- •Тувино-русский словарь / Тыва-орус сөстун
- •Диктовать; текстини адаар диктовать текст; 3) произносить; шын адаар правильно произнести; тода адаар произнести чётко; о адаарының падежи грам. Именительный падеж.
- •Откровенный; ажык кижи откровенный человек; 4) легальный; 5) грам. Гласный; ажык уннер гласные звуки; ажык эвес уннер согласные звуки; 2. ПолЯна, открытое место в лесу.
- •Имеющий акцент; с акцентом (о произношении человека).
- •2) Тоже, также; меңээ база номдан бер и мне тоже дай книгу.
- •Перен. Ссориться, драться.
- •Задыхаться, дышать с трудОм; 3) переставать течь, свёртываться (напр. О крови); 4) запружаться (напр. Об арыке).
- •Учитывать, иметь в виду; мени база бодаңар и меня имейте в виду.
- •Борбак-боостаа кадык.
- •2) Велеть приделать нОжку (напр. К столу).
- •Далдааш качели.
- •Дээлдиген кОршун.
- •Кадагалал хранение.
- •Кайгаашкын удивление.
- •Грубый, злой, свирепый // грубо, зло, свирепо; каржы кижи грубый человек, грубиЯн; ср. Дерзни, дуржок.
- •Обёртка; конфета карты обёртка конфеты.
- •Кертигем. Кертик. Кертигем. Кертик. Кертиглигем. Кертиктиг. Кертиглигем. Кертиктиг.
- •Кестик ножик.
- •Кижиир/кижи*/зудеть, чесаться.
- •Колдуктааш костыль, колдуктааш костыль.
- •Коңгуракталчак шарообразный.
- •Көвүдеттирикчи мат. Множимое.
- •Кудургайладыр см. Кудулдур. Кудургайладыр см. Кудулдур.
- •Кургаткан сушёный.
- •Куспактаашкын объятие.
- •Кызыл-сарыг оранжевый.
- •Кыйбыңнааш вертлявый.
- •Мыңгырты качели.
- •Ойнаар-кыс кукла.
- •Оттук-даш кремень, оттук-даштыг кремнёвый.
- •Салаа-сайгыт кисть руки.
- •Саргы клещ.
- •Улаанот корь.
- •Кабан// кабаний; о хаван кыжазы бычий солитёр.
- •Фальсифицировать; ср. Фальсификастаар.
- •Хажыр-дошкун см. Каржы.
- •Хөглээр II /хөгле*/ уст. Делать войлочный предохранитель для барана или козла- производйтеля.
- •Хыыргыыштыг камышовый.
- •Чалбаксм. Калбак.
- •Чараш-аң см. Киш.
- •Чемгерикчи кормилец.
- •Чыдыг-кырза см. Кырза.
- •Шурамык II каскад, шургуулда комОд.
- •Ымыраа комар.
- •Ыргак-сээк комар.
Кудургайладыр см. Кудулдур. Кудургайладыр см. Кудулдур.
кудургалаар /кудургала*/ надеть подхвостник (заднюю подпругу); см. кудурга. кудургалаар /кудургала*/ надеть подхвостник (заднюю подпругу); см. кудурга.
кудурук 1) хвост // хвостовой; кудурук чуглери хвостовые перья; 2) курдюк // курдючный; 3) собир. охвостье (остатки от первичной очистки зерна); ср. өлүгП.
кудурук 1) хвост // хвостовой; кудурук чуглери хвостовые перья; 2) курдюк // курдючный; 3) собир. охвостье (остатки от первичной очистки зерна); ср. өлүг II.
кудуруктаар /кудурукта*/ 1) тянуть (хватать) за хвост; 2) перен, отставать, плестись в хвосте.
кудурукталчак 1) хвостатый; 2) перен,- отстающий, плетущийся в хвосте.
кудурукталыр /кудуруктал*/ страд, от кудурукта* (см. кудуруктаар) прям, и перен. отстать, оказаться в хвосте.
кудурукталыр /кудуруктал*/ страд, от кудурукта* (см. кудуруктаар) прям, и перен. отстать, оказаться в хвосте.
кудуруктуг хвостатый; чолдак кудуруктуг куцый, кургузый; о кудуруктуг сылдыс комета, кудуруктуг хвостатый; чолдак кудуруктуг куцый, кургузый; о кудуруктуг сылдыс комета, кудус матрац, кудуур см. куюмнаар. кудуур см. куюмнаар.
кудуушкун 1) ливень, проливной дождь; 2) литьё; см. кудар.
кудуушкун 1) ливень, проливной дождь; 2) литьё; см. кудар.
кужа баран-производитель; ср. кошкар.
кужа баран-производитель; ср. кошкар.
кужак охапка; бир кужак ыяш охапка дров; ср. куспак.
кужак охапка; бир кужак ыяш охапка дров; ср. куспак.
кужактаар /кужакта*/ обхватывать; обнимать; ср. куспактаар.
кужактаар /кужакта*/ обхватывать; обнимать; ср. куспактаар.
кужактажыр /кужакташ*/ совм,—взаимн. от кужакта* (см. кужактаар) обниматься.
кужактажыр /кужакташ*/ совм,—взаимн. от кужакта* (см. кужактаар) обниматься.
кужур солончак, солонец// солончакОвый; ср. хайыр.
кужураар см. кужурзураар.
кужураар см. кужурзураар.
кужурадыр /кужурат*/ понуд. от кужура* (см. кужураар) загонять скот на солончак; ср. хайырладыр.
кужурадыр /кужурат*/ понуд. от кужура* (см. кужураар) загонять скот на солончак; ср. хайырладыр.
кужурзуг солоноватый; кужурзуг суг солоноватая вода, кужурзуг солоноватый; кужурзуг суг солоноватая вода.
кужурзураар /кужурзура*/ страдать от недостатка солончакОв (о домашних животных); ср. хайырзыраар.
кужурланчак см. кужурлуг. кужурланчак см. кужурлуг.
кужурлуг солончаковый (о почве); ср. хайырлыг. кузар /кус*/ рвать, тошнить.
кузум табачный нагар; даңза кузуму нагар в курительной трубке; о кузум сагыш чёрная мысль, злое намерение.
кузум табачный нагар; даңза кузуму нагар в курительной трубке; о кузум сагыш чёрная мысль, злое намерение.
кузумзуг пахнущий табачным нагаром, пахнущий табакОм. кузумзуур /кузумзу*/ пахнуть табачным нагаром, пахнуть табакОм. кузумнаар /кузумна*/ удалять табачный нагар (из трубки).
кузумналыр /кузумнал*/ образовываться — о табачном нагаре (в курительной трубке), кузумналыр /кузумнал*/ образовываться — о табачном нагаре (в курительной трубке), кузумуур 1) шОмпол; 2) тонкая палочка для удаления нагара табака (из трубки).
кузумуурлаар / кузумуурла*/ 1) чистить шОмполом (ствол ружья); 2) удалять табачный нагар (из трубки).
кузумуурлаар / кузумуурла*/ 1) чистить шОмполом (ствол ружья); 2) удалять табачный нагар (из трубки).
куй пещера // пещерный.
куйга 1) кожа на голове; 2) студень; 3) палёная шкура (убитого животного); о куйга бажым адыш диди у меня вОлосы встали дыбом (от страха).
куйга 1) кожа на голове; 2) студень; 3) палёная шкура (убитого животного); о куйга бажым адыш диди у меня вОлосы встали дыбом (от страха).
куйгадыр см. куйзур. куйгадыр см. куйзур.
куйгалаар /куйгала*/ палить, опаливать (шкуру).
куйзур /куюс*/ сбить с тОлку, провести, запутать; привести в замешательство; дайзынны куйзур привести врага в замешательство.
куйзур /куюс*/ сбить с тОлку, провести, запутать; привести в замешательство; дайзынны куйзур привести врага в замешательство.
куйлаар /куйла*/ нарывать, образовываться — о нарыве, куйланыр /куйлан*/ см. куйлаар. куйланыр /куйлан*/ см. куйлаар. куйтулаар /куйтула*/ кудахтать, клохтать, куйтулаар /куйтула*/ кудахтать, клохтать.
куйтулажыр /куйтулаш*/ совм,—взаимн. от куйтула* (см. куйтулаар) кудахтать, клохтать (о нескольких птицах).
куйтулажыр /куйтулаш*/ совм,—взаимн. от куйтула* (см. куйтулаар) кудахтать, клохтать (о нескольких птицах).
кукулаар /кукула*/ куковать, кукулаар /кукула*/ куковать.
кул I раб, невольник // рабский; кул эдилели рабовладение; кул эдилекчизи
рабовладелец; кул эдилелиниң тургузуу рабовладельческий строй; кул ажылы рабский труд.
кул I раб, невольник // рабский; кул эдилели рабовладение; кул эдилекчизи
рабовладелец; кул эдилелиниң тургузуу рабовладельческий строй; кул ажылы рабский труд.
кул II карт, валет, кул II карт, валет, кула саврасый (о масти лошади).
кулажылаар /кулажыла*/ 1) измерять маховОй саженью; 2) перен. делать большие шаги (при ходьбе); 3) перен. шить широкими стёжками; см. кулаш.
кулажылаар /кулажыла*/ 1) измерять маховОй саженью; 2) перен. делать большие шаги (при ходьбе); 3) перен. шить широкими стёжками; см. кулаш.
кулак I 1) ухо// ушнОй; кулак халбаңнары мОчки ушей; кулак дажы анат. барабанная перепОнка; кулак уду ушнОе отверстие; кулак эмчизи отоларинголог; кулак салыр
прислушиваться; кулак дашты-биле эрттирер, кулаан кызар пропускать мимо ушей; кулак ужу- биле дыңнаар слышать краем уха; кулаа кадыг тугОй на ухо; аът кулаа көзүлбес не видно ни зги (букв, и ушей лошади не видно); 2) ушкО (напр. чана); 3) боёк (шомпольного ружья); желобок (кремнёвого ружья); ср. халбага I; кулак тыртар попадать правее мишени (о пуле); 4) ответвление (оросительного канала); 5) гуж (у хомута); о кулак дыш спокОйно; кулак дыш олурар сидеть спокойно, жить спокОйно; кулак амыратпас не давать покоя.
кулак I 1) ухо// ушнОй; кулак халбаңнары мОчки ушей; кулак дажы анат. барабанная перепОнка; кулак уду ушнОе отверстие; кулак эмчизи отоларинголог; кулак салыр
прислушиваться; кулак дашты-биле эрттирер, кулаан кызар пропускать мимо ушей; кулак ужу- биле дыңнаар слышать краем уха; кулаа кадыг тугОй на ухо; аът кулаа көзүлбес не видно ни зги (букв, и ушей лошади не видно); 2) ушкО (напр. чана); 3) боёк (шомпольного ружья); желобок (кремнёвого ружья); ср. халбага I; кулак тыртар попадать правее мишени (о пуле); 4) ответвление (оросительного канала); 5) гуж (у хомута); о кулак дыш спокОйно; кулак дыш олурар сидеть спокойно, жить спокОйно; кулак амыратпас не давать покоя.
кулактаар /кулакта*/ 1) таскать (драть) за уши; 2) ответвлять, делать ответвление (от оросительного канала).
кулактаар /кулакта*/ 1) таскать (драть) за уши; 2) ответвлять, делать ответвление (от оросительного канала).
кулактадыр /кулактат*/ понуд,—страд, от кулакта* (см. кулактаар). кулактадыр /кулактат*/ понуд,—страд, от кулакта* (см. кулактаар). кулактажыр /кулакташ*/ совм,- -взаимн. от кулакта* (см. кулактаар 1). кулактажыр /кулакташ*/ совм,- -взаимн. от кулакта* (см. кулактаар 1).
кулакталыр /кулактал*/ страд, от кулакта* (см. кулактаар) появляться, всходить (о злаках).
кулакталыр /кулактал*/ страд, от кулакта* (см. кулактаар) появляться, всходить (о злаках).
кулакталыышкын появление росткОв (всходов).
кулаш 1) маховая сажень (мера длины, равная расстоянию между двумя вытянутыми руками); сажень; 2) два кубометра (дров).
кулаш 1) маховая сажень (мера длины, равная расстоянию между двумя вытянутыми руками); сажень; 2) два кубометра (дров).
кулбураар /кулбура*/ выскальзывать (из рук).
кулбурааш скользкий, выскальзывающий (из рук).
кулбургай см. кулбурааш.
кулбургай см. кулбурааш.
кулбуруур см. кулбураар.
кулбуруур см. кулбураар.
кулдамыктаар /кулдамыкта*/ унижать, оскорблять, кулдандырар /кулдандыр*/ понуд. от кулдан* (см. кулданыр). кулдандырар /кулдандыр*/ понуд. от кулдан* (см. кулданыр). кулдандырган порабощенный, закабалённый, кулданыг рабство, кабала, неволя, кулданыг рабство, кабала, неволя, кулданыкчы 1) рабовладелец; 2) поработитель, кулданылга см. кулданыг. кулданылга см. кулданыг.
кулданыр /кулдан*/ делать рабом; закабалять, порабощать, кулданыышкын закабаление, порабощение.
кулдугур 1) съёжившийся, сутулый; 2) узкий; кулдугур эгинниг с узкими, слегка опущенными плечами; ср. кыстынчак.
кулдугур 1) съёжившийся, сутулый; 2) узкий; кулдугур эгинниг с узкими, слегка опущенными плечами; ср. кыстынчак.
кулдуйтур /кулдуйт*/ понуд. от кулдуй* (см. кулдуяр). кулдуйтур /кулдуйт*/ понуд. от кулдуй* (см. кулдуяр). кулдуяр /кулдуй*/ съёживаться, становиться сутулым, сутулиться.
кулугур 1) плут, плутовка; бак кулугур мерзавец, негодяй, пройдОха; 2) удалец, ухарь.
кулугур 1) плут, плутовка; бак кулугур мерзавец, негодяй, пройдОха; 2) удалец, ухарь.
кулузун 1) тростник//тростникОвый; 2) бамбук//бамбуковый.
кулун жеребёнок-сосунОк.
кулуннаар /кулунна*/ ожеребиться.
кулунчак ласк, жеребёночек.
кулча дикий лук (растущий в степных и сухих гористых местах); ср. борбак-кулча, согуна. кулчалаар /кулчала*/ 1) идти (ехать) за луком; 2) положить лук (напр. в суп).
культур-амыдырал[дьщ] культурно-бытовой; культур -амыдыралдың хандырылгазы культурно—бытовОе обслуживание.
культур-амыдырал[дьщ] культурно-бытовой; культур -амыдыралдың хандырылгазы культурно—бытовОе обслуживание.
культур-чырыдыышкын культурно-просветительный; культур—чырыдыышкын албан черлери культурно-просветительные учреждения.
культур-чырыдыышкын культурно-просветительный; культур-чырыдыышкын албан черлери культурно-просветительные учреждения.
кум I песОк// песОчный; ср. элезин. кум II: кум кынныр дремать, кум II: кум кынныр дремать.
кумза уст. тюк, упаковка (плиточного чая); бир кумза шай тюк чая. кумза уст. тюк, упаковка (плиточного чая); бир кумза шай тюк чая. кумзат уст. рел. лама, поющий и читающий молитвы, кумзаттаар /кумзатта*/ уст. рел. петь и читать молитвы (о ламах).
кунан трёхгодовалый (о домашних животных); кунан инек трёхгодовалая корОва; кунан буга трёхгодовалый бык.
кунан трёхгодовалый (о домашних животных); кунан инек трёхгодовалая корОва; кунан буга трёхгодовалый бык.
кунаннаар /кунанна*/ достигать трёхгодовалого вОзраста (о домашних животных).
кундага 1. кубок, чарка, чаша, бокал; 2. поэт, застольный; кундага ыры застольная песня.
кундага 1. кубок, чарка, чаша, бокал; 2. поэт, застольный; кундага ыры застольная песня.
кундус выдра // выдровый; кундус кежи мех выдры; кундус оглу выдрёнок; ср. кара- кундус.
кундус выдра // выдровый; кундус кежи мех выдры; кундус оглу выдрёнок; ср. кара- кундус.
кундустаар /кундуста*/ охОтиться на вЫдру. кунугар /кунук*/ сильно тосковать (Скучать), кунук впечатлительный, чувствительный, кунчуг свекровь, куп см. кум II. куп см. кум II.
кур I 1) пОяс, кушак, ремень; баг кур кОжаный пОяс; 2) кур (лента для опоясывания юрты, изготовляемая из четырёх сложенных в ряд волосяных верёвок); иштии кур кур, опоясывающий сверху решётку юрты; даштыы кур кур, опоясывающий сверху вОйлок юрты; 3) стена двора (напр. скотного); сес кур кажаа двор из восьми стен, восьмистённый двор.
кур I 1) пОяс, кушак, ремень; баг кур кОжаный пОяс; 2) кур (лента для опоясывания юрты, изготовляемая из четырёх сложенных в ряд волосяных верёвок); иштии кур кур, опоясывающий сверху решётку юрты; даштыы кур кур, опоясывающий сверху вОйлок юрты; 3) стена двора (напр. скотного); сес кур кажаа двор из восьми стен, восьмистённый двор.
кур II 1) нетронутый, целинный; кур чер целина; кур болгаш куруккан черлер целинные и залежные земли; 2) запаснОй, резервный; кур куш резервная сила; кур артар оставаться в запасе (в резерве); кур хөреңги резерв (имущество); ср. курлавыр, резерв.
кур II 1) нетронутый, целинный; кур чер целина; кур болгаш куруккан черлер целинные и залежные земли; 2) запаснОй, резервный; кур куш резервная сила; кур артар оставаться в запасе (в резерве); кур хөреңги резерв (имущество); ср. курлавыр, резерв.
курбусту миф., фольк. 1) (с прописной буквы) Курбусту (бог неба); 2) небеса, небо, кургаар /курга*/ сохнуть, высыхать, засыхать, кургаашкын высыхание, засыхание.
кургаг сухОй, засОхший, вЫсохший // сухо; кургаг чөдүл сухОй кашель; даштын кургаг- дыр на улице сухо; кургаг чер суша.
кургаг сухОй, засОхший, вЫсохший // сухо; кургаг чөдүл сухОй кашель; даштын кургаг- дыр на улице сухо; кургаг чер суша.
кургаглаар: уруг кургаглаар уст. менять ребёнку пелёнку, а также кОзий пух и
подкладываемый под негО навОз.
кургаглаар: уруг кургаглаар уст. менять ребёнку пелёнку, а также кОзий пух и
подкладываемый под негО навОз.
кургадыр /кургат*/ понуд. от курга* (см. кургаар) сушить, высушивать, засушивать.
кургадыр /кургат*/ понуд. от курга* (см. кургаар) сушить, высушивать, засушивать.
кургадыышкын сушка; урезин кургадыышкыны сушка зерна.
кургадыышкын сушка; урезин кургадыышкыны сушка зерна.
кургамзыг см. кургамзык.
кургамзыг см. кургамзык.
кургамзыдыр прям, и перен. сухо, суховато.
кургамзык деревянный, невыразительный (о звуке, голосе).
