60. Су бассейндерінің өндірістік ағын суларымен ластануы. Ағын суларының жіктелуі.

Қазақстандағы жер асты суларының мөлшері климаттық құрғақшылығына жəне дала өзендерінің құрғап қалатындығына байланысты жер беті суларының 10%-дай ғана үлесін құрайды. Оның үстіне олардың табылған қорларының бірқатары қандай да жолдарымен өзен суларымен байланысты жəне де жер асты суларының бірқатар бөлігінің минералдылығы жоғары болып келеді, ал іздестіру, бұрғылау жұмыстарын жүргізу қымбатқа түседі.

Сол себепті жер асты сулары экономиканың суды көп қажет ететін салаларын сумен қамтамасыз ете алмайды. Орталық Азияның басқа елдерімен қатар Қазақстан үшін де су ресурстары əлеуметтік-экономикалық дамуды анықтайтын негізгі факторлардың бірі.

Ағынды сулардың ластануы табиғат пен оларды ластайтын шикізаттың қайнар көзіне байланысты. Ағынды сулар өндірістік және тұрмыстық деп бөлінеді. Тұрмыстық ағынды сулар көше қалдықтарымен, жуғыш құралдармен, сондай – ақ экскременттармен ластанған. Суда олар суспензиялы қатты және ұшқыш зат күйінде кездеседі. Суспензиялы қатты заттардың басым көпшілігі целлюлоза тектес, ластағыш органикалық компоненттерден, май қышқылынан, көмірсудан, ақуыздан тұрады. Ағынды суларда соңғы аталған өнімдердің ырырауы нәтижесінде жағымсыз иіс пайда болады. Мұндай сулардың микрофлорасы әр алуан. Бұлардың ішіне ішек және топырақ микроорганизмдерінің бірқатар түрі енеді: аэробты, облигатты және факультативті анаэробты. Олар ашытқы бактериялар, саңырақұлақтар, зеңдер мен вирустар қатарына жатады.

Аэробты жолмен тазартуда микроорганизмдер көмегімен тотыққан органикалық заттардың жартысы биосинтез процесіне қатысса, екінші бөлігі зиянсыз өнімдерге – Н2О, СО2, NO2 айналады. Аэробты биологиялық жолмен тазалау әрекеті ағынды культивирлеу әдісіне негізделген. Органикалық қоспаларды жою процесі бірнеше кезеңдерге жіктелген: клетка бетіне сұйықтықтағы органикалық заттар мен оттегінің берілуі, клетка ішіндегі мембрана арқылы заттар мен оттегінің диффузиясы, нәтижесінде микробты биомассаның өсуі байқалып, энергия мен оттегі бөлінеді. Биологиялық жолмен тазалаудың тереңдігі мен қарқындылығы микроорганизмдердің көбею жылдамдығына байланысты. Егер тазартылған ағынды суда органикалық заттар мүлдем қалмаса, онда тазартудың екінші этапы – нитрификация басталады. Бұл процесс барысында құрамында азоты бар заттар нитритке дейін, одан кейін нитратқа дейін тотығады. Осыған орай, аэробты биологиялық тазалау 2 этапқа жіктеледі: минирилизация – нитрификация мен құрамында көмірсу бар органикалық заттардың тотығуы. Егер тазартылған ағынды суда нитраттаржәне нитриттер пайда болса, онда тазалану деңгейі өте жоғары екендігін аңғартады. Ағынды суда кездесетін көптеген биогенді элементтер (көмірсу, оттегі, күкірт, микроэлемнеттер) микроорганизмдер тіршілігі үшін өте қажет. Ағын суда жекеленген элементтер (азот, калий, фосфор) тапшылығы орнаса, онда суға бұл элементердің тұзын қосады.

2. Биологиялық тазартуға тек бактериялар ғана емес, сондай – ақ бір клеткалы органнизмдерден – су саңырауқұлағынан, қарапайымдылардан (амеба, кірпікшелі және талшықты инфузориялар), микроскопиялық жануарлардан (жалпақ құрттар – нематодтар, су кенесі) және т.б. тұратын күрделі биологиялық ассоциация қатысады. Бұл биологиялық ассоциация биологиялық тазалау кезінде активті тұнба немесе биопленка түрінде түзіледі. Активті тұнба - өлшенген суда микроорганизмдердің, соның ішінде бактериялардың колониясын түзетін, мөлшері 3-150мкм болатын қоңыр сары түсті үлпек. Биопленкалар кілегейлі капсула – зооглея түзеді. Яғни биопленка дегеніміз – тірі микроорганизмдер көмегімен тазаланған

1."Инженерлік экология" пәнінің мәні, мақсаты 2. Энергетика және қоршаған орта. Табиғи орта, 3. Экология және су мен отын энергиясын 4. Техногенді сипаттағы төтенше жағдайлардың 5. Табиғи ресурстардың қоры және оларды тиімді 6. ҚР қоршаған ортаны қорғау заңының негізгі 7. Аз қалдықты технологиялар. 8. Экологиялық нормалаудың негіздері. ЖЭС 9. Экожүйе: құрылымы және динамикасы. 10. Экологиялық сараптама. Экологиялық аудит. 11. Өндіріс қалдықтарын шаң мен газдан тазарту әдістері. Парниктік эффект. Киотто хаттамасы. 12. Отынды тиімді пайдалану. Отынды жаққанда 13. Жылуэлектр стансаларында күлді ұстап қалу. 14. Электр сүзгілер: жұмыс істеу қағидасы, құрылымы және есептелуі. 15. Қалдықтарды қайта өңдеу . Аз қалдықты технологиялар. 16. Атмосфераға күкірт оксидтері шығарылуын азайту. Отынды күкірттен тазарту. 17.ЖЭСда күкіртті отындарды жағудың алдында ө. 18. Азот және көміртегі оксидтерішығарындыларын 19 . Биосферадағы зат айналым. Заманауи 20. Жылуэнергетикасы және қоршаған орта. 21. Суды тиімді пайдалану. Ағын суларының 22.Ағын суларын утильдеу әдістері. Ағын суларын 23. Ғарыш экологиясы . 24. Гидросфераның ластануы. Суларды тазарту 25. Негізгі қондырғыларды химиялық жуып тазартудан және консервациялаудан 26.Қалдық суларды тазартудың мембраналық 27. Табиғатты қорғаудың экологиялық қатері мен экономикалық аспекттері 28.Табиғатты қорғау шараларының техника-экономикалық негіздемесі. 29. Радияциялық жағдайды бақылау құралдары мен 30. Автомобильдерден шыққан улы газ 31. Радиоактивті қалдықтарды көму. Мемлекеттік 32. Газдарды тазалау мен тиімді көрсеткіштерін 33. Радиоактивті қалдықтарды сақтау және. 34.Дәстүрлі отын түрлерін пайдаланғаннан 35. Қышқыл жаңбыр мәселесі. 36. Биосфераның ластануы . Озон қабаты. 37. Табиғатты қорғау заңдылығын бұзу үшін 38. Атмосфераның құрылымы. 39. Суаттардың жылулық ластануы. 40. Ылғал шаң ұстағыштар. Жұмыс істеу механизмі. 41. Құрғақ шаң ұстағыштар. Жұмыс істеу механизмі. 42. Өнеркәсіптік ағын суларын мұнай өнімдерінен 43. Азот оксидтерінің қазан ошақтарында түзілуі мен 44. Сұйық отындар мен түтін газдарын күкірт 45. АЭС ағын суларын тазарту. 46. Қазақстандағы экологиялық ахуал. 47. Суды тазарту әдістері. 48. Атмосферадағы шу . 49.ЖЭС шығарындыларының атмосферада сейілуін 50. Экологиялық төлқұжат. 51. Энергетика объекттерінің қоршаған ортаға 52. Табиғатты пайдалануды ұйымдастыру және 53. Минералды тыңайтқыштардың пайдасы мен 54. Ағын суларын мұнай өнімдерінен тазарту. 55. АЭС-тың қалдық сулары және оларды тазарту 56. Экологиялық қауіпті жағдай және «экологиялық 57. Қоршаған орта сапасын сертификаттау және 58. Жарым- жартылай жанған өнімдердің шығуымен 59. Ядролық апат кезіндегі радияциялық жағдайды 60. Су бассейндерінің өндірістік ағын суларымен