5.2.3. Перцептивті-бейнелік өзін -өзі бағалау

(В.В. Бойко)

Мақсаты. Берілген әдіс жағдайға байланысты «Менің бейнем» динамикалық психоэмоциялық жағдайын (әдеттегі, жағымды, келеңсіз жағдайларда) үйренуге бағытталған жоғарыда көрсетілген үш жағдайда беймарал және позитивті эмоциялық күйін зерттеуге негізгі мән беріледі..

Нұсқау . Парақтың сол жағында жауап беру үшін алты эмоциялық күй, ал оң жағында олардың 0-ден 10-ға дейінгі ұпай түрінде көріну дәрежесі берілген. 0 толықтай ештеңе сезінбейтінін , ал 10 — оның басымдықпен көрініс тапқанын білдіреді. Бақыланушының міндеті эмоциялық әр үш; әдеттегі, жағымды және келеңсіз жағдайдың бағасына байланысты болады. Бұл үшін жауап парағында «○» белгісімен әдеттегі жағдайдағы көңіл күйдің ұпайы, сосын «∆»белгісімен келеңсіз жағдайдағы ұпай сандары, «□» белгісімен — жағымды жағдайлар кезіндегі ұпай сандары белгіленеді.

○ — әдеттегі қалып;

∆ — келеңсіз жағдайлардағы ең төменгі көрсеткіш;

□ — жағымды жағдайлардағы басым көрсеткіш.

жауап парағы

Мен :

Сырттай беймарал	0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Іштей беймарал	0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Белсенді	0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Жақсы көңіл күйде	0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Қайырымды	0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Оптимист	0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Мейірімді	0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

болып көрінемін

Жауаптарды өңдеу.

Әр баға бағанына бірден үш жағдайдың— «әдетте», «келеңсіз», «жағымды» белгіленуін қадағалау керек. ұпайлар комбинациясы әр параметрде «Мен бейнесіндегі» мінез өзгерісін білуге көмектеседі.

Бірнеше қайталанатын бірнеше нұсқа анықталған «Мен бейнесіне» келетін түрі белгілі болды. Кестенің көмегімен сіздер бағанда алынған мәліметті өңдей аласыздар:

«Мен-бейне» өзгеру типі	Әдетте (ұпайлар)	Келеңсіз (ұпайлар)	Жағымды (ұпайлар )
1. Қалыпты өзгеруге бейімділік	4-6	3-4	8-10
2. Приемлемая ригидность	4-6	3-4	6-7
3. Гипертимическая ригидность	7-8	4-7	8-10
4. Эйфорическая ригидность	9-10	7-10	9-10
5. Дистимическая ригидность	2-4	0-4	4-6
6. Дисфорикалық ригидность	0-5	0-2	3-5
7. Экзальтированная өзгергіштік	3-7	0-2	8-10
8. Неадекватная өзгергіштік	4-5	6-8	6-10

Егер сіз алған қорытынды кестемен сәйкес келмесе көбірек жақын типті таңдаңыз.

Жауаптарды қорытындылау

Қалыпты өзгеруге бейімділік. «Менің-бейнем» өмірдегі түрлі жағдайларға эмоционалды оң әсер етеді, осылайша жан -жақтылығын сақтап қалады,мұндай өзгеріс нұсқасы таңдауға тұрарлық және имидж тиімділігін аңғартады. Оценка «Әдетте» деген баға 4-6 ұпай шегінде, яғни баған ортасында тұрады , келеңсіз жағдайда баға 3-4 ұпай төңірегіне түсіп кетеді; жағымды жағдайларда—8-10 ұпайға көтеріледі. . «Дем алу» эмоциясы өзінің қуатты және тірек функциясын атқарады. Серіктестер бақылап отырған адамнан алдын ала күтілген әсерді байқайды. Сондықтан ол ашық және әр түрлі іске эмоциялы жауап береді. Оған сенуге негіз бар.

Приемлемая ригидность «Менің-бейнем» эмоциялық көңіл күй аз мөлшерде мағыналы әрекетке сай көрініс табады. Эмоциялар слабо «Дем алу» эмоциясы әлсіз және серіктестерге болған оқиға туралы уайымын көрсете алмаы мүмкін. Сонда да коммуникативті қалыпты сақтайды да бірге істейтіндерге ұнайды. «Әдетте» — 4-6; «келеңсіз» — 3-4; «жағымды» — 6-7.

Гипертимическая ригидность «Мен бейнесі». Бұл типте эмоциялар барлық жағдайда мажорлы бояуларымен ерекшеленеді: «әдетте» — 7-8 ұпай «келеңсіз» — 4-7 ұпай; «жағымды» — 8-10 ұпай. Әрдайым қуатты жоғары қалып –бұлар үшін қалыпты күй, дегенмен оның бұл ресурстары «ескіреді». Оның үстіне эмоцияның көріну кеңістігі тар, олардың маңызы «әдеттегі» жағдайдың өзінде жоғары бағаланған. Жағымды жағдай туындағанда эмоциялар қалыпты көрініс таппайды. Берілген жайт айналадағыларға эмоцияның көрінісін шешуді қиындатады: жеке тұлға әркез күйгелектеніп жүретіндіктен, оның оң өзгерістерге қалай қарайтынын түсіну қиын. Алайда оның психогигиеналық «Мен бейнемі» коммуникабельді шекарада болғанымен, серіктестері аздаған ыңғайсыздық сезінуі мүмкін.

Эйфорическая ригидность «Мен бейнесі» «әдетте», «келеңсіз» және «жағымды» жағдайларда өте жоғары ұпайлармен бағаланғанда (7-10 балов) және олардың маңызы араласып кетсе көрсетіледі. Тұлға өзінің эмоциялық қуатын аяусыз жұмсайды, оның басым көрінісінде өмір сүреді. Оның эмоциясы «дем алмайтыны» түсінікті. Олардың маңызы серіктестер үшін өте жоғары жүктелгендіктен, ол коммуникабельді бола алмайды. Бағандағы «шеңбер», «үшбұрыш» және «шаршы» — 9-10 ұпай аралығында болса араласуға ең ауыр нұсқа болып табылады. Эмоциялы жауап берудің бұзылғаны жөнінде айқын аңғаруға болады. Мұндай адамдарға сенуге болмайды.

Дистимическая ригидность «Мен-бейнесі» бағанның ең төменгі көрсеткішін көрсеткенде танылады:: «әдетте» — 2-4 ұпай; «келеңсіз» — 0-4; «жағымды» — 4-6. «Дем алу» эмоциясы өте төмен, күйдің минорлық бояуларына ие бола алмайды, имидж анықталып, ол жеке тұлғаның сенімділігіне селкеу түсіреді. Өзінің психогигиеналық күйін ол теріс бояулармен көрсетіп, жағымды жағдайларға жауап бере алмайды.

Дисфорическая ригидность «Мен бейнесі» эмоциалық әсер баған бойынша 5-тен аспайтынымен ерекшеленеді. Ең негізгісі «әдетте» және «келеңсіз» бағалары 0-3 ұпай төңірегіне шоғырланады . Тұлға эмоциялы жауап беру ортасы бұзылғандықтан, оның тұлға ретінде коммуникабелділігін жоғалтады.

Экзальтированная изменчивость «Мен бейнесі». Негізгі көрсеткіш өте үлкен эмоциялы әсер ету кеңістігі болып табылады: в «келеңсіз» жағдайларда — ең азы (0-2 ұпай), «жайлы» — ең көбі (8-10). Екі жағдайда да эмоция үлкен қуат береді және ақпарат тым көп. Соның нәтижесінде коммуникабелділікті жоғалтады және тұлғаның имиджіне нұқсан келеді.

Қалыптан тыс ауыспалылық «Мен бейнесі» келеңсіз жағдайларда адам неге екені баған көрсеткіші гипертимиялық немесе эйфориялық белгі төңірегінде көрінеді. Сонымен қатар қалыпты реакция бағанның орташа интервалын көрсетеді.