9.1 Геометриялық ( координаттық)бұлдыраулар.
Геометриялық бұлдыраулар элемент жіберуші координаттарының арқасында туындайды,геометриялық ұқсастық бұзушы түрінде ТВ бейнесінде пайда бола бастайды. Геометриялық ұқсастық негізінде ұқсас емес форма расторының арқасында және қатардың салыстырмалы жылдамдықтары және кадрлық ұңғы анализнде және бейнелеу синтезінде бұзылады.
Расторлық бұлдырау түзу және түзу емес деп бөлінеді.
9.1 суретінде расторлық бұлдырау түзусіздігінің негізгі түрі көрсетілген.оларға жататын: жастық тәрізділер,бөшке тәрізділер, трапециялық. Бағасы арнайы квадратты немесе тік бұрышты элементтермен шығарылады , құрамына кіруші мамандандырылған немесе әмбебап сынаушы кестесі коэффициенттің геометриялық бұлдырауы көмегімен,сынаушы элементтермен қоршалған формада және барлық бейнелердің өрістеріне көзбен шолып шығу оңай.
9.1сурет.Бейнелердің геометриялық бұлдыраулары «шахматтық өріс», растордың бұлдырау формасының арқасында көрінеді.
Жастық тәрізді бұлдырау растры түзусіздік жылдамдығы сәуленің қайтарылуына сәйкес келмейтінінің арқасында экранның орталық және шеткі бөлімінде жалпақ экран проекциясында электрлік сәулелер радиустан ауытқуынан туындайды.Тұрақты бұрыштық сәулелердің қозғалу жылдамдығы экран орталығынан қашықтау өлшемімен сәуле ұзындығы ұлғаяды,оның түзулік жылдамдығының өсуіне,демек бейнелерді экран жиектерінде созуға әкеледі(9.1.а сурет). Жастық тәрізді бұлдыраулармен куресу үшін , токтың ауытқу формасын түзетуге арнайы әдістер қолданылады, сәуле ауыспалығы жылдамдықты бәсеңдету экранның шеткі бөлімі немесе уақыт мөлшерінің өзгеруі,орталық және жиектерін қысуы ұлғаяды.
Бөшке тәрізді бұлдыраулар жастық тәрізділерді түзетудің нәтижесінде туындайды. (9.1-б сурет).
Жастық тәрізді және бөшке тәрізді бұлдыраулар геометриялық бұлдырау коэффициентімен келесі формуламен бағаланады:
немесе
Трапециялық бұлдырау оптикалық және бейнелеу жазықтығындағы электрлік осінің арқасында туындайды.(9.1-в сурет)
Кадр форматының бұлдырауы ауытқу токтарының арақатынасындағы мөлшерлердің қатарлық және кадрлық ұңғыларының бұзылуынан туындауы мүмкін(9.1-г,д сурет).Осы үлгідегі бұлдырау мөлшерлерінің бағасы мақсатқа лайықты емес,олар бейнелердің горизонтальдық және вертикальдық мөлшерлерін жөнге салуымен жеңіл түзеледі.
Геометриялық бұлдыраудың түзусіздігі (9.2 сурет) вертикалдық немесе горизонтальдық сәулелердің қозғалыс – жылдамдықтарының тұрақсыздығынан туады , яғни токтардың кадрлық( 9.2-а сурет ) немесе қатарлық ұңғының түзусіздігінен туындайды ( 9.2-б сурет).
9.2-сурет Бейненің геометриялық бұлдырауы , қатарлық және кадрлық ұңғы түзу-сіздігінің арқасында тудырушы.
Геометриялық бұлдыраудың коэффициенті вертикалдық және горизонтальдық бағытта келесі бейнемен бағаланады:
Адамның көзі бұлдыраудың түзусіздігін нашар,әлсіз көреді .Осылайша ұңғы түзусіздігі 5% ке дейін кез келген бағытта байқалмайды, ал 8…12%тен кейін бейнені жақсы қабылдай бастайды.
Аударма бойынша сөздік:
Искажения-бұлдырау
Подушкообразные-жастық тәрізділер
Бочкообразные-бөшке тәрізділер
Трапедициальные-трапециялық
Не линейный-түзусіздік
Масочный-маскалық
Контрастность-қанықтығы
Яркость-ашықтығы
ЛК - әріптері сәулелік кинескопты білдіреді
МкА-микроампер
кВ-киловатт
Пайдаланылған əдебиеттер тізімі:
Негізгі әдебиеттер:
1. Информатика/ Под. ред. Н.В. Макаровой. М.: Финансы и статистика,2006.
2.Конспект лекций по основам телевидения
3.Телевидение. Под ред. Джаконии В.Е. – М.: Радио и связь, 2002.
4. Самойлов В.Ф. Хромой Б.П. Телевидение. – М.: Связь, 1975.
5.Ельяшкевич С.А., Пескин А.Е. Телевизоры 3УСЦТ, 4УСЦТ, 5УСЦТ. Устройство, регулировка, ремонт. М. Символ 1993г. 224с.
Қосымша әдебиеттер:
1. Информатика. Базовый курс / Под.ред. С.В.Симоновича. М.:СПб.:2005,-640с.
2. Гук М. Аппаратные средства IBM PC. Энциклопедия - СПб:
«Издательство Питер», 2007 г.
3. Абдулкаримова Г.А. Архитектура вычислительных машин и систем.
Учебное пособие. Алматы, 2007 г.
4. Микляев А.П. Настольная книга пользователя IBM PC. – М.: «Солон»,
1998 г.
5. Гукин Д. IBM-совместимый персональный компьютер: Устройство и
модернизация: Пер. с англ.- М.: Мир,1993г.
6. Фролов А.В., Фролов Г.В. Компьютер IBM PC/AT