II. Układy dotyczące kontroli zbrojeń (ograniczanie poziomu zbrojeń)

♦ Układ SALT I- (26 V 1972r. Moskwa)- dotyczący redukcji broni dalekiego zasiągu

Układ wszedł w życie 3 X 1972r. Chodziło o budowanie zaufania. Układ zawarty na 5 lat.

Składał się z dwóch części:

- ABM (Anti-Ballistic Misisle)- układ o systemie obrony przeciwrakietowej. Zezwalał na posiadanie

dwóch systemów przeciwrakietowych (w dwóch miejscach strategicznych). Obszar takiego systemu o

promieniu 150 km miał się składać z nie więcej niż 100 wyrzutni i nie więcej niż 100 przeciwrakiet.

Mogło na nim stać 6 stacji radiowych.

Został zmodyfikowany w 1974r.- zmniejszenie z dwóch systemów do jednego. Układ bezterminowy.

Został wypowiedziany przez USA 13 VI 2002r.

- ICBM- układ o ograniczeniu rakiet międzykontynentalnych, zakaz rozmieszczanie rakiet na

wyrzutniach stałych, nakaz modernizacji- zmiana rakiet lekkich na ciężkie.

♦ Układ SALT II- podpisany w Wiedniu 18 VI 1979r

Dotyczył dalszego ograniczenia strategicznych broni ofensywnych. Ustalał pułap liczby środków przenoszenia ładunków jądrowych do 2400 (łącznie rakiet rozmieszczonych na lądzie, pokładach bombowców i łodziach podwodnych). Miał obowiązywać do końca 1981r. Od 1 I 1982r. liczba miała być dodatkowo zmniejszona do 2250.

J.Carter wycofał układ z Kongresu (związany z interwencją Rosji w Afganistanie).

Układ był przestrzegany mimo braku ratyfikacji przez obie strony do 1986r., kiedy to USA przekroczyły pułapy.

III. Układy dotyczące zakazu rozprzestrzeniania broni jądrowej (przekazywania, badań)

♦ Plan Barucha- zgłoszony przez USA w 1946r.

Przewidywał karanie państw naruszających porozumienia rozbrojeniowe i zniesienie prawa weta w RB wobec tych państw, które pogwałcą swoje zobowiązania. Proponował powołanie międzynarodowego organu, który posiadałby uprawnienia do kontroli wydobycia surowców, które mogłyby być wykorzystane jako materiały rozszczepialne. Generalnie chodziło o kontrolę nad zasobami takich surowców i sposobami ich wykorzystania.

P lan został odrzucony przez ZSRR.

♦ 5 VIII 1963r.- traktat o zakazie prób nuklearnych w atmosferze, przestrzeni kosmicznej i pod wodą.

Układ wszedł w życie 10 X 1963r. Do 1998r. podpisały go 125 państwa. Nie podpisały do Francja i Chiny.

♦ Układ NPT- układ o nierozprzestrzenianiu broni jądrowej- podpisany 1 VII 1968r. w Londynie, Moskwie i Waszyngtonie. Zawarty na 25 lat. Wszedł w życie 5 III 1970r. Do 1998r. sygnatariuszami zostało 187 państw.

Postanowienia:

- zobowiązanie mocarstw do nieprzekazywania broni jądrowej

- zobowiązanie do sprawowania pełnej kontroli nad taką bronią

- zobowiązanie do nienakładania i nieudzielania pomocy państwom, które broni jądrowej nie posiadają

- zobowiązanie państw, które nie posiadają broni jądrowej, do jej nienabywania i nieprzyjmowania

- zobowiązanie do przyjęcia systemu środków zabezpieczających, opracowanych przez Międzynarodową Agencję Energii Atomowej Miała to być kontrola bezwarunkowa- o inspekcji dane państwo było informowane 48h wcześniej i nie mogło jej w żaden sposób ograniczyć.

Pierwszym państwem nuklearnym, które przystąpiło do NPT była RPA (VII 1991r.). kolejnym państwem były Chiny (III 1992r.) W VIII 1992r. przystąpiła Francja.

Na podstawie protokołu lizbońskiego przystąpiły: Białoruś i Kazachstan (XII 1993r.) oraz Ukraina (XII 1994r.)

Także w 1994r. do NPT przystąpiły Argentyna i Brazylia, a w V 1995r. Chile.

Liczba państw, które nie są sygnatariuszami tego traktatu i nie realizują jego postanowień jest dość skromna: Indie, Pakistan, Kuba Izrael i Korea Pn., która z układu wystąpiła.

W przypadku Korei Północnej- przystąpiła do układu w 1985r. W 1991r. zaczęła stawiać warunki (uzależniła swoją zgodę od usunięcia broni jądrowej znajdującej się-jej zdaniem-na terenie Korei Południowej. Władze Korei Południowej stanowczo zaprzeczały, że taką broń posiadają. Po wielu naciskach, zwłaszcza ze strony USA, Korea Północna podpisała w 1992r. umowy zabezpieczające. Inspektorzy zostali wpuszczeni do nowego kompleksu nuklearnego. Stwierdzono, że Korea Pn. prawdopodobnie prowadzi tajne badania. W 1993r. Korea Pn. zagroziła wystąpieniem z NPT i zawiesiła swoje zobowiązania wynikające z tego układu. Po intensywnych wysiłkach dyplomatycznych USA w X 1994r. podpisano porozumienie między USA a Koreą Pn., które zawierało zgodę na inspekcje ze strony Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej w zamian za dostawy amerykańskich reaktorów i surowców energetycznych. Korea Pn. przeniosła jednak prace badawcze do innego ośrodka, który jest wyłączony spod kontroli, bo władze koreańskie twierdzą, że jest to obiekt przemysłowy.

W X 2002r. Korea oznajmiła, że prowadzi badania nad bronią atomową, a w I 2003r. wystąpiła z układu NPT.

♦ Układ CTBT- układ o całkowitym zakazie prób nuklearnych- 10 IX 1996r. przyjęty przez ZO ONZ.

24 IX został wyłożony do podpisu dla poszczególnych państw.

Układu tego nie podpisały: Indie, Pakistan i Korea Północna.

Natomiast nie ratyfikowały go: Izrael, Chińska RLD, Iran, Ukraina, USA. W XI 1999r. Kongres odrzucił Traktat, co było wielkim zaskoczeniem wśród opinii publicznej.