Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министірлігі

С. Торайғыров атындағы Павлодар мемлекеттік университеті

Сәулет және құрылыс факультеті

Өнеркәсіптік, азаматтық және көлік құрылысы кафедрасы

_________________________________ пәні бойынша

Реферат

РФ. 5B072900. .06.15 ТЖ

Тақырыбы _________________________________________________ ____________________________________________________________

______________ (баға)

Жетекші __________________________ (қызметі, ғылыми дәрежесі) __________________________ (аты-жөні, тегі) ______________ _____________ (қолы) (күні) Білім алушы ________________________ (аты-жөні, тегі) ________________________ (тобы) ______________ ___________ (қолы) (күні)

2015

6. Жүк көтеру крандарына қысқаша мәлшеттер. Жебелі крандар

6.1. Жүк көтеру крандарына қысқаша мәліметтер

Крандар - дегеніміз циклді түрде жұмыс жасайтын жүгі босатылғанда кері кайту жүрісі бар, бірнеше механизмнің қатысумен дана жүктерді шектелген кеңістікте көтеріп тасымал-дайтын құрылғыны айтады. Крандар қүрылымы бойынша: 1) жебелі; 2) көпірлі; 3) арқанды аспалы жүктеулі (қанатты) боп үш түрге бөлінеді (6.1-сурет). Жебелі крандар (6.2- сурет) сүлбасы «Г» эрпіне ұқсас, мүнарасының бас жағына жүк көтеру жебесі орналасқан құрылғы. ЖебенІң орналасуына жэне жүмыс істеу тэсіліне байланысты екі түрге бөлінеді: 1) қозғалмайтын, гори-зонталь орналасқан жебе (6.2я-сурет); 2) топсалы, қозғалатын жебе (6.2 в, г-сурет). Біріншісінде жебе белгілі бір биіктікте гори-зонталь орналасады, оған орналастырған жүк көтеру лебедкасы бар арба сол жебе бойымен горизонталь жазықтықта алға-артқа басқа лебедканьщ көмегімен жүргізіледі. Сонымен көтерілетін жүктің салмағы мен жүкті максимальды көтеру биіктігі тұрақты, ал жүктің алшақтығын немесе кранның айналу осінен көтерІлген жүктің осіне дейінгі арақашықтыкты, арбаны қозғалтушы лебед-камен реттейді.

Бірінші топтағы крандардың артыкшылығы: жүкті көтеріп тасымалдау жүмысы тұрақты, жүкті монтаждау немесе ауыр жүкті орналастыру кезінде жүктің шайқалмауы, тұрактылығы жоғары және энергияны анағүрлым үнемделуі, себебі арбаны дөңгелегімен арнайы жебедегі бағыттаушы бойымен козғалту оте женіл. Екінші топтағы крандар, жебе топса аркылы мүнараға бір үшы бекітіледі, ал екінші ұшына шығыр арқылы жүк ілі неді. Жүктің алшақтығын жебенің көлбеу бүрышын ұлғаитуға арналған лебедканың көмегімен іске асырылады, бірак бүған көп энергия жүмсалады, себебі, жүк қармаушының жэне жебенің салмағын көтеруге тура келеді. Жүкті көтеру кезінде динамикалыккүштер пайда болып, жүк шайқалып монтаждауға қиындык туғызады.

Жебелі крандар тіреу — бұрылмалы қондырғыларының

құрылымдарына байланысты төрт түрге бөлінеді (6.2-сурет): 1) қозғалмайтын тіреуіште орналасқан жебелі крандар (6.2 а-сурет); 2) кабырғаға орналастырған крандар (6.2 з-сурет); 3) мұнаралы рельспен жүретін топсалы жебелі крандар (6.2 в-сурет); 4) пневматикалық немесе шынжыр табанды өздігінен жүретін, маневрлі крандар (6.2 г-сурет).

Крандар жұмыс істеу орындарына баиланысты: 1) тұрақты орында жүмыс жасайтын (6.2 а, з-сурет); 2) тіркеумен жүретін крандар; 3) өздігінен жүретін крандар (6.2 в, г-сурет) жэне 4) автокөлікті мобильді крандар. Жүру жолдарына байланысты: 1) рельс бойымен жүретін крандар (6.2 <?-сурет); 2) шынжыр та-банды өздігінен жүретін крандар; 3) пыевмодөңгелекті өздігінен жүретін крандар (6.2 г-сурет); 4) порталды (кемеге орналасқан) крандар.

Айналу бұрышына баиланысты: 1) жартылай айналу бүрышымен (олар толық 360° айнала алмайды, себебі кедергі бар, мәселен қабырға кедергі болады (6.2 з-сурет); 2) толық айналу бұрышымен, яғни 360° оңға - солға (6.2 а, в, г-сурет).

Айналу платформасының орналасу орнына байланысты: 1 (төменде орналасқан, мұнда мұнара, жебемен бірге айналады (6.2 а, э, в, г-сурет);

2) жоғарыда орналасқан, яғни тек жебе ғана көтерілетін жүкпен бірге айналады. Бүл тәсіл өте ыңғайлы, үнемді, себебі электр энергиясы тек жебе мен жүкті айналдыруға жұмсалады, динамикалык күштер азаяды.

Жоғарыда көрсетілген жебелі крандар барлық өнеркәсіптерде кеңінен колданылады. Мәселен тұрақты орнында жұмыс жасайтын крандар жөндеу цехтарында, коймаларда жүктерді тиеп-түсіруде кеңінен қолданылады, ал рельске орналасқан мүңаралы крандар өндірістік немесе тұрғын үй, көп қабатты ғимараттарды тұрғызу кезінде, жүктерді тиеп-түсіруде ірі қоймаларда, құрылыс жұмыстарын жүргізуде колданылады. Машинажасау өндірісінде машина бөлшектерін, жабдықтарын тиел-түсіруде, монтаждау, жондеу ж^мыстарында немесе сол бөлшектерді тиеп-түсіруде колданылады.

143

Н.Т.Сурашев, М.И.Гудович

Көтеру-тасымалдау мс

6.2-сурет. Жебелі (арысты) крандар түрі, кұрылымдары мен

техникалық параметрлері: а - тіреуіште тұрақты орналастырылғаы крап, э - қабырғалы кран,

в - мұнаралы рельстІ кран, г - өздігінен жүретін жебелі кран;

1 - жылжымайтын тіреуіш; 2 - арысты айналмалы жебе; 3 - жүк көтеру арбасы;

4 - бұрамалы тіреуіш; 5 - ферма; 6 - жүккөтергІш лебедка; 7 - мұнара; 8 - жебс;

9 - бұрылмалы платформа; 10 - жебені көтеретін лебедка; 11 - жүру,

айналмайтын платформа

Көпірлі (арқалы) крандар кұрылымы бойынша екі түрге бөлінеді: 1) көпірлі крандар (6.3 а-сурет); 2) төрт тағанды көпірлі кран (6.3 ә-сурет). Біріншісі көбінесе цех койма іштерінде орналасады, ғимараттың екі бүйір қабырғаларына арнайы тіреуіш ор-наластырады жэне үстіне бағыттаушы рельс бекітіледі. Сол рельске құрылымы көпір іспеттес, фермадан немесе бүтіндей балка-дан құрастырылған (арқа), көпір, өзінің екі ұшына орналасқаи темір дөңгелектерімен цех бойымен қозғалады. Металл көпірдің үстіне немесе астына бағыттаушы профиль (рельс) орналаскан, сол бағыттаушының бойымен жүк көтеру арбасы козғалады. Төрт тағанды (аяқты) көпірлі кранның-көпірлі краннан (6.3 ә-сурет) ай-ырмасы көпір төрт тіреуішке (аяққа), ал жүру рельсі жер бетіне орналаскан, сондықтан оларды ашык алаңда орналастырады. Бүл крандар көбінесе ашык қүрылыс алаңдарда, ауыр өнеркәсіп немесе порттарда, ашық қоймаларда, тиеп-түсіру базаларында кеңінен колданады. Бұл крандарда кемінде үш немесе төрт бөлек механизм-дер орналасқан: 1) жүкті көтеру механизмі (лебедка) жүкті көтеріп-гүсіруге арналған; 2) жүктің алшақтығын (адымын) реттейтін меха-пизм (лебедка), олар топсалы жебелі крандарда платформаға орна-ласып, полиспаст аркылы жебенің көлбеу бұрышын өзгертіп жүктің жакындауын, алыстауын реттейді. Ал горизонталь қозғалмайтын жебеде немесе көпІрлі крандарда жүк көтеру арбаны, көлденең козғалтуға арналған лебедкамен орындайды. Лебедка жеңіл түрде арбаға орналасады, ал орташа жэне ауыр түрде, арнайы платформаға орналасып арқан арқылы арбаны жылжытады (6.3 я,э-сурет); 3) кранды жер бетімен жүргізу механизмі, жылжымалы крандарға тэн. Кранды козғалту механизмі көбіне жүру деңгелектерінің касына ор-наласады жэне жетек аркылы кранды шектелген бағыттаушы бойы-мен (рельс, профшіьдер) немесе шектеусіз ашык алаңдарда жүруін камтамасыз етеді. Тұрақты крандарда бұл механизм жок; 4) крандар-ды бұру механизмі, бұл механизм тек жебелі түрдегі крандарға және кранның бұрылатын бөлігін, белгілі бүрышка бүрады.

Аталған механизмдер жекелей жұмыс істейді немесе өнімділігін, уақытты үнемдеу үшін бірге жүмыс жасайды. Мэселен жүкті ілген соң, көтеру механизмін қосады, сонан соң жүктің тасымалдау траек-ториясына байланысты баска механизмдерін іске қосады.

6.3-сурет. Көпір (арқалы) крандары және негізгі параметрлері: а - көпірлі аспалы кран, ә - төрт тағанды кран; 1 - бас аркалықтар (көпір);

2 - жүк көтеру арбасы; 3 - кран астындағы теміржол; * 4 - тельфер; 5 - тіректІ таған

10-847

Кранның бірнеше механизмін бірдей іске косу кранның өиім-ділігін арттырады, жүмыс уақытын біраз қысқартады, бірак, краіі жүргізушінің ептілігі мен тэжірибесінің молдығына байланысты.

Крандардың негізгі көрсеткіші: жүк көтеру шамасы, О (ш)', максимальды көтеру биіктігі, Н (м); жүкті максимальды алшақіаіу немесе жукті арбамен көпірлі крандарда көлденен жүрітіу арақашықтығы (аралығы) Ь (м), жүкті шектелген жазықтыкта тасы-малдау қашықтығы - Цм). Бұл көрсеткіштер краннын. кеңІстікте тц« сымалдау ауданын анықтайды. Кранның кинематикалық параметр* лері: жүкті кетеру жылдамдығы мен үдеуі 1)^ ., а^ ; жүкті көлдсмсң жазықтықта жылжьггу (арбаны) жылдамдығы мен үдеуі - і)_тоі (м/с) а (м/сек²); кранды қозғалту жылдамдығы - \>_к (м/с); кранныц аЙ-налу бөлігін айналдыру жылдамдығы - г)_[юіі (м/с) немесе айналыМ саны п (айң/мин).

6.2. Жүккөтергіш машиналардың жұмыс істеу кестесі

Мемлекеттік қадағалау органдардың (Госгортехнадзор) нормй» лары бойынша жүккөтеру машиналарынын жұмыс кестесі оііың механизм жұмыстарының тәртіптерімен сипатталады. Механизмміц жұмыс кестесі оның төзімділігін, тозуын, кьізуын, сонымсіі бірге қозғалткышты тандаудағы есептеу барысын ескеруі қажет, Бұл жұмыстың кестесі жүктің сипаттамасы мен уакыт бойыіиий механизмді пайдалану денгейіне байланысты болады. Жүккөтеру машинасының эр жүмыс цикліндегі оның жеке механизмдорі қосудың эртүрлі үзактык уақытының жартысына ғана жүмыс істей "'

Қоскыш және тежегіш жағдайындағы артық салмақтың болу-ын крандарды қосу жэне тежеу барысында сынап көреді. Осындай артык салмақтың болуы кран жұмыстарының цикл санына байланы-сты, сағатына қозғалткышты қосу санымен анықталады.

Мемлекеттік кадағалаудың ережесінде машинаға орналаскан жетек түрінің кран механизмдері үшін жұмыстың төрт кестесі белгіленген: жеңіл (Ж), орташа (О), ауыр (А) жэне өте ауыр (ӨА) (6.1- кестесіңде).

Мемлекеттік қадағалаудьщ ұсынысымен жұмыс кестесін шектеу эдістерінің жетіспеушілігін крандарды пайдаланудын мол тэжірибесі мен сенімділік теориясының дамуымен аныкталған. Бұл жағдайға байланысты 1986 жылы крандардың жүмыс кестесі бойынша жаңа топтаулары (МЕСТ 25546-82) мен олардың механизмдерін (МЕСТ 25835-83) рүксат етілген кестесі енгізілген.

Топтастырылу негізіне сүиеніп, темендегі көрсеткіші қабылданды:

6.1-кесте Крандарлың жүмыс істеу кестесінің сипаттамалары мен механизмдері

Жұмыс кестесі	Кранды пайдалану коэффициенті				Жұмыс механизмі
	Кгр	Кг	Кс	ПВ, %		Пвк
Ж(Л)	0,25	Үнемі емес, сирек жұмыстар		15		<60
О(С)	0,75	0,5	0,33	25		60... 120
А(Т)	0,75	1,0	0,66	40		120...240
ӨА(ВТ)	1	1,0	1,0	60		240...480

Пайдалану коэффициенті кран жұмысының циклдер сандары-мен және кранның қызмет кезіндегі механизм жұмысының жалпы уақытымен сипатталады. Жүктеу тэсілі - жүктеу коэффициентімен, кран кызметінің қазіргі кезіндегі жүктеу спектрінің есебімен сипат-

талады.

Кластардың үйлесуіне байланысты жұмыс кестесінің топтары белгіленеді. «Жұмыс кестесінің топтары» атты терминінде пайдала-ну коэффициенті мен жүктеу коэффициенттерінің бірнеше үйлесімі әр топтын, кестесіне сэйкес келетіндіктен, сол топтаудың ерекшелігін көрсетеді. 6.2-кестеде стандарт жэне Мемлекеттік қадағалау бо-йынша крандар жэне оның механизмдері үшін жұмыс кестесінің сэйкестілігі келтірілген.

6.2-кесте

Мемлекеттік кадағалау нормалары бойынша жұмыс тәртіптерін

МЕСТ 25546-82 және МЕСТ 2835-83 бойынша жұмыс

тәртіптерімен салыстыру

	Мемлекеттік қадағалау нормалары бойынша жұмыс кестесі
Механизмдер, крандар	Ж(Л)	О(С)	А (Т) ӨА (ВТ)
	Стандарт бойынша жұмыс кестесі
Механизмдер	Ш, 2М, ЗМ	4М	5М	6М
Крандар	1К,2К,ЗК	4К,5К	6К,7К	8К