4.5 Тауарды сату бойынша шығын есебі

Қызмет жасау саласына байланысты көтерме сауда кәсіпорында тауарлар түрі, тауарлық операциялар көлемі және құжат айналымы көп болғандықтан, аналитикалық есепке алу тауарларды бухгалтерияда материалды жауапкершілікті адамдар тіркемелелі құжаттарды тапсыру реестрі немесе тауарлап есеп тағайындауді құрайды. Реестрда тек кіріс және шығыс құжаттарының аттары, олардың нөмірлері мен күні көрсетіледі. Соңында, құжаттар мөлшерін көрсетеді. Реестр – тек құжаттар тізімі, онда тағы басқа мәліметтер болмайды. Көтерме сатуда көп тараған және материалды жауапты адам тауар қозғалысының есеп тағайындау үлгісі «Тауарлық есеп тағайындау», ол тауарлардың қордағы қозғалысын және қалдығын көрсетеді.

Бухгалтерлік есеп шоттарының үлгі жоспары бухгалтерлік есепке қаржылық – шаруашылық іс - әрекетке енгізгеннен бастап тауарлы операцияларды есепке алу әдісі өзгерді. Тауар түскенде бір бөлек шотта салық қосылған сома мөлшерін айқындайды, жітағайындаушілерге орын толтыратын, сатып алғанда тауарлар екі бағада көрініс табады. Сату құнымен және бұл тауарлар материалды жауапты адамнан есеп бағасымен алынып тасталады. Кәсіпорында кіші көлемде тауар кезінде материалды жауапты адамнан және тауар жіберіп тұрғанда кіпріс- шығыс накладнойы екі көшірмеде жасалады. Бірінші көшірме тауар қабылдаған адамға жіберіледі, ал екіншісі - қоймада қалады.

Әрбір материалды жауапты адамның есеп тағайындауі аналитикалық тауарлар есебі, қаржы құралдардың есебі, ол қол астындағы тауарлардың көлемін айқындап отырады.

Материалды жауапты адам есеп тағайындауі кәсіпорында қандай үлгіде болмасын бірнеше бөлімнен тұрады. Есеп тағайындау бастапқы бөлімді толтырудан басталады, онда кәсіпорынға аты мен нөмірі (бөлім, секция), фамилиясы және материалды жауапты адамның аты –жөні, айлық тауар айналым жоспары және тауарлы қалдықтардың нормативі; ол норматив мекеме басшының тағайындалған мөлшеріне сәйкесті келеді, есеп тағайындау нөмірі және есеп тағайындау мерзімі, қай мерзімге есеп тағайындау құралатыны көрсетіледі.

Есеп тағайындау жыл басынан жыл соңына дейін материалды жауапты адам бірінші нөмірден бастап нөмірленеді. Егер материалды жауапты адамды жұмысқа жыл ьасынан кіріспесе, сол жұмыс бастаған күннен бастап нөмірленеді.

Есеп тағайындаудің келесі бөлімінде есеп тағайындауде тауарлар мен ыдыстардың есеп тағайындау жыл басына қалдығы жазылады, ол қалдықтар тексерілген және қабылданған бекітілген тәртіпке өткен жыл бойынша «Есеп тағайындау мерзімінің аяғына қалдығы» немесе инвентаризациялық тексеруден алынады. Қалдықтар және тауарлар есеп тағайындауінде мекеме есептік саясатын аналитикалық есеп есептік бағасымен көрсетіледі. материалды жауапты адам көтерме кәсіпорында тауарлық есеп тағайындауде бірінші бес бөлімдерін кіріс жән ешығыс бөлімінде толтырады, онда жеке нөмірі және кіріс және шығыс құжаттарының күні, жабдықтаушылардың және сатып алушыларды аттары, тауарлардың нақты өзіндік құны бойынша көрсетіледі.

Кіріс бөлімінде есеп тағайындау әрбір кіріс құжатының әр бөлек жолда сол күнде жасалған операцияларға сәйкес пайда болу көздерімен түсуі, нөміріжәне құжат күні, нақты өзіндік құн бойынша қабылданған тауарлар және қабылданған ыдыстарды әрбір құжат бойынша. Барлық есеп тағайындау мерзіміне кіріс құжаттарын жазғаннан кейін түскен тауарлар және түскен ыдыстар саналады және оларды тауарлық септе соңғы құжат түскенде береді.

Осылайша ,шығыс құжаттарда шыққан материалдардың мөлшері анықталады. Соңында тауар қалдығы есеп тағайындау мерзімі аяғына бөлек есептеледі, бұл үшін есеп тағайындау мерзім басындағы қалдыққа қосамыз соңғы кіріс сомасы және соңғы шығыс сомасын алып тастаймыз.