3. Шешiм қабылдау кезеңдері

Шешiм қабылдау процесс болып табылады, сондықтан да бірнеше кезеңдерден тұрады:

1. Мәселені талдау (диагноз қою). Мәселені шешу жолындағы алғашқы қадам - оны анықтау не толық әрі дұрыс диагноз қою. Көбіне мәселені анықтау киын болады, өйткені ұйымның барлық бөлігі өзара байланысқан. Күрделі мәселеге диагноз қоюдағы алғашқы қадам қиыншылық нышандарын сезіну мен анықтау. Нышандарды анықтау жалпы түрдегі мәселені анықтауға көмектеседі. Мәселенің пайда болу себептерін анықтау үшін қажетті сыртқы және ішкі ақпаратты жинап, талдау керек. Ақпарат санын арттыру әрқашан шешім сапасын арттыра бермейді. Сол себепті байқау барысында релевантты ақпарат пен орынсыз ақпарат арасындағы айырмашылықты көріп, оларды бір-бірінен ажырата білу маңызды. Релевантты ақпарат (Rеlеvаnt - іске қатысты) - бұл тек нақты мәселе, адам, мақсат пен уақыт кезеңіне қатысты мәлімет. Релевантты ақпарат шешімнің негізі болғандықтан мүмкіндігінше оның барынша дәл әрі мәселеге сай келуіне тырысу қажет.

2. Шешім қабылдау критерийлерi мен шектеулерін тұжырымдау. Басшы шешім қабылдау мақсатымен мәселеге диагноз қойған соң, ол онымен не істеуге болатынын шешуі қажет. Ұйым мәселелерінің көптеген шешімдері шынайы болмауы мүмкін, өйткені не басшыда, не ұйымда қабылданған шешімді жүзеге асыру үшін ресурстар жеткіліксіз болады. Одан басқа мәселенің себебі басшы өзгерте алмайтын заң сияқты ұйымнан тыс күштер болуы мүмкін. Іс-әрекеттерді реттейтін шектеулер шешім қабылдаудағы мүмкіндіктерді тарылтады. Процестің келесі кезеңіне көшпестен бұрын, басшы шектеулердің мәнін анықтап, тек содан соң баламаны табуы қажет. Мұны істемесе көп уақыт босқа кетеді. Шектеулерді ұқсастырумен бірге басшы таңдаудың баламалы нұскаларын бағалау керек болатын үлгілерді анықтауы тиіс. Бұл үлгілерді шешім қабылдаудын критерийлері деп атайды.

3. Баламаларды анықтау. Бұдан кейінгі кезең мәселенің баламалар жинағын тұжырымдау. Мәселенің себептерін жоя алатын барлық мүмкін іс-әрекеттерін анықтап, ұйымның мақсатына жетуіне мүмкіндік беру ықыласты болады. Соның өзінде тәжірибеде басшының әрбір баламаны тұжырымдап, бағалау үшін қажетті білімі немесе уақыты болмауы мүмкін. Сонымен қатар баламаның өте көп санын қарастыру шатасуға әкелуі мүмкін. Сондықтан да басшы, әдетте, көңіл қойып қарастыру үшін таңдалатын нұсқалардың санын бірнеше баламамен шектейді.

4. Баламаларды бағалау. Ол үшін басшы олардың әрқайсысының артықшылықтары мен кемшіліктерін анықтайды. Әрбір баламаның келеңсіз жақтары болатыны түсінікті. Сол себепті шешімдерді салыстыру үшін мүмкін болар нәтижені өлшеуге болатындай стандарттың болуы қажет. Мүмкін шешімдерді бағалағанда басшы болашақтағыны болжауға тырысатындығын ескерген жөн. Болашақ әрдайым бұлыңғыр. Сыртқы ортаның өзгерісін қоса көптеген факторлар ойластырылғанның жүзеге асуына кедергі жасауы мүмкін. Сондықтан да бағалаудағы маңызды жай әрбір мүмкін шешімнің жүзеге асу ықтималдығын анықтау болып табылады.

5. Баламаны таңдау. Егер мәселе дұрыс анықталып, ал баламалы шешімдер мұқият өлшеніп, бағаланса, таңдау жасау, яғни шешім қабылдау, біршама оңай. Басшы баламалардың ішінен барынша қолайлысын таңдайды.

Шешiм қабылдау процесi баламаны таңдаумен аяқталмайды. Шешiмдi iске асыру сатысында шешiмдi нақтылау және оны орындаушыларға жеткiзуге арналған шаралар қабылданады. Шешiмнiң құндылығы оны жүзеге асырғаннан кейiн айқын болады.