24.Табиғи сұрыпталу заңы немесе Дарвин заңы.Дивергенция құбылысы қалай жүреді? Анықтама беріңіз.

Ч.Дарвиннің 1859 жылы «Түрлердің табиғи сұрыпталу жолымен пайда болуы» атты еңбегінің жарық көруімен биологиядағы даму идеясының үшінші кезеңі басталды. Бұл биологиядағы революциялық көзқарас болды және даму идеясын ғылыми танымда да және даму идеясын ғылыми танымда негізгі, басты әдістемеге айналдырды. Бірақ, бул уақыт әр түрлі эволюциялық ағымдардың арасында күрестің шиеленісіп түрған уақыты болатын. Эволюциялық теория мен дарвинизмді мойындау үшін эволюция қалай жасалады және оның объективті тиімділігінің себептері қандай деген сурақтарға жауап беру қажет. Бұл мәселелер Дарвиннің табиғи сурапталу туралы ілімі арқылы шешілді. Дарвин табиғатта кез келген жануарлар мен өсімдік түрі геомет-риялық прогрессия бойынша көбеюге умтылады деген қорытындыға келді. Сонымен бірге, әр түрдің ересек особьтарының саны салы-стырмалы түрде өзгеріссіз қалады екен. Осыған орай, табиғатта тіршілік үшін күрес жүреді, нәтижесінде организм мен түр үшін пайда-лы белгілер жинақтала береді де, жаңа түрлер біртіндеп пайда бола бастайды. Ал қалған организмдер ортаның қолайсыз жағдайларына байланысты жойылып кетеді. Сонымен, тіршілік үшін күрес - орга-низмдер мен қоршаған ортаның жағдайларының арасында туындай-тын сан қилы және күрделі өзара қатынастардың жиынтығы. Олар үш түрлі болады: түр аралық, түр ішілік және сыртқы ортаның қолайсыз жағдайларымен күрес. Тіршілік үшін күресте басқа түрлермен бәсекелесуге мүмкіндік беретін белгілері мен қасиеттері бар түрлер мен особьтар ғана тірі қалып, урпақ тарата алады. Сондықтан, табиғатта бір түрлердің іріктеле отырып жойылуы мен келесі басым түрлердің көбеюі - табиғи сұрыпталу процесі жүреді. Ал, сыртқы ортаның жағдайының өзгеруіне байланысты, іріктеліп қалған түрлерде жаңа белгілер пайда болады. Тұқым қуалаушылық факторы арқылы пайдалы белгілер сақталып, ұрпақтан-урпакка беріліп отырады да түрлердің турақтылығын қамтамасыз етеді. Жаңа түрлер өзгергіштік процесінің - организмдердің сыртқы ортаның әсерінен өзгеруінен пай-да болады Дарвин жаңа түрлердің пайда болуый ұрпақтан-ұрпаққа көбейіп отыратын пайдалы жеке өзгерістердің жинақталу процесі есебінде қарастырады.Мұның өзі тіршілікке қажетті ресурстардың (қоректік зат, көбею ортасы тағы басқа) шектеулі болуына байланысты. Сондықтан ең аяусыз күрес ұқсас түрлер арасында жүреді. Ал уқсас емес түрлер урпақ қалдыруда басымдылық көрсетеді. Әрбір урпақ сайын түрлер арасындағы айырмашылықтар айқын біліне береді де, аралық түрлер жойылып отырады. Түрлердің пайда болуына әкеліп соғатын белгілердің айырмашылық қубылысын Дарвин дивергенция деп ата-ды. Бурынғы уқсас түрлердің дивергенциясының өсуі тіршілік ие-лерінің сан алуан түрлерінің бірте-бірте ұлғая түсуіне себеп болады. Сонымен, Дарвин органикалық эволюцияның детерминациясы мәселелерін бірте-бірте шешті, тір организмдердің табиғи сурыпталу нәтижесінде үнемі жаңаланып, іріктеліп отыратынын дәлелдеді. Бул көзқарас жаратылыстанудағы телеология бағытына үлкен тойтарыс берді. Дарвиннің теориясымен жаратылыстанушылардың әр түрге жата-тын организмдердің көп белгілерінің ұқсастығының себебін узақ уақыт бойында іздеуі аяқталады. Дарвинизмнің пайда болуымен биологиялық зерттеулердің ал-дыңғы қатарына төрт мәселе шықты:1) эволюциялық процестің өзіне дәлелдер жинақтау; 2) эволюцияның бейімделу сипаты мен ұйымдасуы туралы мәліметтердің жиналуы; 3)тұқымқуалағыштық, өзгергіштік, тіршілік үшін күрес және табиғи сұрыпталудың эволюцияның қозғаушы күші ретінде өзара әрекеттесулерін тәжірибе жүзінде зерттеу4) түр пайда болуы мен макрореволлюцияның заңдылықтарын зерттеу.