41) Еліктеу негізіндегі өзіндік сөйлеу тілін тексеру әдістемесі

«Қайда болғанымызды айтпай, не істегенімізді айтамыз»

Мақсаты:Сөйлеу тілін түсінуге үйрету,көру зейінін,есте сақтауын дамыту

Сипаттамасы:Балалар үстел үстіне әрекеттерді атауға көмектесетін заттарды (суреттерді) жайып қояды:

Кір жуатын машина-ыдыстар,ұнтақ,су;

Іс тігетін машина-біздер,жіптер;

Логопед балаларға төмендегі әрекеттерді орындау үшін қажет заттарды алуды ұсынады.

Кір жуу-ыдыс жуу;

Жемпір тоқу-алжапқыш тігу;

Кейін балалар топтамадан сол сюжетті суреттерді табады.Логопед баладан іс-әрекеттерді (жуып жатқан,жуынып жатқан, тоқып жаткан) орындап жатқан адамдарды көрсетуін өтінеді.Балалар сәйкес суреттерді көтеріп көрсетеді.

42) Сөйлемейтін баланың логикалық ойлауын тексеру әдістемесі

4-ші артық

Кесілген суреттер

Ағаш қуыршақты жинау

Іс- қимылдың кезектілігін анықтау

43) Сөйлемейтін баланың зейінін тексеру әдістемелері

Мақсаты:Баланың зейінін тексеру

1.Балаға әртүрлі сөздерді атаңыз: үстел, керует, кесе, қарындаш, дәптер, кітап,шанышқы т.б. Ол келісім бойынша белгілі бір сөздерге қимылмен жауап беруі керек. Бала мұқият тыңдайды да мысалы, жануарды білдіретін сөздерді естігенде, алақанын соғады. Егер бала шатасып кетсе, тапсырманы қайталаңыз. 2. Келіскендей өсімдіктерді білдіретін сөздерді есіткенде, балаға орнынан тұруды ұсыныңыз. 3. Бірінші және екінші тапсырманы біріктіруге болады, яғни бала жануарды білдіретін сөзді естігенде алақанын соғады да, қандай да бір өсімдікті білдіретін сөзді естігенде орнынан тұрады. Осындай және осыған ұқсас жаттығулар зейінділікті, зейіннің бөлінгіштік және аударылу жылдамдығын дамытады да, ал сонымен бірге баланың ой-өрісін кеңейтіп, танымдылық белсенділігін арттырады. Мұндай ойындарды жарыс түрінде балалар тобымен жүргізуге болады. Мақсаты:баланың зейінін тексеру

1. Сабақты жүргізу үшін 10-15 айырмашылықтары бар екі жұбын, бірнеше бітпеген суреттер немесе қисынсыз мазмұнды суреттер, бірнеше жартылай боялған суреттер дайындау қажет. 2. Бірінші тапсырмада балаға берілген жұп суреттерде барлық айырмашылықтарды атау ұсынылады. 3. Екінші тапсырмада балаға бірінен соң бірін бітпеген суреттерді көрсетеді де, не салынбай қалғанын сұрайды немесе қисынсыз мазмұнды суреттерді таңдап алып, сәйкессіздікті табуды сұрайды. 4. Үшінші тапсырмада бірінші бөлігінің боялғанындай суреттің екінші бөлігіне бояуы керек. Барлық үш тапсырма бойынша нәтижелік бағаланады – дұрыс аталған айырмашылықтар саны, аталған жетімсіз бөлшектер және қисынсыздықтар саны, сонымен бірге дұрыс боялған бөлшектер саны.

45 Диалогтық сөйлеу тілін тексеру әдістемелері

Алдымен бала ауызекі сөйлеу тілінде жалғаулықтарды қалай

пайдаланатынын тексеру керек. Баланың жалғаулықтарды дұрыс пайдалана

алатындығын тексеру үшін осыған лайық бірқатар тапсырмаларды

қолдануға болады. Бала орындалатын қимыл-әрекеттері бойынша немесе

бейнелі сурет бойынша сөйлем құрастыруды немесе берілген

мазмұндаманың түсіп қалған жалғаулықтарын орындарына қоюды өз

бетінше орындайды. Мектеп жасына дейінгі балаға: "Үйде кімдер бар?" -

Апам мен көкем және ағам бар. Сен таңертең қандай тамақ ішесің?

—

Мен

таңертең май жағып нан жеймін және шекер салып шәй ішемін.

Бұдан гөрі ересектеу балаларға: бірақ, өйткені, әрі, сондықтан, сонда да

деген сияқты күрделірек жалғулықтарды беріп, оларды сөйлеу тілінде қалай

пайдаланатынын тексереді. Осыған орай арнайы іріктеліп алынған бейнелі

суреттер бойынша сөйлем құрастыруды ұсынады.

Сөйлем құрастыру үшін арнайы іріктеліп алынған бейнелі суреттер

беруге болады.

Жалғаулықтары түсіп қалған сөйлемдерді байланыстыру тәсілдерін де

қолдануға болады. Мысалы: жиналыс бітті... халық тараған жоқ. Су өте

суық болды, ... біз тоңып қалдық. Шәй іштік, ... шөлдеп қалыппыз.

Керекті жалғаулық мүлде жок, болып қалуы мүмкін немесе бала оны

басқа жалғаулықтардың арасынан іздеп тауып алуға тура келеді. Мысалы:

жұмыстан кешігіп қалдым ... автобус болмай қалды. /Сондыктан, сол

себепті, болмаса, себебі, немесе/. Тексеруші баланың жалғаулықтарды және

оларды сөз тіркестерімен бірге қалай қолданатындығына назар аударады.

Бұдан кейін зат есімді әр түрлі септеулерде қолданылуын тексеру керек.

Балаға бейнелі суретті көрсетіп отырып сұрақтар қояды. Мысалы: Сен

кітапты кімге бермексің? /Сараға/. Сіз қайда тұрасыз? /Ауылда/. Сендер

қайдан келдіңдер? /Таудан/. Сен киноға кіммен бардың? /Апаммен/. Мынау

кімнің үйі? /Менің үйім/.

Сонымен бірге сан есімдерге байланысты септеулердің де қол-данылуын тексереді. Балаға сан есімдерге іріктеліп алынған бейнелі

суреттер бойынша сөйлем құрастыруды ұсынады. Мысалы: Оқушы дүкеннен

жеті дәптер сатып алды. Мен сағат тоғызда жатамын. Сабақ сегізден өткенде

басталады.

Зат есімнің жекеше түрінен көпшесінің, көпше түрінен жекешесінің

жасалу жолдарын қалай қолданатынын тексереді. Мысалға: ешкі, бала,

көздер, торғай, ит, қаз, және т.б. сөздерді алуға болады.