 31,0%, ересек тұрғындар – 47,9%; «зиянды заттардың салдары туралы білімі төмен» - жастар 25,6%, ересек тұрғындар – 31%; «күйзелістен құтылудың қажеттілігі» - жастар 25,6%, ересек тұрғындар – 29,6%; «еліктегісі келеді» - жастар 24,8%, ересек тұрғындар – 15,5%, «ішімдіктің қолжетімділігі» - жастар 20,9%, ересек тұрғындар – 36,6%; «қорқақтығы үшін басқаға күлкі болу қаупі» - жастар 19,4%, ересек тұрғындар – 16,9%; «психотроптық заттардың қолжетімділігі» - жастар 14,7%, ересек тұрғындар – 12,7%; «өзін еш жерде көрсете алмайды» - жастар - 14,7%, ересек тұрғындар - 23,9%.

18 Кесте. Қарғалы ауданы жастарының есірткі мен ішімдікке үйір болуының негізгі басты себептері

	күшті әсер алу	қорқақтығы үшін басқаға күлкі болу қауіпі	зиянды заттардың салдары туралы дұрыс білмеуі	психотроптық заттардың қолжетімділігі	өзін еш жерде көрсете алмайды	Күйзелістен құтылу қажеттілігі	Ішімдіктің қолжетімділігі	Сәтсіз отбасылар	Еліктегісі келеді	жауап беруге қиналамын	бассыздық	ақымақтық
жастар	39,5%	19,4%	25,6%	14,7%	14,7%	25,6%	20,9%	31,0%	24,8%	4,7%	,8%	,8%
30 жастан жоғары тұрғындар	25,4%	16,9%	31,0%	12,7%	23,9%	29,6%	36,6%	47,9%	15,5%	1,4%	0,0%	0,0%

*Сома 100%-ға тең емес, себебі респонденттер бірнеше жауапты көрсетуі мүмкін

Осылайша, жастардың ішімдікке және есірткіге үйір болуының негізгі себептері: күшті әсер алу, сәтсіз отбасы, зиянды заттардың салдары туралы білімі төмен, күйзелістен құтылудың қажеттілігі, еліктегісі келеді, ішімдіктің қолжетімділігі, қорқақтығы үшін басқаға күлкі болу қаупі, психотроптық заттардың қолжетімділігі, өзін еш жерде көрсете алмау.

Ішімдік улы заттардың аса қауіпті түрінің бірі болып табылады, ол да өзіне тәуелді ететін есірткінің бір түрі. Оны ішкен кезде аз уақытқа адамның көңіл күйі көтеріледі. Сондықтан да бір-екі рет ішіп көрген соң әртүрлі себептерді сылтауратып, адамның оны тағы да ішкісі келіп тұрады. Осылайша бірте-бірте оған құмарлық пайда бола бастайды. Жасөспірімдер көп жағдайда ішімдікті белгілі бір жағдайда, яғни, өзін мезі еткен проблемалардан құтылу мақсатында, қыздармен пікірлесу кезінде ұяңдықты жеңуге, кештерде өзін батыл және сенімді көрсету үшін пайдаланады. Бұл себептердің барлығы маскүнемдікке салынудың басты жолдары болып табылады. Осындай түкке тұрмайтын себептермен күнде ішеді. Таңертеңгісін ұйқыдан тұрған соң басы ауырып, мең-зең болып, көңіл-күйі нашарлап оянады да бір жүз грамды ішке тастағаннан кейін жадырап, күлімдеп шыға келеді. Ішімдікке әуес болудың басты себептеріне жататындар: өзінің бос уақытын дұрыс ұйымдастыра алмау, ішімдіктің денсаулыққа зиянды әсерін білмеу, тұқым қуалаушылық,  өзін-өзі бағаламау. 

Зерттеу барысында байқағанымыздай, жастардың басым көпшілігі сыраны ішімдік қатарына жатқызбайды және оны өте жиі ішеді. Жастардың ойынша, сыра ішке адам заманауи талаптарға сай өмір сүретін адам, себебі олардың пікірі БАҚ арқылы берілетін жарнамалардың нәтижесінде қалыптасады. Бұл жерде жастардың сыра арқылы ішімдікке әуестенуінің жасырын формасы жатқанын баса айту керек. Формалді емес топтар әлеуметтік-демографиялық және мінез-құлықтарына байланысты жастардың бір-біріне тартылып, бос уақытын өткізуі арқылы қалыптасады. Олардың пікірі бір жерден шығады, тұрғылықты жерлеріне ғана емес, сонымен қатар оқу және жұмыс орны бойынша қалыптасады.

Осындай топтардың іс-әрекетінің мақсаты – ішімдік іздеп табу, сонымен бірге жасанды құрылған қауіпті жағдайларды өздерін көрсету.

15 Диаграмма. Қарғалы ауданы тұрғындарының ішімдікке көзқарасы

Мәліметке сәйкес жастардың 9,3%-ы спиртті ішімдіктерді «мереке күндері ғана пайдаланады», респонденттердің 2,3%-ы «ішімдікті пайдаланады және онда тұрған ештеңе жоқ» деп санайды. Респонденттердің 86%-ы «ішімдікті мүлдем пайдаланбайды». Қарғалы ауданы жастарының басым көпшілігі «ішімдікті мүлдем пайдаланбайды» деген қорытындыға келдік.

30 жастан жоғары ересек тұрғындардың жартысына жуығы - 53,5%- «ішімдікті мүлдем пайдаланбайды». Аудандағы ересек тұрғындардың 39,4% -ы ішімдікті «мереке күндері ғана пайдаланады» десе, 2,8%-ы «ішімдікті пайдаланады және онда тұрған ештеңе жоқ» деп санайды.