Przedmiot fonetyki

Fonetyka – dział nauki o języku, którego przedmiotem są artykułowane dźwięki mowy, czyli głoski. Zajmuje się procesem wytwarzania dźwięków mowy, ich klasyfikacją, właściwościami fizyczno-artykulacyjnymi, wzajemnym oddziaływaniem na siebie oraz procesem słyszenia i rozumienia.

Działy fonetyki

W zależności od przyjętych kryteriów opisu i klasyfikacji głosek wyróżnia się:

• fonetykę artykulacyjną, która bada i opisuje dźwięki mowy w oparciu o obserwacje układów i ruchów narządów mowy uczestniczących w wytwarzaniu poszczególnych głosek;

• fonetykę akustyczną, która bada i opisuje akustyczne cechy głosek, analizując właściwości fali dźwiękowej;

• fonetykę artykulacyjno-akustyczną, która bada i opisuje dźwięku mowy, uwzględniając regularne zależności zachodzące między ich stroną artykulacyjną i akustyczną.

W zależności od zakresu badań fonetyka dzieli się na:

• opisową, która bada, opisuje i klasyfikuje głoski występujące w określonym języku współczesnym, posługując się w swych badaniach bezpośrednią obserwacją ludzi mówiących;

• historyczną, która bada zmiany fonetyczne, jakie miały miejsce w ciągu rozwoju historycznego języka; usiłuje na podstawie zabytków piśmiennictwa odtworzyć sposób wymawiania właściwy ludziom z dawnych epok;

• porównawczą, która bada i opisuje głoski kilku pokrewnych języków w celu wyjaśnienia występujących w nich zjawisk i ustalenia stosunku pokrewieństwa zachodzącego między nimi;

• ogólną, która bada i opisuje głoski różnych języków i na tej podstawie wykrywa ogólne prawa rządzące dźwiękową stroną języka w ogóle.

Ponadto wyróżniamy:

• fonetykę funkcjonalną, która interesuje się tylko takimi dźwiękami mowy, które pełnią określone funkcje znaczeniowe lub morfologiczne w wyrazach i ich formach (opisowa natomiast zajmuje się wszelkimi możliwymi odmianami głosek, nawet indywidualnymi różnicami w ich artykulacji, często nie dostrzeganymi przez niewprawne ucho)

• fonetykę eksperymentalną, która nie poprzestaje na obserwacji dźwięków mowy dostępnych zmysłom ludzkim, dąży do osiągnięcia obiektywnych wyników badań przez zastosowanie specjalnej, precyzyjnej aparatury, bada mowę ludzką w warunkach laboratoryjnych.