1. Грамматикалық тақырыптарға мысалдарды мәтіндерден табу.

2. Тапсырмаларды орындау.

3. Мәтіндерден жаңа сөздерді, сөз тіркестерін жаттау.

4. Өтілген тақырыптар бойынша студенттерге сұрақтар қою. Экономика

ХХ ғасырдың 90 жылдары әлемдік сахнада болған үлкен өзгеріске Кеңес Одағының құлауы жатады. Соның нәтижесінде 15 жаңа тәуелсіз мемлекет пайда болды. Солардың бірі – Қазақстан Республикасы. Еліміз аз уақыт ішінде өзін барша әлемге тәуелсіз әрі экономикасы өтпелі демократиялық мемлекет екенін танытты. Қазақстан мемлекеті толық тұрақты даму үшін бір жағынан өнеркәсібі дамыған мемлекеттермен, екінші жағынан ТМД бойынша әдеттегі серіктестермен белсенді сыртқы сауда саясатын жүргізуі қажет болды. Сонымен қатар, Қазақстан өзінің транспорттық жүйесін, яғни теңіз, өзен, теміржол, автомобиль және құбыр сияқты көлік түрлерін транспорттық инфрақұрлымын дамыту керек болды.

Қазақстан Республикасының геосаяси орны, жалпы шекарасы, басқа аймақтармен байланыс жасайтын көлік қатынасы, сондай-ақ бай табиғи ресурс қуаты өндірістік өнеркәсіпті құруға, біріккен кәсіпорындар ұйымдастыруға, агроөнеркәсіптік кешендердің қызметінің дамуына алғы шарттар жасайды. Қазақстан ТМД елдері мен сауда-экономикалық байланыстарында дүние жүзінде белгіленген сауда-құқық негіздеріне, сауда және тариф жөніндегі принциптеріне сүйенеді.

Қазіргі кезде жалпы экономикалық бірігудің әртүрлі жолдары бар екені белгілі болды: ТМД елдерімен екі жақты келісімдер негізінде, көпжақты келісімдерді тереңдету, аймақтық интеграциялық бағдарламаларды іске қосу.

Қазақстан тәуелсіздіктің алғашқы 5-6 жылын түбегейлі дербес мемлекеттікті қалыптастыру, ішкі және сыртқы саясаттың жаңа жүйесін құру, экономиканы жұмыс істеуге мәжбүр ету, оны жекешелендіру, яғни либералды мемлекетті, либералды экономиканы қалыптастыру үшін тынымсыз жұмыстарды бастан өткерді. Соның арқасында тәуелсіздіктің алғашқы жылдарында-ақ дағдарыстың жағымсыз салдарына қарсы тұра алатын экономика құруға шама жетті.

2010 жылы Тәуелсіздік күніне арналған салтанатты жиында Елбасы Нұрсұлтан Назарбаев бұл тұрғысында: «ХХІ ғасыр Қазақстан үшін жаңа қауіп-қатерлерді өзімен бірге ала келді. Оның ішінде ең ірісі әлемдік дағдарыс болды. Осы жағдайда санаулы елдер ғана бұл сынды еңсере алды. Оның қатарында біздің Қазақстан да бар. Тәуелсіздік – бұл бәрінен бұрын елдің экономикалық тәуелсіздігі», - деген болатын.

Тапсырма:

1. Мәтіндіоқыпшығып, аударыңыз.

2. Мәтіннен жаңа сөз тіркестерін дәптерге жазып, жаттаңыз.

3. Мәтіннен бір сөйлемді сөз құрамына талдаңыз.

4. Мәтіннен қажет, керек сөзімен тіркескен сөздерді табыңыз, дәптерге жазыңыз, сұраулы сөйлемге айналдырыңыз.

5. Мәтіннен -лық, -лік, - тық, -тік, -дық, -дік жұрнағымен жасалған сөздерді дәптерге жазыңыз.

6. Даналар сөзін жаттап алыңыз.

Үнемді, ұқыпты болу деген – экономика жаны. Әл-Фараби.

Нарықта экономиканы жетелейтін күш – бәсекелестік. А. Смит.

7. Мәтіннің мазмұнын айтыңыз не досыңызбен сұхбат жасаңыз.

Ішкі және сыртқы сауда

Сауда саясаты – белгiленген мақсаттар мен қағидаттарды iске асыру үшiн мемлекеттiк органдар жүргiзетiн ұйымдастырушылық, құқықтық, экономикалық, бақылау шараларының және өзге де шаралардың жиынтығы.

Сауда қызметiн реттеудiң негiзгi принциптерi:

1) сауда қызметі субъектілері құқықтарының теңдiгi;

2) Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген жағдайларды қоспағанда, мемлекеттiк органдардың сауда қызметiне араласпауы;

3) еркiн және адал кәсiпкерлiктi қолдау;

4) отандық тауар өндiрушiлердi қорғау;

5) сапалы сауда қызметiн көрсетудi қамтамасыз ету;

6) сауда қызметi түрлерiн еркiн таңдау және оны сауда қызметi субъектiлерiнiң жүзеге асыру мүмкiндiгi;

7) сауда саясатының Қазақстан Республикасының мемлекеттiк экономикалық саясатының құрамдас бөлiгi ретiндегi бiрлiгi;

8) тұтынушылардың, сауда қызметi субъектiлерiнiң және мемлекеттiң құқықтары мен заңды мүдделерiн тең дәрежеде қорғауды қамтамасыз ету болып табылады.

Сауда қызметiн реттеудiң мақсаттары:

1) халықтың тауарларға сұранысын қанағаттандыру және сауда инфрақұрылымын дамыту;

2) сауда қызметiн көрсетудi және қоғамдық тамақтандыруды ұйымдастыру;

3) Қазақстан Республикасында сауда қызметiн дамытуға және жетiлдiруге жәрдемдесу;

4) Қазақстан Республикасының әлемдiк сауда жүйесiне ықпалдасуы үшiн жағдайлар жасау;

5) сыртқы нарықтарда отандық тауарлардың бәсекелестік қабілеттігін арттыру болып табылады.

Ішкi сауда – Қазақстан Республикасының аумағында жүзеге асырылатын сауда қызметi.

Сыртқы сауда – тауарларды Қазақстан Республикасынан әкетумен және (немесе) Қазақстан Республикасына әкелумен байланысты сауда қызметi.

Тауар – сатуға немесе айырбастауға арналған, айналымнан алынбаған кез келген еңбек өнiмi.

Сыртқы сауда қызметін кедендік-тарифтік реттеу шараларына:

1) кедендік баждарды;

2) тарифтік жеңілдіктерді;

3) тарифтік преференцияларды;

4) тарифтік квоталарды қолдану жатады.

Сауданың өзге түрлері: аукциондық сауда, комиссиялық сауда, тапсырыс бойынша сауда, шекара маңындағы сауда, көшпелi сауда, көрме-жәрмеңке қызметі, электрондық сауда, тауарлармен биржалық сауда жасау.

Тапсырма:

1. Мәтіндіоқыпшығып, аударыңыз.

2. Мәтіннен жаңа сөз тіркестерін дәптерге жазып, жаттаңыз.

3. Мәтіннен бір сөйлемді сөз құрамына талдаңыз.

4. Сөйлемдерді қазақ тіліне аударыңыз.

Хоть Чокан Валиханов и жил мало, но сделал много.

Хоть мы и занимаемся много, но еще плохо говорим по-казахский.

Хоть он и хороший студент, но ленивый.

Они хвастаются, как будто много знают.

5. Мақал-мәтелдерді аударып, жаттап алыңыз.

Адам ақылымен бай, астық дақылымен бай.

Ақыл тозбайды, алтын шірімейді.

Жолдасы көптің – олжасы көп.

Білекті бірді жығады, білімді мыңды жығады.

6. Мәтіндердің мазмұнын айтыңыз не досыңызбен сұхбат жасаңыз.

Ұсынылатын әдебиеттер:

1. Қазақ тілін оқытуға арналған оқулықтар (бес деңгей бойынша). – Астана, 2012.

2. Қазақ тілінің функционалды грамматикасы. Жалпы ред.басқарған: Әлкебаева Д.А. – Алматы ,2013

3. Типтік оқу бағдарламасы. Қазақ тілі. Авт. СалқынбайА., Иманқұлова С. – Алматы, 2012.

4. Қазақстан Республикасының Заңы. Қазақстан Республикасының қорғанысы және Қарулы Күштері туралы// Егемен Қазақстан.- 2005.- №12 қаңтар(№6).- Б.4

5. Аманжолов К. Қазақстанның қарулы күштері және оның түрлері // Қазақ тарихы.- 1999.- N3.- Б.14-19

3-АПТА. 1-тақырып. Банк жүйесі. Ұлттық валюта.

Практикалық (семинарлық) сабақтың жоспары