19Сурак.«Топтық психотерапия», «топтық психокоррекция», «топтық тренинг» ұғымдары

Психотерапиялық топтар бастапқы да алдына психотерапиялық мақсат қоймайды. Алайда онда орын алған құбылыстар өзіндік ерекшелігінің күшіне қарай белгілі деңгейде психотерапиялық нәтиже беруі мүмкін. Оның қатарына креативтік тренингтерін, шығармашылық өзіндік көріну терапиясын, сондай-ақ арттерапия және билеу қозғалмалық терапия жанрында жүргізілетін басқа топтарды жатқызуға болады.

Топтық психотерапия көп жағдайда ауру адамға өзінің жекелік тұлғасы үшін қауіп қатерлі ситуация сияқты болып көрінеді. Бұл ситуация жаңа қорқыныш пен қорғануды тудырады. Ауру адамдар өздерін қорқынышта сезінеді, топта ашылудан үрейленеді, және де бұл әдістің мақсаттылығын түсіндірп беру қиынға соғады. Сол себепті психолог ауруды топқа қатысу үшін дайындау керек, жағдайларды өзгету керек, мотивайиондық компаненттерді күшейту керек- осының барлығы да ауруды емдеуде көп көмек береді. Психолог аурумен топтық психотерапияның ситуациясына оның қатынасын үнемі сұрастыруы керек, оның көзқарасын ескеруі қажет. Негізінде топтық терапиямен айналысатын психолог, индивидуалды психотерапевтік қабылдаумен айналыспайды. Ол аурудың жеке дәрігерімен және жеке психологімен қарым-қатынаста болады. Бұл ауруды топтық психотерапияға қосу үшін қажет шарт.

Психокоррекциялық топтар дегеніміз уақытша біріккен шағын адамдар, арнайы бекітілген жүргізушісі бар, белгілі бір уақытта кездесулер өткізетін. Бұндай топтардың негізгі міндеттері - өзара зерттеу, өзінің тұлғасы туралы білім алу, оның дамуы және өзін ашуы. Лакин (1972) психокоррекциялық топтар үшін ортақ болып табылатын, алты процесті жіктейді,топтар: 1. эмоцияны көрсетуді жеңілдететін; 2. ұжымға жататынын сезімді жасайтын; 3. өзін ашуға ынталандыратын; 4. жаңа мінез-құлық моделдерімен таныстырады; 5. тұлғаның ерекшеліктерін топтың жеке мүшелерімен салыстыруға себептеседі; 6. басқарушы мен қатысушылар арасында жауапкершілікті бқлуге септеседі. Психокоррекциялық топтарды төрт категорияға бөлуге болады. Топтардың төрт түрінің міндеттері практикада байланысқан, мысалы, көптеген оқу топтары соңғы нәтижесі бойынша терапевтік болып табылады.

Топтық тренингтің басты мақсаты - өзінің мінез-құлқын зерттеуге дайындығының дамуы, өзара жеке адамдық қарым-қатынастардағы әлеуметтік жетіктілікті және ашықтылықты жетілдіру, әріптестікке және келіспеушіліктерді біріге шешуге баулу деп санайды. Топтық тренинг басқа адамдарды терең түсінуге көмекктеседі; өз бейнесін басқалармен салыстыруға мүмкіндік береді; өз мүмкіндігін байқауға өзіндік саласын жетілдіруге жағдай жасайды. Тренингтің келесідей түрлері бар: Коммуникативті дағды және іскерлік тренингтері Тұлғалық өсу тренингтері Өзіндік реттеу тренингтері Үйрету тренингтері (оқу үстіндгі категориядағылар үшін: мекеме қызметкерлерінің кәсіби маңызды дағдылары тренингі, келіссөз жүргізу тренингтері).

20Сурак, Топтың гомогендігі және гетерогенділігі

Түрлі әдебиеттерде топ қатысушылары өзара белгілі бір параметрлер бойынша ұқсастық болса немесе қатты айырмашылық болса сол топ оңтайлы жұмыс джасайды делінген. Оған келесі парметрлер жатады: 1)жынысы, 2)жасы, 3)білімі, 4)интеллект деңгейі, 5)әлеуметтік статус, 6)тұлға типі ж/е мінез –құлық стиллі, 7)психологиялық мәселелер, 8)сенім ж/е құндылық бағдары, 9)топқа қатысудағы мақсаттары. Гомогенділік-қандайда бір сипаттар мен қасиеттердің бірлігі, ұқсастықтары мен сәйкестілігі. Гетерогенділік- объект немесе субъектілердің сипаттары мен қасиеттері арасындағы айырмашылығы. К.Рудестамның пікірінше гомогенді топтардың басты кемшілігі айтысуға себептін аз болуы. Бұл топтық динамиканың төмендеуіне, қарам-қайшылықтың ж/е конструктивті жанжалдың болмауына алып келеді. Топтық психотерапияның көптеген мамандарының пікірінше, гетерогенділік топтың өнімді жұмыс істеуінің шарты болып келеді, әсресе ол жекетұлғалық жанжалдың айырмашылықтарымен, оларды шешеу тәсілі, тұлға типтері ж/е бастан кешіріп жатқан эмоцияларымен байланысты болса.