Ақша активтеріне – басқа да жеке және заңды тұлғалардан ақша қаражатын алуға болатын құқық жатады.Мысалы, банкіде – депозиттер, облигациялар, акциялар несиелер, қарыздар, кепілдіктер т.Б.

Материалдық емес активтерге – фирмалардың жұмысшыларының қайта жеке оқыту және біліктіліктерін жоғарылату арқылы, сауда белгілерін жасау тапқыштық патенттер мен лицензия алу, өнеркәсіп үлгілерінің куәлігін алу, өнімге сертификат алу, жерді қолдануға құқық алу арқылы алынған құндылықтар жатады.

Нақты активтерге байланысты инвестициялар мынадай топтарға бөлінеді:

• Тиімділікті арттыруға бағытталған инвестициялар. Олардың негізгі мақсаты – жабдықтарды ауыстыру, персоналды оқыту және өндіріс қуаттарын өндірістің тиімді жағдайы бар аймақтарға қарай ауыстыру арқылы фирманың шығындарын азайтуға жағдай жасау.

• Өндірісті кеңейтуге бағытталған инвестициялар. Негізгі мақсаты - өндіріс орындарының нарыққа тауар шығару қабілеттілігін кеңейту.

• Жаңа өндіріс орындарын ашуға бағытталған инвестициялар. Жаңа өнімдер. Тауарлар шығара алатын жаңа кәсіпорындар салуға бағытталады.

• Мемлекеттік басқару ұйымдарының талаптарын орындауға бағытталған инвестициялар. Бұл инвестициялар кәсіпорындардың, мемлекеттік ұйымдардың экологиялық стандарттар, өнімнің қауіпсіздігі және басқа да жағдайларға байланысты талаптарын орындауға мәжбүр болған жағдайында қолданылады.

Инвестициялар тәуекелді (венчурлық), тікелей, портфельді және аннуитет болып бөлінеді. Венчурлық капитал қызметтің жаңа салаларында жаңа акцияларды шығарумен байланысты. Тікелей инвестиция шаруашылық субъектінің жарғы капиталына табыс алу мен басқаруға қатысу мақсатында салым жасауды білдіреді. Портфельді инвестиция түрлі инвестициялық бағалық жиынтығын (портфельді) және бағалы қағаздарды сатып алуды білдіреді. Аннуитеттер белгілі бір уақыт мерзімінен кейін табыс әкелетін инвестиция, сақтандыру және зейнетақы қорларына қаражат салу.

2. Инвестициялық жобаны талдау, оның түрлері.

Кәсіпорынның инвестициялық қызметі инвестицияны жүзеге асыру бойынша практикалық іс-қимылдар жиынтығы. Инвестициялық қызмет капитал құрау түрінде және қаржылық инвестиция түрінде болуы мүмкін. Капитал құраушы инвестиция өндірістік материалдық және материалдық емес активтердің көбеюін қарастырады. Негізгі қорды жасау мен қайта өндіруге бағытталған инвестиция күрделі қаржы салымы деп аталады.

Өндірістік күрделі қаржы – кәсіпорынның дамуына бағытталған салым, ал өндірістік емеске әлеуметтік шеңбердегі дамуды қамтамасыз ететін қаржы жатады.

Ұдайы өндірісте негізгі қорлар өзінің түрлері бойынша күрделі қаржыны жұмсауда төмендегідей болып ажыратылады:

• жаңадан салынатын құрлысқа жұмсалатын қаржылар;

• істеп тұрған кәсіпорынды қайта құру және техникалық қайта қарулануына арналған қаржылар;

• істеп тұрған кәсіпорынды кеңейтуге арналған қаржылар;

• жабдықтарды талапқа сәйкес жаңалауға арналған қаржылар.

Қаржыландыру көзіне қарай күрделі қаржыны орталықтандырылған және орталықтандырылмаған деп бөледі. Күрделі қаржы құрылымының түрін төмендегідей айыруға болады:

• технологиялық ;

• ұдайы өндірістік;

• салалық;

• аймақтық.

Технологиялық құрылымдағы мақсатқа күрделі қаржы бөлу – мұнда қандай болмасын бөлінетін ірі құрылыс объектісіне арналған шығын көлемінің жалпы сметадағы құн үлесіне қатынасымен анықталады.

Бұл құрылымды жоғарғы сатыға көтеруде үйлесімді деңгейіне жасалынған смета жобасының құнында машина және жабдықтардың үлесін ұлғайтуды көздейді. Келешекте кәсіпорында технологиялық құрылымға күрделі қаржы бөлу үшін негізгі өндіріс қорларының белсенді және енжарлы негізгі бөлімдерінің арақатынасын қалыптастырыды. Бөлінген күрделі қаржы арқылы белсенді бөлімінің өсу деңгейін, кәсіпорынның өндіріс қуаттылығын арттыруға жағдай жасалынады. Ұдайы өндіріс құрылымына күрделі қаржы бөлу- негізгі өндіріс қорының ұдайы өндіріс түріне бөлінген күрделі қаржының жалпы сметадағы құнына үлес қатынасын білдіреді. Мұнда жаңа құрылысқа, қайта құру, істеп тұрған өндірісті техникалық жабдықтау, кеңейту және модернизациялауға жұмсалатын күрделі қаржы деп бөлек есептейді.

Инвестицияны салмастан бұрын инвестициялық жобаны кешендік талдау жүргізеді. Ол үшін жобалық талдау жасайды.

Жобалық талдау – жобаның табыстылығын кеткен шығын мен одан алынатын пайданы салыстыра отырып талдау.

Талдау түрлері:

Техникалық талдау – инвестициялық жоба үшін қажет техника мен технологияны анықтау;

Коммерциялық талдау – инвестициялық жоба жүзеге асқаннан кейін өндірілетін өнімді өткізу нарығын талдау;

Институционалды талдау – жоба жүзеге асырылатын ұйымдық-құқықтық, әкімшілік, коммерциялық ортаны бағалау, бұл ортаға жобаның икемделуі, әсіресе, мемлекеттік органдар қойған талаптарға үйлесуі;

Әлеуметтік талдау - оның міндеті жобаның жергілікті тұрғындарға әсерін зерттеу;

Қоршаған ортаны талдау – жобаның қоршаған ортаға келтіретін зиянын бағалау және осы зиянды жұмсарту және орнын толтыру бойынша ұсыныстар береді.

Қаржылық талдау;

Экономикалық талдау.

Екі талдау шығын мен табысты салыстырады. Айырмашылығы – экономикалық талдауда қоғам бойынша қарастырса, қаржылық талдау кәсіпорын мен оның кредиторы тарапынан қарастырады.

Инвестициялық жобалардың тиімділігі көрсеткіштер жүйесімен анықталады. Ондай көрсеткіштерге:

• таза дисконтталған (ТДҚ) немесе таза дисконтталған табыс (ТДТ);

• инвестициялардың рентабельділігі (ИР), табыс индексі (ТИ);

• табыстың ішкі нормасы (ТІН);

• қайтарым уақыты (Т қай).