4. Деректер үлгілерінің классификациясы. Үлгілердің сипаттамасы.
Кез келген ДҚ ядросы деректер үлгілері (моделі) болып табылады. Деректер үлгісі - деректер құрылымдардың жиынтығы ж/е олардың қайта өңдеу бойынша операциялары.
1. Инфологиялық модельдер пәндік облысын ресми сипаттау үшін деректер базасында жобалауың ерте кезеңдерінде қолданылады. Олар кез келген нақты деректер базасына байланбаған деректер құрылымын сипаттайтын объектілер класының қасиеттері мен қатынастары туралы ақпаратты қамтиды. Инфологиялық (немесе семантикалық) моделі әзірлеушілер ж/е болашақ ДҚның құрлымының дамушы процесінде пәндік облысы туралы ақпараттың нысанын басқа пайдаланушылар үшін табиғи ж/е ыңғайлы көрініс береді.
2. Ең көп пайыздық тұжырымдамалық деңгейде пайдаланылатын деректер моделі болып табылады. Оларға қатысты сыртқы схема моделі деп аталады ж/е тұжырымдамалық деректер моделі ретінде сол дерексіз санаты пайдаланылады. Даталогиялық модельдер тұжырымдамалық деңгейдегі модельдер болып табылады ж/е нақты деректер базасына арналған.
3. Физикалық деректер моделі операциялық ортада пайдаланылатын сыртқы жад ж/е сақтау құрылымдарды ұйымдастыруға қатысты санаттармен жұмыс істейді. Қазіргі уақытта файл құрылымы негізінде деректерді орналастыру үшін түрлі әдістер қолданылады, жеке модельдер ретінде, ұйым индексі файлдар мен төңкерілген тізімдер, тікелей ж/е дәйекті қол жетімді файлдар. Сонымен қатар, қазіргі заманғы деректер базасында деректі беттеп басқару кеңінен пайдаланылады. Бұл жағдайда, деректер базасында файлдар саны аз ұсынылған ж/е сканерлеу міндетін, деректерді оқу ж/е жазуды операциялық жүйе емес дерекқордың өзі орындайды. Физикалық деректер модельдері, беттеп басқаруда негізделген ең перспективалы болып табылады.
5. Қатынастарды нормалау. I, II, III, IV нормалау формалары. Нормалау шарттары.
Қатынастық деректер қорының жобасы дегеніміз – барлық атрибуттары, қатынастардағы бастапқы кілттер ж/е де қордағы деректер бүтіндігін сақтау принциптерін қолдайтын кейбір қосымша қасиеттері анықталған өзара байланысқан қатынастарды топтамасы.
Қатынастық деректер қорында келесі нормальды формаларды қарастырамыз:
1) бірінші нормальды форма (1NF); Егер әрбір баған мен әрбір жолдың қиылысуында тек атрибуттардың элементарлы мәндері орналасқан болса, қатынас сонда ғана бірінші нормаланған формада болады.
2) екінші нормальды форма (2NF); Егер қатынас бірінші нормаланған формада болса ж/е құрамына алғашқы кілттің атрибуттарынан толық емес функционалдық тәуелділікте болмайтын алғашқы кілт емес атрибуттар кірмесе онда ол екінші нормаланған формада болады.
3) үшінші нормальды форма (3NF); Егер қатынас екінші нормаланған формада болса ж/е атрибуттар арасында транзитивтік тәуелділік болмаса онда ол қатынас үшінші нормаланған формада деп аталады.
4) Бойс— Коддтың нормальды формасы (BCNF); Егер қатынас үшінші нормаланған формада болса ж/е қатынастың әрбір детерминанты қатынастың мүмкін кілті болатын болса, онда ол қатынас Бойс—Коддтың нормаланған формасында.
4) төртінші нормальды форма (4NF); Егер көпмәнді функционалды А -» В тәуелділігі болса ж/е R қатынасының басқа атрибуттары Адан функционалды тәуелді болса, онда R қатынасы төртінші нормаланған формада (4NF).
5) бесінші нормальды форма, н/е проекция-біріктіру формасы (5NF н/е PJNF).
Егер В атрибуттар тобы А-дан функционалды тәуелді болса, бірақ А-ның кез келген бағыныңқы жиынынан тәуелсіз болса, онда R.A -> R.B функционалдық тәуелділігі толық деп аталады, яғни R.A -> R.B толық деп аталады, егер: кез келген А-дан алынған А1 үшін => R.A -/-> R.B:
A-ның бағыныңқы жиыны болып табылатын кез келген А1 үшін R.B R.A-дан функционалды тәуелсіз, кері жағдайда R.A -> R.B тәуелділігі толық емес деп аталады.
R.A -> R.B функционалдық тәуелділігі транзитивті деп аталады, егер келесі шарттарды қанағаттандыратын С атрибуттар тобы бар болатын болса:
1. С атрибуттар тобы А –ның бағыныңқы жиыны емес.
2. С атрибуттар тобына В кірмейді.
3. R.A -> R.C функционалдық тәуелді.
4. R.C -> R.A арасында функционалдық тәуелділік жоқ.
5. R.C -> R.B функционалдық тәуелдіі.