9.4 Сурет. Сотандардың жұмыс бөліктерінің құрылымы

Ажарлаудың бетін азайту ұшін бүйіржағындағы бунаулы сотанды қолдана-ды сурет 9.4,б,немесе бунаумен және конуспен,сурет 9.4,в.Сотаннның жұмыс

бөліктерінің соңғы құрылымы қысатын кернеулердің шоғырлануын, иетін

моменттердің азайюын қамтамасыз етеді,бұл кесу бетінің сапасының жоғары

лауына және дайындаманың иілуінің азайюына көмегін тигізеді.

Қиякесікті кесетін жүзді сотандарды,сурет 9.4,г,тесу кезіндегі деформация

күшін азайту ұшін қолданады. Тесу кезінде қалыңқаңылтырлы металда алдын ала тесік центрі белгіленген тесікті тесу ұшін «орнықтырғышты» сотан қолданылуы мүмкін («нүктебелгісі» бойынша қалыптау),сурет 9.4,д.

Құрама пішіні бойынша кұрделі тетіктер немесе тесіктерді шағу немесе

тесу кезінде құрамды сотандар қолданылады,сурет 9.5.

а - тетік қарамы; б - құрамды сотанның көлденең қимасы

9.5 Сурет . Құрамды сотанның жұмыс бөліктерінің құрылымы

Ірігабаритті тетіктерді шағу ұшін тұтасты сотандардың түрінің металл-

сыйымдылығы жоғары және термиялық оңдеуінің кұрделілігіне қарап пайда-лану мақсатқа сәйкес емес.Бұл жағдайларда бөлімді сотандар қолданылады,

сурет 9.6. Оларды термиялық өңдеуге,алдын ала ажарлауға және т.б. өңдеулерге ұшырайтын жеке бөлімдерден дайындайды жэне жалпы тақтайшада жинайды.Құрастырудан кейін мұндай сотандарды соңғы рет ажарлайды.

Бөлімді сотандарда қымбат құралдық болаттар тек бөлімдерге жұмсалады.

Бұндай қалыптарды арзандату ұшін мақсатқа сәйкес бөлім өлшемдерін олардан эртұрлі кұрама пішінді сотанның жұмыс бөліктерін құрастыратын-дай етіп біріңғайлау қажет.

Сотандардың бекітілуі.

Белдеме арқылы сотандарды бекіту көбірек қолданысқа ие, сурет 9,7, а.

Сотанды сотанұстағыштағы Н7/Н6 әрекетті қондырмада орнатады.

9.6 Сурет. Кескіш бөлімдердің тұрлері және олардың бекітілуі

Үлкен емес тесіктерді (диаметрі 15...20 мм) тесу ұшін тіреуіш бетті безеу-лер арқылы сотанды бекітуге болады, сурет 9.7,б.Бұл жағдайда сотанның

қаттылығы биіктік бойынша ажыратылады - жоғары қаттылыққа жұмыс бөлігі ие,төменгіге - тіреуіш бөлігі.Тіреуіш бөлікті сотанұстағыш жазықтығымен бетасты ұшін безеулейді жэне ажарлайды.Бұрамамен бекіту кезінде сотанды 1 сотанұстағышта 2 орнатады,сурет 9.7,в. Бөлімді сотандарда қымбат құралдық болаттар тек бөлімдерге жұмсалады.Бұндай қалыптарды арзандату ұшін мақсатқа сәйкес бөлім өлшемдерін олардан эртұрлі кұрама пішінді сотанның жұмыс бөліктерін құрастыратын-дай етіп біріңғайлау қажет.

9.7 Сурет . Сотандарды бекіту

а - белдеме арқылы;б - безеулеумен; в - бұрама арқылы; г - телескопиялық

бағыт.

Диаметрі теоілетін материалдың қалыңдығынан кіші болатын кішкентай

тесіктерді тескен кезде телескопиялық бағытты қолданады. Жоғарғы және

төменгі жартытолкелер сотанның көлденең иілуіне кедергі жасай деформа-цияныңбарлық жұрісінің ұзындығы бойына сотанды бағыттайды,сурет 9.7. Сотандарды тезауысымды бекіту.Морзе конусын қолдану арқылы сотандар-ды бекіту баспақ сырғағының кері жұріс кезіндегі ажырату кұші үлкен болмайтын операциялар ұшін қолданылады,сурет 9.8,а.Тозудан кейінгі сотанды алмастыру жеңіл соғумен және оны ұядан шығарумен жұргізіледі. Шарик жэне бұраманы кұрделі жұктеу шартында жұмыс істейтін орташа

және ірі қалыптардың тесу сотандарын бекіту ұшін қолданады,сурет 9.8,6.

Сотанды сотан ұстағыштың ұясында сырғанайтын қондырмада Н7/Џ6 орнатады. Сотанды шарик жэне серіппе көмегімен бекіту кіші жэне орташа

қалыптарда қолданады,сурет 9.8,в.