Тэма 3 раннефеадальнае права на тэрыторыі беларусі

Кантралюемая самастойная работа: 2 гадзіны

Характарыстыка крыніц права ранняга сярэднявечча; звычаёвае і феадальнае права. Паходжанне і змест такіх помнікаў права, як статуты Уладзіміра і Яраслава, асобнае месца «Рускай праўды». Асноўныя крыніцы кананічнага (царкоўнага) права.

Развіццё судаводства, публічнага і прыватнага права ў статутах, «Рускай праўдзе», дагаворах: 1229 г. (Смаленскага, Полацкага, Віцебскага княстваў з Рыгай, Гоцкім берагам і нямецкімі гарадамі);1263 г.(князя Гердзеня з Інфлянцкім ордэнам і гарадамі Рыгай, Полацкам і Віцебскам); каля 1265 г. (полацкага князя Ізяслава з Інфлянцкім ордэнам і гарадамі Рыгай, Полацкам і Віцебскам).

Сутнасць звычаёвага і пісанага права. Асноўныя рысы старажытнага звычаёвага права. Крымінальнае права. Злачынствы і іх класіфікацыя. Праваздольнасць асобы і значэнне яе сацыяльнага статуса ў крымінальным феадальным праве.

Прыватнае права: праваздольнасць асобы, паняцце суб’екта і аб’екта права. Прававое становішча ізгояў і халопаў. Правы на рэчы, права валодання і права ўласнасці. Віды дагавораў і абавязацельстваў. Адрозненне шлюбна-сямейнага права ў паганскія і хрысціянскія часы. Характарыстыка зместу спадчыннага права і апекі.

ТЭМА 4

Утварэнне і развіццё вялікага княства літоўскага. Яго грамадскія і дзяржаўныя інстытуты

(XIII – пал. XVI ст.)

Лекцый: 4 гадзіны

Семінарскіх заняткаў: 4 гадзіны

Вялікае княства Літоўскае: канцэпцыі ўтварэння. Знешнепалітычныя, унутрыпалітычныя, эканамічныя і інш. перадумовы утварэння новай дзяржавы. Прычыны ўзвышэння Новагародскага княства, працэс аб’яднання вакол яго іншых зямель. Прававыя падставы пашырэння тэрыторыі ВКЛ ў XIV – XV стст. Асаблівы статус асобных зямель, асноўныя правы зямель «прыслухоўваючых», адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел у ХIV ст.

Асноўныя рысы феадальнага ладу, феадальная залежнасць, фарміраванне стану шляхты. Прававое становішча князёў, паноў-радных, паноў-харугоўных, зямян-шляхты, хрысціянскага духавенства.

Прававое становішча сялян: гаспадарскіх, панскіх, царкоўных; «пахожых» і «непахожых». Сяляне-даннікі, цяглыя, отчычы, закупы, асадныя, агароднікі, халупнікі, кутнікі, чэлядзь нявольная, халопы. Панцырныя і путныя баяры, іх прававое становішча.

Мяшчане гарадоў і іх статус, асаблівасці правоў і абавязкаў месцічаў у гарадах з магдэбургскім правам.

Вышэйшыя органы ўлады і кіравання. Кампетэнцыя Вялікага князя, змены яго паўнамоцтваў у XV– XVI стст. Рада гаспадарства, яе склад, кампетэнцыя. Вальны сойм, яго склад і кампетэнцыя, яго значэнне. Развіццё саслоўна-прадстаўнічых інстытутаў.

Мясцовыя органы кіравання, іх кампетэнцыя. Органы ўлады і кіравання ў гарадах. Магдэбургскае права на Беларусі. Гарадскія магістраты, іх склад і кампетэнцыя. Паўнамоцтвы войта, лент-войта, бурмістраў, суда лаўнікаў і раднікаў.

Адміністрацыйна-тэрытарыяльная рэформа 1564 – 1566 гг. Утварэнне на ўсёй тэрыторыі ваяводстваў і паветаў. Ліквідацыя ўдзельных княстваў. Кампетэнцыя ваяводы, старасты, кашталяна, павятовага маршалка, падкаморыя, харунжага, стольніка, чашніка, падчашага, войскага, мечніка, гараднічага, ключніка.

Месца і роля Вялікага княства Літоўскага ў гісторыі Еўропы ХIV – першай паловы ХVI ст.