АҚТГТК
Тақырыбы «»
Курстық жұмыс
«____»___________________
Қорғаған бағасы: «____»_____________________
Орындаған: Ережеп Мақсат
Тексерген:
Кіріспе
Қазіргі кезде паскаль тілі қолданбалы программалар жазу үшін және жүйелі программалау тілі ретінде де кеңінен қолданылады. Паскаль тіл бұрын құрылған Фортан, Алгол және тағы басқа программалау тілдерінен маңызды ерекшелігі ол құрылымдық программалық идеясын өмірге біртіндеп енгізу. Паскаль тілінің тағы бір ерекшелігі ол деректер құрылымының концепциясының алгоритм түсінігімен қатар программалаудың негізінде жатқан фундаментальды түсініктер қатарына кіруі.
Паскаль тілінің шығу тарихына тоқталатын болсақ алгоритімдік тіл АЛГОЛ 1950-60 жылдары шыққан. Паскаль тілі осы АЛГОЛ-дың мұрагері болып табылады. Бұнда енгізу және шығару прцедуралары бар және АЛГОЛ тіліне қарағанда мүмкіндігі өте көп.
BORLAND фирмасының TURBO PASCAL тіл стандартының кеңейтілген түрі болып табылады. Сонымен қатар программа құрылуының процесін жылдамдататын және жеңілдететін интегрерленген ортасы бар. TURBO PASCAL тілінің алфавиті. Паскал тілінің алфавиті төмендегі символдар тобын қамтиды.
латынның үлкен және кіші әріптері;
араб цифорлары;
арифметикалық және логикалық амал белгілер; ,-,+,\, div, mod, т.б
арнайы символдар: <,>,(,),[,], т.б
Орындайтын міндеттеріне байланысты сөздерді; қызметші сөздер, атаулар және тұрақтылар деп бөледі.
Қызметші сөдер. Мағынасы алдын ала анықталып қойылған, Паскаль тілінде пайдаланылатын сөздер тобын Паскаль тілінің қызметші сөздері деп атайды. Мысалы: Progrsm, var, end, т.б.
Атау (идентификатор). Атау бір обьектіні белгілеуге арналады. Паскаль тілінде атауды стандартты атаулар және пайдаланушылары атаулары деп бөледі.
Стандартты атаулар. Стандартты обьектілерді белгілеуге арналған. Пайдаланушылар атауы ретінде әріптен басталатын кез – келген әріптер мен цифрлар тізбегі, сөдер, тіпті сөилемдер алынады.
Мысалы: summa, a, r, a5, ab, b16f және т.с.с.
пайдаланушылар атауы үшін стандартты атауларды пайдалануға болмайды.
Белгі ретінде кез – келген бүтін оң сан, символ, символдар тіркесі пайдаланылады. Белгелі оператор алдында орналасады да, қос нүкте арқылы жүзеге асады.
Белгілі label қызметші сөз арқылы хабарланады.
Label 5, 12, sum, ab;
Тұрақтылар. Программада тұрақтылар ашық немесе атауы арқылы берілуі мүмкін.
Егер, тұрақтылар атауы арқылы берілсе, онда оны программаның тұрақтылар бөлігінің мңндетті түрде бейнелеу қажет.
Бейнелеу түрі: const тұрақты атау = мәні;
Бір бөлімде бірнеше тұрақты жазуға болады, бірақ олар “ ; ” арқылы ажратылу қажет.
Айнымалылар. Программада пайдаланатын кез – келген айнымалы, программаның айнымалылар бөлігіндесипатталуы қажет. Айнымалыларды бейнелеу var қызметші сөзінен басталады.
Жазылу түрі:
Var айнымалы атауы: типі;
Курстық жұмыстың өзектілігі – типтелген файлды күрделі есептерде қолдана отырып, мысалдар арқылы мағынасын ашу. Абонент номерін анықтауда типтелген файлды қолданып, артықшылығын пайдалану.
Курсытық жұмыстың мақсаты – типтелген файл және оған қолданылатын функциялар мен процедуралрдың алгоритімдік – программалық мәнін ашу. Файлдармен өазіргі заманға сай жұмыс жасау.
Курстық жұмыстың міндеттері – файл түрлерін мәнін ашу, сонын ішінде файлдың типтерін көрсету. Жұмысының негізгі тақырыбы типтік файлдарды сипаттау. Оның ішіндегі процедуралар мен функциялардың түрлерін ашып, оларға мысалдар келтіре отырып, күрделі есептер шығару.
Курстық жұмыстың зеріттеу обьектісі – Turbo Pascal программалау ортасы.
Курстық жұмыстың зерітту ғылыми болжамы – Turbo Pascal программалау тілінің мүмкіншіліктерін есептеп шығару барысында қолдана білу.
Курстық жұмыстың зеріттеу әдістері:
оқулықтарды қарап шығу;
материалдарды жинақтау;
тақырып бойынша әдебиеттерді зерттеу;
практикада қолдануды көрсету,
талдап қорытынды жасау.
Курстық жұмыстың бірінші бөлімінде TURBO PASCAL ортасындағы файл ұғымына анықтама бере отырып, текстік және типтелмеген файлдарды қысқаша таныстырып өту қарастырылған.
TURBO PASCAL ОРТАСЫНДАҒЫ ФАЙЛДАР.
ФАЙЛ – ПРОГРАММИСТЕРДІҢ СҮЙІКТІ СӨЗІ.
Файл Паскаль біріңғай типті элементтердің тізбектелуін ұсынады.
Сонымен қатар, дискіде сақталатын, жиі аталатын сыртқы құрылым.
Сыртқы файлдармен өзара қарымөқатнастығы программалардың бастапқы 3 түрін қарастырамыз: оқылу, жазылу, файлдардың оқылу және жазылуы.
Файлдың оқылуы дегеніміз – олар оперативті жадыда орналасқан сыртқы файлдарға деректерді енгізуді түсіндіреді. Деректер сыртқы файлда тұратын программаларға енеді.
Файлдың оқылуында программаға қажетті келесі жағдайлар орындалады: оқылатын файлды ашу (RESET операторы), файлдағы программаға тисті енгізген (READ операторы), оқылған файлды жабу (CLOSE операторы).
Жиі қолданылатын файлдағы мәліметтер дәл осы түрде де сыртқы файлда оқылады. Оқылатын файлдың жалпы үлгісі:
RESET(1 аты);
... .
RESET(1 аты, параметірі);
... .
CLOSE(1 аты);
Программалардағы көп нүктелер келесі операторлардың бар екендігін белгілейді.
Кейбір ЭВМ жағдайында қолданатын бірнеше аргументтер RESET операторындада болуы мүмкін.
Мысалы RESET (имя 1 имя 2 имя 3 имя 4) осындай бірнеше аргументтерді қарастырсақ:
имя1-айнымалы файл, кәдімгі программаларда қолданылатын файл. Ол әсіресе физикалық файлдармен байланым орнатады;
имя2-физикалық файл аты, дикіде сақталады;
имя3-физикалық файлдың кеңеймесі. Кез келген 3 символды көрсету мүмкін. Мысалы: PAS, бір сөзбен қолданылатын DAT. Мұнда қысқартылған сөзде аргумент көрсетілмеуі мүмкін DAT;
имя4-айнымалы, автоматты түрде берілген мәнді қабылдайды, дискідегі файлдармен тең жүйеде байланысады.
Аргумент мүмкін көрсетілмейді, егерде көрсетілмесе, онда барлық айнымалы типті жариялау керек.
ЭВМ-де байтпен есептелетін типтердің айрымашылығы әртүрлі болады. Мысалы: блок 512 байттан тұруы мүмкін, ал бір символ жадыдан бір батты алады.
Файлда оқылатын мәліметтер, READ ператорына енетін барлық қарапайым операторларды белгілері бойынша иеленеді. Егер READ операторына енетін түрін атап айтсақ, не болмаса мәліметтерді клавиатурадан енгізсек, ал READ (имя1, параметірі )-дегі мәліметтер дискіде сақталып, сыртқы файлға енеді.
Файлда есептелген әрбір айнымалының мәнін бір элемент қабылдайды. Осы белгіден кейін айнымалылар қажетті мәліметтерді автоматты түрде құрады.
Паскаль тілінде соңғы файлға кіретін белгілер, анықталған файл элементтерінің санына шектелмейді. Стандартты кірстірме функциясы:
EOF(имя1);
Ол ақиқат мәндерді қабылдай отырып, файл соңына жету үшін пайдаланылады. EOF ункциясына циклдік операторды логикалық теңсіздіктер мен жиеліктерді пайдалануына болады, мысалы:
While not EOF (имя1) do
Begin
… .
End
Әзірше файл соңына жету үшін программадағы циклдік бөлім қайталанады. BEGIN_END ператорды жабатын жақшалары.
Жол бөлігінде файл элементтері сақталады. Файлдың соңғы жолында анықталған циклдік оператор:
While not eoln(имя1) do
Ал келесі айнымалыда жаңа жолдық файл – Readln (имя1) опертаоры қолданылады.
Файлдың жазылу дегеніміз – жйі аталатын файлдарға мәліметтер осы түрде де сыртқы файлда да жазылады. Жазылатын файлдың жалпы үлгісі:
Rewrite(имя1);
…
Write(имя1 параметрі);
…
CLOSE(имя1);
Кейбір кішкене ЭВМ версиясында кездесетін бірнеше аргументтер REWRITE рператорында да болуы мүмкін, мысалы REWRITE (имя1, имя2, имя3, имя4). Осы берілген аргументтерді атап өтсек:
Имя1 – айнымалы файл, арнай программада көрсетілген файл. Ол әсіресе физикалық түрде құрылған файлдармен байланыс орнатады;
Имя2 – дискіде сақталған физикалық атпен құрылған файл;
Имя3 – физикалық файл кеңейтпесі. Кез-келген 3 символмен бағыттауға болады, кейде DAT сөзіменде ұсынылады.
Имя4 – барлық айнымалы типте құрылған файл өлшемін білдіреді;
Файлда жазылған мәліметтерді белгілері бойынша шығаратын қарапайым WRITE оперторы. Осы WRITE шығару оперторы дискіде сақталған файлдарға қажетті мәліметтерді жаза отырып, оларды ретімен экранға шығарады.
Мысалы ретінде мына бір программаны қарастырайық:
мәліметтер жазылған файл. Осы программадағы айнымалы А және В келесі мәндерді шығарады:
A=510,B=16,2
Файл аты D2.PAS жолдық түрде жазылады.
Program A21(input, output);
Var
F2:text;
L2:integer;
B:real;
A:integer;
Begin
L2:=1;
A:-510;
B:=16.2;
Rewrite (F2,’A=’,A:3,’ ‘:5,’B=’,B:4:1);
Close(F2);
End.
Мұндағы F2-файлдық айнымалы REWRITE мәліметтер жазылған файлды ашады. WRITE операторы форматына сәйкес жолмен символдарды шығарады. CLOSE операторы жазылған файлдарды жабады.
Файлдың жазылуы және оқылуы. Файлдың атқаратын әртүрлә қызметтері болуы шарт: кейде мәліметтерді бір файлдан оқуға және жазуға қажет етеді, кейде бір файлдан өшіреді. Файлдың оқылуы және жазылуы программаға қажетті операторларды бағыттайды немесе оларды жабады.
Файлды оқу және жазу кезінде, келесі файлдарды қолданарда бір-бірдей файлды бір уақытта ашуға болмайды. Жұмысқа қажетті пайда болатын файлдың оқылуы және жазылуы кезінде алдымен ашк, ондағы мәліметтерді өңдеп оны жабу қажет. Содан кейін файлды ашып, ондағы келесі мәліметтер өңделген соң оны жабады.