8.09.15. 1-Дәріс Радиациялық гигиена мпі

Радиация – сәулеленудің еркін электромагнитті өрісіндегі процесс. Бұл өзіндік еркін электромагниттік өріс. Сәулелену тез таратылатын зарядталған қозғалыстағы бөлшектер. Атомдық және т.б. атомдар жүйесіндегі сәуленің шығарылуы өтпелі квантты қозу дәрежесі күйінде болатын аз мөлшердегі энергия.

Радиациялық гигиена бұл дербес гигиеналық ғылым, өз дамуы - XX ғасырдың 40-шi жылдары. ИС-ден адамның қорғану Рентген сәулесінің шығуы және радиоактивтiк ыдырауды ашылуымен пайда болды.

Атомның ядро iшiндегi энергиясының босатуы - өз мәнiне ғылымдағы төңкерiс, адам баласының ең үлкен табыстарының бiрi.

Медицинада - радиациялық гигиенаның зерттелуi мамандардың шешiмiнің өз мақсаты болды, ол үшiн пәннiң теориялық негiздерiнiң меңгеруi кәсiби қызмет және адамдардың тұруы шарттарындағы организм және ортасы өзара әрекеттесудiң дұрыс түсiнiгі;

• Жеке кәсiби топтардың радиациялық қауiпсiздiгi және тұрғынның шарттары бойынша нақты мәлiметтiң алуы үшiн санитарлық - дозиметриялық зерттеулердiң әдiстерiмен меңгеру;

• Радиологиялық объекттерге ескертiлген және ағымдағы санитариялық бақылауды әдеттенуi.

Радиациялық гигиена жалпы теориялық, медицина-биологиялық, клиникалық және гигиеналық профиль кафедраларында студент алған бiлiмдерде негiзделедi.

Радиациялық гигиенанада бас орынды, радиоактивтi ластанулардан ИС-нің зиянды әсерi және айналадағы ортаны қорғау адамның қорғаудың шараларының ғылыми қисынды жүйесiнде орналасады.

Жаттықтыру сабақтарының есебi ағымдағы және ескертiлген санитарлық бақылаудың негiзгi ережелерiн игеру және радиациялық гигиенаның төңiрегiдегi зерттеулерiнiң әдiстерiмен меңгеру болып табылады.

Радиациялық - гигиеналық зерттеулердегi (химия, бактериологиялық, физиологиялық, эксперименталдi, статистикалық және тағы басқалар) гигиенада әдетте қолданылатын әдiстерiмен қатар басым болады: радиохимиялық, радиометриялық, дозиметриялық, спектрометриялық тағы басқа әдiстер.

Жер радиациясы БҰҰ халықаралық радиациядан қорғау комитетінің есептеуі бойынша сыртқы сәулеленудің орташа тиімді радиация қабылдауы шамамен 350 мкЗв.

Парламентпен және үкiметпен жасалып, қабылданған және қажеттi заң шығару базасы жұмыс iстейдi:Тұрғынның санитарлық-эпидемиологиялық аманшылығы туралы заң

• Айналадағы ортаны қорғау

• Жер пайдалану

• Атом қуатының қолдануы

• Лицензиялау .Тұрғындардың радиациялық қауiпсiздiгi туралы ҚР заңы.- 23 сәуiр, 1998 жыл - № 219. Бұл заңдардың базасында радиациялық қауiпсiздiктiң мақсатты қолданылатын нормативтiк құжаттамасы жасалған.

Радиоактивтілік сәулемен жарақаттану, табиғи көздермен 6ipгe адамзаттың қолдан жасаған жасанды көздерімен қосылып, ішкі және сыртқы радионуклидтердің адам, жан-жа­нуар организмдеріне тамақ арқылы енуіне байланысты.

Жалпы алғанда, адамды табиғи радиоактивтік сәулелеңдіру үш қосындыдан тұрады:

1. Адамның ic-әрекеттеріне байланысты емес, 6ipaқ кеңістікте және әр уақытта болып тұратын сәулелеңдіру. Бұл калийдің радионуклиді (К⁴⁰). Калий радионуклидінің жартылай ыдырау мөлшерінің керемет ұзақтығы және оның органдар мен тканьдағы сәулелеңдіру мөлшерінің тұрақтылығы. Ол Жер бетінде біркелкі тараған, өйткені ғарыш кеңістігінен келіп, адам организміне тамақ және ауа арқылы кіреді.

2. Адамдардың өмір сүру ортасы мен жағдайына байла­нысты сәулелеңдіру. Радон радиоизотопы газының ішке кіруі жергілікті жердің геологиялық жағдайына, ғимараттардың түрлеріне, қатарына, ауа тазартқышына т.б. байла­нысты. Радон газы бар жерлерде далада жүру қауіпсіз.

3. Eкі аралықта сәулелеңдіру түрі уақытқа байланысты өзгермейді 6ipaқ тұрақты орнына байланысты. Бұлар ғарыштың сәулелері— теңізден белгілі 6ip биіктікте кездесетін, жер бетінде тұрғылықты кездесетін радионуклидтер.

Антропогендік көздер мен табиғи көздерді салыстырғанда, оның әсері айтарлықтай төмен. Солардың ішінде ядролық қарудың сынақтарынан атмосфераға түсетін радиоактивті шығындар. Ядролық жарылыстардың жоғары дисперсті фракциялы өнімдері атмосфераның жоғарғы қабаттарына көтеріледі де, жылдар бойы сол жерде циркуляцияланады, алғашқы кезде бір мезгілде жер бетіне түседі. 10 жыл ішінде, сынақтар анағұрлым интенсивті жүргізілгенде, жердің тұрғындары глобальді шығыннан қосымша 2м3в қабылдайды(табиғи фоннан 1жылда алатын доза).

Айтарлықтай жағдай, ядролық жанар-жағармай қоршаған ортаны ластайтын мықты химиялық көз болып табылады. Осылайша, күші 10.10Дж/с болатын, 1 ракетаны ұшырғанда 0,5т озон, азот тотықтары және азот қышқылының түзілуіне әкеледі, ал уранды қарумен бірге қолданғанда химиялық ластану 10.6 т жетеді. Жарылыс нәтижесінде уран және оның тотықтарының жоғары дисперсті бөлшектері таралып, ұзақ уақытқа жететін токсикалық өнімдері тиімді адсорбент бола отырып, ауадан азот, оттек, көміртегінің қос тотығын, су және басқа компоненттерді концентрлейді. Радиациялық фонның техногенді көзі болып-ядролық энергетика саналады. Атом энергетикасының шығынынан болатын сәулелену, адам әрекетімен өнеркәсіптен алынатын сәулеленудің аз бөлігін ғана құрайды. Ірі өнеркәсіп орындары, кенді өңдейтін зауыттардың шығыны табиғи радиациямен тең немесе одан аз ғана жоғары. Электрэнергиясын алу барысында босап шыққан табиғи радионуклидтердің есебінен биосфера радиоактивті заттарға байытылып, жер шарының тұрғындары орташа есеппен 0,01м3в сәулеленеді, бұл табиғи сәулеленудің 1% құрайды.