Тістер аномалиясы (ақаулары)

Тістер атауы уақытша тістерге қарағанда тұрақты тістерде жиірек болады . Тістердің пішін, саны, өлшем , орналасу және құрылыс ақаулары болады.

Пішін ақаулары әрбір тіс топтарында кездесуі мүмкін Тәж аймағында рельеф өзгерісі , өлшем қатынастары , түбіршектер санының азаюы немесе көбеюін айтуға болады. Ең жиі кедесетін ақау жоғары бүйір тістер мен ақыл тістерде. Бүір тістердің тәждері аномалия кезінле тұмсық тәрізді немесе штиф тәрізді пішінге ие болады . Иттіс пішінінің ақаулары сирек кездеседі. Егер иттіс пішіні :тілдік беткейіндегі түбірі жоқ , және оның ұшы ауыз қуысының түбіне қарай иіңкіреген болса, «балық тісі »деп аталады.(Фурнье)

Артқы тістердің аномалиясына алғашқы жоғарғы молярдың тәждері шайнау беткейі жиналады, және түйіншік ұштары бір –біріне иілген(П. Флюгер)

Түбір пішінінің өзгерістері тәж пішіндеріне қарағанда жиі кездеседі. Оған қисаюы.иілуі,штопор тәрізді бұралулар жатады. Сонымен бірге тіс түбірлерінің қосылуы, ажырауы, артық саны да байқалады. Артық түбірлер аздап көтеріңкі және толық дамыған түзіліс тәрізді долады . Және де түбірлерінің ажырау жағдайлары да кездеседі , сондықтан екі көрші тіс цементпен байланысады(dentes concreti)

Өлшем ақауларына тіс өлшемдерінің ұлғаюы мен кішіреюі жатады. Макродонтизм немесе микродонтизм тәжінде немесе түбірінде де болуы мүмкін . dentes concreti -ге 2 тістің бастамаларының қосылуы нәтижесінде пайда болатын тістер жатады. Бұл жағдайларға тіс тәждерінің ені биіктігінен үлкендеу болады, кейде қосылган жеоде шекарасының болмау жағдайлары да болады. Ұлғаюы қалыпты тістер бастамаларының жоғары комплексті тістер бастамаларымен қосылуынан да болуы мүмкін (dentes deminata). Қосылу бұл жағдайда толық немесе толық емес болуы мүмкін. Бірінші жағдайда қосылу іздері де қалмайды, екіншіде-жоғары комплексті тіс қосалқысы түрінде болады. Егер бір тістің бастамасы екіншісіне түбірі жағынан кірсе , ал пульпада эмаль болса , бұл ақау «тістегі тіс» (dens in dente) деп аталады.

Саны жағынан ақаулар тістер санының көп немесе аз болуымен сипатталады. Жиі олардың көп болуы байқалады, және ол көбіне жоғары жақта кездеседі. Тістер санының көп болуы аватизм болуы мүмкін, бірақ тіс пластинкасының эпителийнің өсіп кетуі немесе дентинді бастаманың бөлінуі нәтижесінде болуы мүмкін. Және бір ақау: жоғарғы тістер арасында бір немесе екі тікен тәрізді тістер тістік қатарға немесе тіл жағына орналасады. Бұл ақауды ежелгі адамдардағы белгілерге ұқсаткан (регрессивті анамалия). Кейде екі жоғарғы бүйірлік тістер болады. Олар егіз тістер. Кейде бүйірлік тістің тәжі белгілі бір өлшемде болып, тек ұшында ғана бөлінеді, ал түбірінде тек ұзынша жүлге ғана болады. Бұл ақауларды тіс бастамаларының екі еселенуі нәтижесінде болған деп түсінуге болады. Артық иттістер өте аз кездеседі.

Тіл

Тіл (lingua) – бұл сілемейлі қабықпен қапталған, бұлщықетті ағза. Ол ауыз қуысының үлкен бөлігін алып жатыр. Тілдің құрылысы күрделі және әртүрлі қызмет атқарады, өзінің күрделі нервтенуімен қамтамасыз ету үшін.

• Тіл шайнауға қатысады, қозғалыс кезінде тамақты тілдің астына салады, тіс тамақты ұсатады.

• Тілдің көмегімен тамақ сілекеймен араласады. Сәби кезінде сорып тамақтанудың артықшылығы тіл сол кезде шприцтің поршені сияқты әсер етеді.

• Тіл жұтынуға қатысады, көтерілген кезде таңдайға жабыса, ол тамақ кесектеріне ауыз қуысынан жұтқыншаққа өтуге көмектеседі.

• Тіл жалпы сезімталдық рецепторларымен қамтамасыз етілген (сору, ауырлық, температура сезімі), ол рецепторлар ауыз қуысына түскен барлық заттарды тексеріп бақылап отырады.

• Тілдің сілемейлі қабығында арнайы дәм сезу рецепторы болады, сондықтан тіл-дәм сезу ағзасы.

• Тіл сөйлеу қызметінде де маңызды рөл атқарады. Ол жұтқыншақтың дыбыс шығару аппаратында сөйлегенде дыбыстардың қалыптасуына қатысады.

• Тілдің пішіні және орналасуы оның функционалдық жағдайына байланысты. Тіл тыныш қалпында тығыздалған, күрек тәрізді формада болады және толығымен дерлік ауыздық қуысты алып жатады. Тілдің жингі мен ұшы (apex) алдыңғы тістердің (альвеоларлы өсінділердің) ішкі беткейінде орналасады, арқасы болса жұмсақ және қатты таңдаймен жанасады. Бұлщықет арқылы тіл төменгі жақпен, тіл асты сүйегімен және де самай сүйектің біз тәрізді өсінділерімен байланысқан. Артынан және астыңғы жағынан жалпақ негізімен тілдің түбірі (тамыры) тіласты сүйегімен бітеді (27-сурет)

Тілдің 2 бөлігі бар: алдыңғы, үлкен горизонтальды (көлденең) жатыр, артқы бөлігі жұтқыншаққа қарайды, вертикальды (тік) орналасақан

МАЗМҰНЫ: