6.6.Әдебиеттер:

Негізгі

1. Ә.Нұрмұхамбетулы. Патофизиология. – Алматы; РПО «Кітап», 2007. – С. 5-22.

2. Патофизиология// Под ред. Новицкого В.В., Гольдберга Е.Д. Уразовой О.И.– Москва: Изд-во ГЭОТАР, 2010., том 1, С.25-89

3. Патологическая физиология: Учебник п/р Н.Н.Зайко и Ю.В.Быця. – 2-е изд. – М.: МЕДпресс-информ, 2004. – С. 4-30.

4. Литвицкий П.Ф. Патофизиология: Учебник для вузов. – М.: ГЭОТАР – Медиа, 2009. - С. 25-89.

5. Патофизиология. Основные понятия. // под ред А.В. Ефремова. – Москва: ГЭОТАР-Медиа. – 2008. – С. 7-11.

6. Приказ МЗ РК № 697 от 12 ноября 2009 г. «Об утверждении Правил проведения медико-биологических экспериментов, доклинических исследований (неклинических) и клинических исследований». Приказ Комитета по техническому регулированию и метрологии Министерства индустрии и торговли Республики Казахстан от 29 декабря 2006 № 575. Государственный стандарт Республики Казахстан Надлежащая лабораторная практика. Основные положения.

Қосымша

7. Патология Учебник для студентов фармацевтических факультетов медицинских вузов// под ред. В.П.Куликова, В.М. Брюханова - Барнаул, 2007.-С. 9-21

8. Патофизиология в схемах и таблицах: Курс лекций: Учебное пособие. Под ред. А.Н.Нурмухамбетова. – Алматы: Кітап, 2004. – С. 7-17.

8. Патологическая физиология п/р А.Д.Адо, М.А.Адо, В.И.Пыцкого, Г.В.Порядина,

Ю.А.Владимирова. – М.: Триада-Х, 2002. – С. 1-34.

9. Зайчик А.Ш. ,Чурилов Л.П.Общая патофизиология. Учебник для медицинских ВУЗов.Том 1, -Санкт-Петербург,2005, С. 4-29

6.7.Бақылау

• Блиц-ойын қорытындыларын тексеру

• Құқықтық дағдыларды бағалайтын тест тапсырмалары

1.нұсқа

1. Медико-биологиялық эксперимент –бұл

1. әртүрлі аурулардың пайда болуы, даму заңдылықтарын қалыптастыру, алдын алу мен емдеудің жаңа әдістерінің тиімділігін тексеру және өңдеу

2. нақты ғылыми зерттеулерді тексеру

3. зерттелуші ретінде адамның қатысуымен жүргізілетін зерттеу

4. барлық ерекшеліктерімен танысып қол қойғаннан кейін клиникалық зерттеуге қатысуға науқастың өз еркімен берген құжатталған рұқсаты

2. Үлгіге қойылатын талаптар:

1. дерт дамытуға және оны үлгілеуге қолданылатын себептің және жағдайдың сәйкестігі

2. дерттің функционалдық және морфологиялық айырмашылығы

3. әдеттегі асқынулардың дамуындағы айырмашылықтар

4. сәйкес асықынулар дамуынан айырмашылығы жануарды бір түрін қолдану   

3. Жануарларда медико-биологиялық эксперимент және клиникаға дейінгі зерттеулер, Қазақстан Республикасы Мемлекеттік стандартына сәйкесжүргізіледі:

1. «Тиісті зертханалық тәжірибе. Негізгі қағидалар»

2. «Вивариийлерді құру, жабдықтау және күту санитарлық ережелері»

4. Кәмелеттік жасқа толмағандарға клиникалық зерттеулер жүргізу үшін жазбаша түрде келісуі қажет

1. медициналық –әлеуметтік сарапшы комиссия тұжырымы

2. асырау және қамқорлық көрсету комиссиясы

3. ата-анасының келісу қажет емес

4. олардың заңды ұстаушысы

5. Калибровка - бұл

1. прибордың көмегімен алынған шама мен эталон арқылы анықталған сәйкес шама арасындағы арақатынасты көрсететін операциялар жиынтығы

2. бекітілген параметрлердің аясында жүргізілетін үрдістер тиімді және нәтижелі қамтамасыз етілетіндігі туралы құжатталған бітім

3. клиникалық зерттеуде зерттелушініің құжатты рәсімделген өз қалауымен келісуі

4. зерттелуші ретінде адамның қатысуымен жүргізілетін зертеу

6. Ғылыми-техникалық зерттеуханалардың меңгерушілері қадағаламайды:

1. зерттеулердің жүргізіліуін

2. құжаттарды жүйелі түрде толтырылуын,

3. жинақталған мәліметтердің дәлелімділігі мен сапасын, алынған нәтижелердің өңделуін

4. зерттеушілердің жеке басты қызығушылықтарын

7. «Қазақстар Республикасында клиникаға дейінгі зерттеулерді, медициналық-биологиялық эксперименттерді және клиникалық сынақтарды жүргізу ережелері» 2009 жылғы 12 қараша бұйрықтың номері

1. №523

2. №506

3. № 697

4. № 582

5. № 124

8. Клиникалық зерттеуде басты маңыздысы

1. ғылыми қызығушылық

2. қоғамдық қызығушылық

3. зерттеушінің қызығушылығы

4. зерттелушінің құқығы, қауіпсіздігі және денсаулығы

9. Зерттеудің немесе жеке бөліктерінің аяқасты тоқтатылатындығын зерттеу жетекшісі мәлімдеу қажет

1. денсаулық саласындағы меңгеру мекемесін және әдептілік сұрақтары бойынша комиссияны

2. адам құқығы бойынша комиссияны

3. медициналық-әлеуметтік комиссияны

4. тергеу комитетін

10. Ақпараттық келісім –бұл

1. бекітілген параметрлердің аясында жүргізілетін үрдістер тиімді және нәтижелі қамтамасыз етілетіндігі туралы құжатталған бітім

2. барлық ерекшеліктерімен танысып қол қойғаннан кейін клиникалық зерттеуге қатысуға науқастың өз еркімен берген құжатталған рұқсаты

3. зерттелуші ретінде адамның қатысуымен жүргізілетін зерттеу

4. әртүрлі аурулардың пайда болуы мен дамуының заңдылықтарын бекіту

2 - нұсқа

1. Клиникаға дейінгі зерттеулер –

1. Клиникалық тәжірибеге енгізу алдында жүргізілетін биологиялық, токсикологиялық, химиялық, физикалық және басқа эксперименттік ғылыми зерттеулер

2. барлық ерекшеліктерімен танысып қол қойғаннан кейін клиникалық зерттеуге қатысуға науқастың өз еркімен берген құжатталған рұқсаты

3. дәрілік заттардан басқа медициналық жаңа технологиялар, аурулардың алдын алу, аңғарымдау және емдеудің жаңа тәсілдері

4. зерттелуші ретінде адамның қатысуымен жүргізілетін зерттеу

2. Медико-биологиялық эксперимент келесі негізгі міндеттерді атқармайды:

1. жаңа ғылыми мәліметтерді алу үшін қажет

2. ұқсас құбылыстар топтамасының ортақ, заңдылықтарды негіздеу, болжамдарды қалыптастыру әдісі болып табылады

3. клиникалық практикада ауруларды диагноздау мен емдеуде жаңа әдістерді қолдану алдындағы салыстармалы гарант болып табылады

4. клиникалық практикада ауруларды диагноздау мен емдеуде жаңа әдістерді қолдануда шынайы гарант болып табылады

3. Клиникаға дейінгі зерттеулер мен медико-биологиялық эксперименттің сапалы жүргізілуін қамтамасыз етеді:

1. ресурстар

2. сәйкес басқару

3. зерттеудің сәйкес параметрлерін жоспарлау

4. құжаттарды сәйкес рәсімдеу жүйесі

5. виварийде жануарларды сәйкессіз ұстау

4. Клиникалық зерттеулер өткізуге тыйым салынбайды

1. әскери қызметкерлерге;

2. бостандықтан бас кешкендерге, тергеу айықтырғышта қамауда отырғандарға;

3. сот арқылы қабілетсіз деп анықталғандар

4. зерттелетін адам жазбаша түрінде өз еркімен келісім немесе денсаулық сақтау ұжымымен келісім шарты бойынша

5. Валидация - бұл

1. бекітілген параметрлердің аясында жүргізілген үрдістер тиімді және нәтижелі қамтамасыз етілетіндігі туралы құжатталған бітім

2. барлық ерекшеліктерімен танысып қол қойғаннан кейін клиникалық зерттеуге қатысуға науқастың өз еркімен берген құжатталған рұқсаты

3. дәрілік заттардан басқа медициналық жаңа технолгиялар, аурулардың алдын алу, дагноздау және емдеудің жаңа тәсілдері

4. зерттелуші ретінде адамның қатысуымен жүргізілетін зерттеу

6. Зерттелетін нәтижелері бойынша жауапты орындаушы құрастырады:

1. есеп

2. құжат

3. келісім шарт

4. кәсіптік хат

7. Есепте көрсетілмейді:

1. тәжірибенің басталу және аяқталу мерзімі

2. тәжірибе барысында өткізілген аудиттер туралы мәлімет

3. өлшемдік құқықтық құжаттарға және әдебиет көздеріне сүйенген қолданылған әдістердің сипаттамалары

4. қызметкерлердің жеке мәліметтері

8. Сынақтан өткізілетін жеке тұлғаны анықтайтын мәліметтер лауазымды

1. ҚР заңы талаптарына сәйкес жеке бастың құпиясын сақтап қорғалады

2. БАҚ беттерінде жарияланады

3. интернет жүйесінде жарияланады

4. халыққа жолдама ретінде жарияланады

5. факс арқылы жіберіледі

9. Клиникалық зерттеулер мақұлданған сәйкестік хаттамаларымен жүргізіледі:

1. әдептілік сұрақтар комиссиясымен

2. адам құқығы бойынша комиссиясымен

3. сапа және тәжірибені тиімді өткізу сарапшы комиссиясымен

4. медицина –әлеуметтік сарапшы комиссиясымен

10.Сынақтан өткізілетін – бұл:

1. зерттелетін заттардың клиникалық сынақтан өтетін науқас

2. қызығушылық танытқан студенттер

3. ғылыми қызметкер

4. ауырған жануар

№ 2 ТАҚЫРЫП. «ЖАЛПЫ ЭТИОЛОГИЯ МЕН ПАТОГЕНЕЗ. ОРГАНИЗМ РЕАКТИВТІЛІГІНІҢ ПАТОЛОГИЯДАҒЫ ЖӘНЕ ДӘРӘЛІК ЕМДЕУДІҢ ТИІМДІЛІГІНДЕГІ МАҢЫЗЫ»

Сабақтың мақсаты:

• Жалпы этиология мен патогенездің, реактивтіліктің негізгі түсініктерін меңгеру

• Теориялық материалдан алған білімдерін тәжірибенің нәтижелерің талдағанда қолдану

• Сабақтың сұрақтары бойынша пікірталас жүргізгенде коммуникативті дағдыларды қалыптастыру

Оқыту міндеттері:

• Тақырыптың сұрақтары бойынша білім қалыптастыру

• Тәжірибенің нәтижелерің талдауға арналған дағдыларды қалыптастыру

• Теоретикалық материалды талдағанда глоссарийді үш тілде қолдану дағдыларын қалыптастыру

• Этиология, патогенез, организм реактивтілігінің сұрақтары бойынша пікірталас жүргізүге арналған коммуникативті дағдыларды қалыптастыру

Сабақтың негізгі сұрақтары:

1. Этиология туралы түсінік. Ауру туындауындағы себеп пен жағдайдың маңызы. Ауруларды алдын алудың және емдеудің этиотроптық ұстанымдары.

2. Эиологиялық жайттардың жіктелуі және олардың сипаттамасы. Ауру туындауында сыртқы орта жайттары мен организмнің ерекшеліктерінің маңызы. Ятрогенді аурулар туралы түсінік, әлеуметтік жайттардың, дәріханалық қызметтің және провизор жұмысының денсаулықты сақтаудағы және аурулардың пайда болуындағы маңызы.

3. Патогенез, анықтамасы. Бүлініс патогенездің бастапқы тізбегі ретінде. Бүлініс деңгейлері. Патогенездегі себеп-салдарлық арақатынастар. Патогенездің негізгі тізбегі, «кері айналып соғу шеңбері» туралы түсініктер, мысалдар келтіру.

4. Организм реактивтілігінің және төзімділігінің туралы түсінік. Қоздырғышқа организмнің жауап қайтару түрлері

5. Реактивтіліктің түрлері, сипаттамасы. Реактивтілікті анықтайтын ықпалдар (тұқым қуалаушылық, конституция, жас, жыныс, жүйке жүйе жағдайы, эндокрин жүйесінің және т.б.).

6. Конституция, түсінік. С.Сиго, Э. Кречмер, И.П.Павлов, Черноруцкий М.В, Богомолец А.А. бойынша конституциялық түрлердің жіктелуі. Организм конституциясының реактивтілікте маңызы.

7. Жастың реактивтіліктегі маңызы. Балалық және қарттық шақ реактивтілігінің ерекшеліктері.

8. Жыныстың реактивтіліктегі маңызы. Ер және әйел организмі реактивтілігінің ерекшеліктері.

9. Организм реактивтілігін тікелей жоғарлататың дәрілік заттар аурулардың алдың алу және емдеу түрінде.

Оқыту мен сабақ жүргізу әдістері:

Студенттер арасында оқытушының қатысуымен және бақылауымен сабақтың негізгі сұрақтары бойынша пікірсайыс, организмнің гипоксияға төзімділігі мен реактивтілігінде түрдің, жастың, ОЖЖ қызметінің рөлін зерттеу бейнефильміндегі тәжірибе нәтижелерін талқылау, аз топта жұмыс жасау (тәжірибелік тапсырма бойынша қорытындыларды қалыптастыру).