Глоссарий

ОЖЖ қызметі бұзылыстарының этиологиясы- экзогенді және эндогенді жайттар (туа біткен және жүре пайда болған)

Этиология нарушения функции ЦНС - экзогенные и эндогенные факторы (врожденные и приобретенные)

Etiology of ctntral nervous system disturbances: exogenous and endogenous factors (inherited and acquired)

Жүйке жүйесінің қорғаныштық механизмдері – мый қабықтары, микроглия, ГЭТ, қарсы жүйелердің болуы, жүйкелік түзілістердің қызмет атқаруының жоғары мүмкіндігі

Механизмы защиты нервной системы- оболочки мозга, микроглия, ГЭБ, наличие антисистем, высокая степень надежности функционирования нервных образований

Mechanisms of nervous system protection: dura mater, leptomeninges (pia and arachnoid mater)

astrocytes, oligodendrocytes and Schwann cells, microglial cells, blood brain barier, antisystems, high degree of reliability of nerve structures functioning

Нейрон денесі бұзылуының патогенезі – жасуша мембраналарының бұзылыстары, энергия түзілуі бұзылуы, иондық теңсіздік, реттелуінің бұзылуы

Патогенез повреждения тела нейронов - повреждение клеточных мембран, нарушение энергообразования, ионный дисбаланс, нарушение регуляции

Pathogenesis of neuron damage: damage to membranes and enzyme systems, disorders of energy supply, ionic imbalance, disorders of cell regulation

Нейрон аксондары бұзылуының патогенезі – ұсақтүтіктердің, нейрофиламенттер мен нәруыздардың зақымдануы, жүйке талшықтарының минералсыздануы. Салдары – аксонның екі ұшында да нәрленістің бұзылуы.

Патогенез повреждения аксонов нейронов - разрушение микротрубочек, нейрофиламентов и контрактильных белков, демиелинизация нервных волокон. Последствия- нарушение трофики в обоих частях аксона.

Pathogenesis of Axon damage: destruction of microtubules and neurofilaments and contractile proteins, ATP deficiency, axon degeneration (demyelination of nerve fibers). Consequences: neuron dystrophy as well as tissues dystrophy

Тежелуден шығу синдромы – төмендегі нейрондардың ОЖЖ жоғары бөлігінің бақылауынан шығуы

Синдром растормаживания - выход нижележащих нейронов из-под контроля вышележащих отделов ЦНС

Deficiency of inhibition, disinhibition syndrome: is impairment of inhibition control by overlying areas of CNS to underlying structers

Нәрленістің бұзылу синдромы –нейромедиатор бөлінуі немесе әсері бұзылуынан жүйкеленетін құрылымның күшейтілуі тоқтауы, бұл жағдайда нейродистрофиялық үрдіс дамиды.

Синдром нарушения трофики - прекращение стимуляции иннервируемой структуры в связи с нарушением выделения или действия нейромедиаторов, при этом развивается нейродистрофический процесс

Trophic disorders: termination of neural stimulation due to neuromediator secretion and function disorders. Damage to the trophy contour results in dystrophic processes.

Трофогендер – аксотокпен түсіп, жасушаның тіршілігін жүзеге асыратын қоректік әсер көрсететін әртүрлі табиғатты заттар

Трофогены - вещества различной природы, поступающие с аксотоком и осуществляющие трофические эффекты поддержания жизнедеятельности клетки

Trophogens - are trophy factors, neuropeptides (endorphin, enkephalin), mediators, growth nerves factors, other growth factors.They enter tissues along axons and provide cell survival.

Патотрофогендер - зақымданған нейрондарда түзіліп, жүйкеленетін құрылымда тұрақты өзгерістер туындататын заттар

Патотрофогены - вещества, образующиеся поврежденными нейронами и вызывающие устойчивые изменения в иннервируемых структурах

Pathotrophogens are substances which are produced by damaged neurons and impair the function of the innervatedstructures.

Деафферентация синдромы – нейрондарға түсетін афферентті серпіндердің болмауы (нейронның денервациясы)

Синдром деафферентации – выключение афферентной импульсации, поступающей в нейроны (денервация нейрона)

Syndrome of deafferentation is deprivation of afferent impulsation, propagated to neurons. It is denervation of neuron.

Денервация синдромы – постсинапстық нейрондарда, ағза мен тіндерде жүйкелік серпін түспеуінен дамитын өзгерістер кешені

Синдром денервации – комплекс изменений, возникающий в постсинаптических нейронах, органах и тканях в связи с выпадением нервных влияний на эти структуры

Syndrome of denervation is the complex of changes in postsynaptic neurons, organs and tissues due to loss of nervous influences on these structures

Дендриттердің зақымдануы – гипоксия, мый шайқалуы және стресстің салдары. Салдарлары – синапстық байланыс аймағының азаюы, нейрондардың тежелуден шығуы, ДКҚО пайда болуы.

Повреждение дендритов - вследствие гипоксии, сотрясении мозга, при стрессе. Последствия- уменьшение площади синаптических контактов, растормаживание нейронов, формирование ГПУВ.

Damage to dendrites are damaged at ischemia, brain concussion, stress, are reduced at ageing, are absent at senile dementia. Consequences: infringement of integrative function, reduction of the area of synapse contacts, formation of GPAE

ДКҚО – дерттік күшейген қозу ошағы – бақыланбайтын, қарқынды серпіндер өндіретін қатты әсерленген нейрондар топтары

ГПУВ – генератор патологически усиленного возбуждения – группа гиперактивных нейронов, продуцирующий интенсивный, неконтролируемый поток импульсов

Generator of pathologically amplified excitation - is a group of hyperactive neurons producing intensive, uncontrolled stream of impulses.

Дерттік жүйе – ОЖЖ зақымданған және зақымданбаған түзілістерін қамтитын және организм үшін дезадаптациялық және дерттік маңызы бар жаңа құрылым.

Патологическая система - новая организация, вовлекающая в себя поврежденные и неповрежденные образования в ЦНС и имеющая дезадаптивное и прямое патогенное значение для организма

Pathological system – is the new organization that might involve the damaged and undamaged structures of CNS and have non-adaptable and direct pathogenic effects for the organism

Ауыру сезімі – патогенді жайттың әсерінен құрылатын, организмде айқын өзгерістермен қабаттасатын жағымсыз сезім.

Боль – неприятное ощущение, сопровождающееся существенными изменениями в организме и формирующееся под воздействием патогенного фактора

Pain is an unpleasant sensation localized to a part of the body due to pathogenic factors and followed by significant changes in the body

Ноцицептивті жүйе – ауыру сезімін қабылдайтын және өткізетін жүйе.

Ноцицептивная система - система восприятия и передачи болевого сигнала

Nociceptive system is the system of perception and transmission of the pain signal

Антиноцицептивті жүйе - ноцицептивті жүйе құрылымдары қызметін бақылайтын, дерттік ауыру сезімін басатын және жоятын жүйе.

Антиноцицептивная система – система контролирующая деятельность структур ноцицептивной системы, предупреждает и ликвидирует патологическую боль

Antinociceptive system - is the system controlling the activities of pain system, prevents and liquidates pathological pain

Эндокринопатиялар – эндокриндік бездер қызметінің бұзылуы

Эндокринопатии – нарушения функции эндокринных желез

Endocrinopathy – disfunction of endocrine glands

Моногландулалық эндокринопатиялар- бір бездің қызметі бұзылуы

Моногландулярные эндокринопатии – нарушение функции одной железы

Monoglandular endocrinopathy – is disfunction of singular gland

Полигландулалық эндокринопатиялар- бірнеше бездердің бұзылуы

Полиграндулярные эндокринопатии – нарушение функции нескольких желез

Polyglandular endocrinopathy - is disfunction of several glands

Эндокринопатиялардың негізгі механизмдері – без қызметінің орталық, шеткері реттелу тетіктерінің бұзылуы, гормондар белсенділігінің безден тыс бұзылуы.

Основные механизмы эндокринопатий - нарушение центральных механизмов регуляции железы, железистые нарушения, периферические, внежелезистые нарушения активности гормонов

The main pathogenetic factors of endocrinopathy – disturbances of central mechanisms of glandular regulation, damage to endocrine glands, impairment of peripheral mechanisms of hormonal effects

Эндокрин жүйесі қызметінің орталық реттелу тетіктерінің бұзылуы - трансгипофиздік, парагипофиздік реттелу және кері байланыс тетіктерінің бұзылуы

Патогенез нарушения центральной регуляции функции эндокринной системы - нарушение трансгипофизарной, парагипофизарной регуляции и механизмов обратной связи

Pathogenesis of central regulatory mechanisms impairment: disorders of transhypophysial (neurohumoral), parahypophysial (through nerves) regulation, impairment of negative feedback control

Эндокрин безінің өзіндегі бұзылыстардың себебі – жұқпалы үрдістер, уыттанулар, өспе дамуы, гормон түзілуінің тектік ақаулары, бездің аутоиммундық зақымданулары.

Причины нарушения в самой эндокринной железе - инфекционные процессы и интоксикации, опухолевый рост, генетические дефекты синтеза гормона, аутоиммунные повреждения железы

Causes of pathological processes in the peripheral glands – infection processes and intoxications, tumors, autoimmune processes genetic defect in hormone synthesis

Гормондар белсенділігінің безден тыс бұзылу тетіктері – қан плазмасы нәруыздарымен байланысы бұзылуы, айналымдағы гормонның және гормонды қабылдағыштың бөгелуі, гормон метаболизмі бұзылуы.

Внежелезистые механизмы нарушений функции активности гормона - нарушение связывания с белками плазмы крови, блокада циркулирующего гормона и гормонального рецептора, нарушение метаболизма гормона

Extra glandular mechanisms of hormonal activity disorders – disorders of hormone binding with proteins, blockade of a circulating hormone and hormonal receptor, disorders of hormone metabolism

Бездің гипофункциясы- бездің атқаратын қызметінің төмендеуі

Гипофункция железы – снижение функции

Hypofunction – is decreased function

Гиперфункциясы- бездің атқаратын қызметінің жоғарылауы

Гиперфункция – повышение функции

Hyperfunction – is increased function

ӘДЕБИЕТТЕР

Негізгі

1. Ә.Нұрмұхамбетұлы. Клиникалық патофизиология. – Алматы; РПО «Эверо», 2010. –Б. 662-704

2. Ә.Нұрмұхамбетұлы. Патофизиология. – Алматы; РПО «Кітап», 2007. – Б. 596-625.

3. Патофизиология: Учебник для мед.вузов под/ред В.В. Новицкого и Е.Д. Гольдберга О.И. Уразовой- М.: ГЭОТАР-МЕД, 2 т. – 2012.-С. 470-593

4. Патологическая физиология: Учебник п/р Н.Н.Зайко и Ю.В.Быця. – 2-е изд. – М.: МЕДпресс-информ, 2004. – С 538-605.

5. Патофизиология: Учебник под/ред Литвицкого П.Ф.–М.: Гэотар-Медия. -2008.-С. 433-469

6. Патофизиология. Основные понятия: Учебное пособие под/ред А.В. Ефремова М.: ГЭОТАР-МЕД, 2008, С. 193-248.

Қосымша

7. Патофизиология в схемах и таблицах: Курс лекций: Учебное пособие. Под ред. А.Н.Нурмухамбетова. – Алматы: Кітап, 2004. – С. 131-142.

8. Патологическая физиология п/р А.Д.Адо, М.А.Адо, В.И.Пыцкого, Г.В.Порядина, Ю.А.Владимирова. – М.: Триада-Х, 2002. – С.315-398

9. Патология Учебник для студентов фармацевтических факультетов медицинских вузов// под ред. В.П.Куликова, В.М. Брюханова - Барнаул, 2007.-С. 464-515

БАҚЫЛАУ

• № 1 тапсырма орындалуының нәтижелерін тексеру

• Кейс-стади бойынша қорытынды

• Тестілеу

1-нұсқа

1. Жүйке өткізгіштерімен жүйке жүйесіне түседі (1)

1. стрептококк экзотоксині

2. менингококктар

3. пневмококктар

4. ішек таяқшасы

5. құтыру вирусы

2. Тежелу тапшылығы - бұл (1)

1. трофогендер тасымалы мен патотрофогендер түзілуінің бұзылуы

2. жүйкеде афференттік импульсацияның төмендеуі

3. ОЖЖ төменгі жатқан бөлімдерінің жоғары жатқан бөлімдерінің бақылауынан шығуы

4. постсинаптикалық құрылымға жүйкелік әсердің төмендеуі

5. гиперактивті жүйкелердің тобы

3. Шегінділірген тежелу синдромының салдары болу мүмкін (1)

A) жүйкелерде дистрофиялық өзгерістермен иннервирленген құрылымдардың дамуы

B) ПКҚГ (патологиялық күшті қозу генераторы) түзілуі

C) денервация синдромының дамуы

D) ағза атрофиясының дамуы

E) деафферентация синдромының дамуы

4. ПКҚГ түзілуінің мәні (1)

1. способствует образованию разлитого торможения

2. является детерминантой патологической системы и способствует образованию патологической системы

3. способствует образованию физиологической системы

4. усиливает трофическое влияние нейрона на иннервируемые структуры

5. тормозит развитие нейропатологических процессов

5. Ауыру медиаторларын жатады (1)

1. Адреналиннің физиологиялық концентрациялары

2. энкефалиндер

3. эндорфиндер

4. брадикининдер

5. динорфин

6. Ауыру сезіміне ең сезімтал (1)

1. тері және шырышты бауыр

2. бас мыйы

3. жұлын

4. миокард

7. Парагипофиздік реттелу реттелудің жалғыз механизмі болып табылады мына без үшін (3)

1. қалқанша безі

2. ұйқы безінің бета- жасушалары

3. жыныс безі

4. қалқаншамаңы безі

5. бүйрекүсті безінің шумақты аймағы

8. Эндокридік бездер қызметінің біріншілік бұзылуларына мыналар әкелу мүмкін (1)

1. гормонға жасуша-нысаналарда рецепторлар санының төмендеуі

2. бездің қабынуы

3. гормон метаболизмінің бұзылуы

4. айналымдағы гормонның блокадасы

5. гормондар инактивациясының бұзылуы

9. Йод тапшылығы кезінде суда және тағамда дамиды

1. аутоиммунды тиреоидит

2. гипертиреоз

3. гипопаратиреоз

4. эндемиялық зоб

5. диффузды токсикалық зоб

10. Гормоналды препараттармен емдеудің ауыр салдарға әкелуі мүмкін мына ауруларда (2)

1. эндокриндік без гормондар продукциясының жоғарылауы

2. эндокриндік без гормондар продукциясының төмендеуі

3. шегеру синдромының дамуы

4. эндокриндік безде қабыну үрдістерінің дамуы

5. эндокриндік безде қанайналымының бұзылуы

2-нұсқа

1. Жүйке жүйесінің зақымдалуын туғызатын экзогендік этиологиялық факторлар (1)

1. ішімдікпен улану

2. бауырлық кома кезіндегі жүйкелердің зақымдануы

3. мидың ишемиясы

4. гипогликемия

5. уремия кезіндегі жүйкелердің зақымдануы

2. Жүйкес жүйесінің төзімділігі қамтамасыз етеді (3)

1. қарсы жүйелер

2. гематоэнцефалдық тосқауыл

3. жүйкелердің жасушаішілік регенерациясының жоғары деңгейі

4. жайылған қозу

5. глиальді жасушалардың төмен белсенділігі

3. Денервациялық синдром - бұл (1)

1. трофогендер тасымалы мен патотрофогендер түзілуінің бұзылуы

2. жүйкеде афференттік импулсацияның төмедеуі

3. ОЖЖ төменгі жатқан бөлімдерінің жоғары жатқан бөлімдерінің бақылауынан шығуы

4. постсинаптикалық құрылымға жүйкелік әсердің төмендеуі

5. гиперактивті жүйкелердің тобы

4. Патологиялық күшті қозу генераторы (ПКҚГ) – бұл

A) импульстардың бақылаусыз ағымын түзетін, өзара әрекеттесетін гиперактивтің жүйкелердің агрегаты

B) мембраналық каскадтық және жасушаішілік үрдістердің жиынтығы

C) синаптикалық құрылымдарда өзгреулер жиынтығы

D) жүйке әсерлерінің түсіп қалуымен немесе өзгеруімен байланысты трофиканың бұзылуы

E) жүйке әсерлерінің постсинаптикалық, жүйкелік және тіндердің құрылымдарына әсер етуіне байланысты өзерістер жиынтығы

5. Патогенездің жоқ звеносын қойыңыз

Экзогендік және эндогендік этиологиялық факторлар → иондық насостар қызметінің бұзылысы → натрий және кальций кіруінің күшеюі, калий шығуының бұзылуы → жүйке аралық ортада калийдің жоғарылауы және кальций мен магнийдің төмендеуі → қоздыратын нейромедиаторлардың жоғары қызметі, тежелудің төмендеуі → жүйкенің гиперактивациясы → ? → құрысулар

1. ПКҚГ түзілуі

2. Иондық дисбаланс

3. ГАМҚ белсенуі

4. Мембраналық фосфолипазалардың белсенуі

5. ЛАТ төмендеуі

6. Антиноцицептикалық жүйе медиаторларына жатады (2)

1. калий мен сутек иондары

2. энкефалиндер

3. эндорфиндер

4. брадикинин

5. гистамин

7.Трансгипофиздік негізгі реттелу мына безге тән (3)

1. бүйрекүсті безінің қыртысты қабатының түйінді аймақтарына

2. қалқанша безіне

3. жыныс бездеріне

4. қалқаншамаңы бездеріне

5. ұйқы безіне

8. Гормондар белсенділігі бұзылуының перифериялық, безден тыс механизмдеріне жатады (1)

1. без өспелері

2. бездің гормондарды биосинтездеуінің бұзылуы

3. бездің қанмен қамтамасыз етілуінің бұзылуы

4. без дамуының туылған аномалиялары

5. гормондық рецепторлардың блокадасы

9. Эндемиялық зоб патогенезінің жоқ звеносы:

Йод тапшылығы ® тиреойдты гормондар синтезінің төмендеуі (Т₃, Т₄) ® қанда Т₃, Т₄ концентрациясының төмендеуі ® ? ® қалқанша безінің гиперплазиясы

1. ТТГ секрециясының жоғарылауы (тиреотропин)

2. соматостатин секрециясының жоғарылауы

3. соматомединдер секрециясының жоғарылауы

4. треолиберин секрециясыынң төмендеуі

5. кортиколиберин секрециясынң төмендеуі

10. Гипертиреоз белгісі болып табылады: (2)

1. құрғақ тері

2. ылғалды тері

3. шеттерінде тістің іздері бар ісінген тіл

1. дене қызымы 37,2

4. дене қызымы 34,0

№ 10 ТАҚЫРЫП. «Жүрек ЖӘНЕ қанТАМЫРЛАР ПАТОФИЗИЗИОЛОГИЯСЫ»

Сабақтың мақсаты:

• Жүрек қызметінің жеткіліксіздігінің этиологиясы мен патогенезі бойынша білім қалыптастыру

• Студенттердің коммуникациялық дағдысын қалыптастыру

Оқыту міндеті:

5. Жүрек қызметінің зорығулық және миокардтық жеткіліксіздігінің этиологиясы мен патогенезі бойынша білім жетілдіру

6. Тамыр тонусы бұзылыстарының этиологиясы мен патогенезі бойынша білім жетілдіру

7. Топта жұмыс істегенде тақырып сұрақтары бойынша пікірсайыс жүргізу және тәжірибенің нәтижелерін талдау барысында коммуникативті дағдыны жетілдіру

Тақырыптың негізгі сұрақтары:

1. Жүрек қызметінің жеткіліксіздігі, анықтамасы, жіктелуі.

2. Зорығудан болатын жүрек қызметінің жеткіліксіздігі, түсінігі, көлеммен зорығу (жүрек алдылық жүктеме) және кедергімен зорығу (жүрек соңылық жүктеме) себептері.

3. Ф.З.Меерсон бойынша жүректің патологиялық гиперфункциясының сатылары, сипаттамасы. Гипертрофияға ұшыраған кардиомиоциттердің ерекшеліктері.

4. Жүрек қызметінің миокардиалды түрінің коронарогенді жеткіліксіздігі, түрлері (абсолютті, салыстырмалы), патогенезі.

5. Миокардтін коронарогенді емес бұзылыстары (біріншілік және екіншілік кардиомиопатиялар), түсінік.

6. Жүрек қызметі көрсеткіштерінің өзгеруі және жүрек қызметі жеткіліксіздінің теңгерілмеген сатысының клиникалық көріністері. Журек жеткіліксіздігін емдеу негіздері.

7. Тамыр тонусы бұзылыстарының жіктелуі. Тамыр тонусы реттелу тетіктері.

8. Артериялық гипертензиялар туралы түсінік, түрлері. Әйгіленімдік гипертензиялар (бүйректік, гормондық, нейрогендік), патогенезі.

9. Біріншілік гипертензияның пайда болуына әкелетін қауіп-қатер жайттары.

10. Артериялық гипертензиялардың емдеу және алдын алу ұстанымдары.

Оқыту мен сабақ жүргізудің тәсілдері:

Тақырып сұрақтары бойынша пікірсайыс жүргізу және тәжірибенің нәтижелерін талдау барысында коммуникативті дағдыны жетілдіру, жүрек жеткіліксіздігінің зорығулық және миокардиалдық түрлерін үлгілеуге арналған бейнефильмді көру, тапсырмалар бойынша қорытынды жасауда аз топпен жұмыс жасау.

Сабақтың болжамды хронометражы

№	Сабақ кезеңдері	уақыты
1	Ұйымдастыру бөлімі, түгендеу, сабақтың мақсаты мен міндетімен таныстыру, таратылатын материалдарды тарату	5 мин
2	№ 1-3 сұрақтар бойынша пікірсайыс, глоссариймен жұмыс жасау	45 мин
3	Үзіліс	10 мин
4	№ 4-6 сұрақтар бойынша пікірсайыс, №1, 2 тапсырмаларды орындау	50 мин
5	Үзіліс	10 мин
6	№ 7-9 сұрақтар бойынша пікірсайыс	50 мин
7	Үзіліс	10 мин
9	№ 10 сұрақты талдау, №3 тапсырманы орындау	45 мин
10	Сабақты қорытындылау, құзыреттіліктерді бағалау	5 мин