Добавил:
Upload Опубликованный материал нарушает ваши авторские права? Сообщите нам.
Вуз: Предмет: Файл:
жұлдыз.docx
Скачиваний:
0
Добавлен:
01.07.2025
Размер:
1.42 Mб
Скачать

Температурасы

Негізгі тізбектегі жұлдыздардың беткі темпратурасы өзегінде жасалатын энергияға және оның радиусына байланысты болады. Оны рең индексі арқылы мөлшерлеуге болады.[83] Жұлдызды идеалдастырылған қара шар деп есептеп, оның өзегінда жасалатын энергия оның беткі қабатына жеткенде қанша болатыны арқылы есептеу теориялық есептеу болып, ол әдетте "өнімді темпратура" деп аталады. Бірақ, өнімді тепратура тек бір көрсеткіш қана. Өйткені жұлдыз темпратурасы өзегінен бетіне жеткенше үздіксіз әлсірейтін бірнеше сатылардан өтеді.[84][85]Ал, өзегінде миллион К ге жетеді.[85]

Жұлдыздың термпратурасы ондағы түрлі элементтердің иондану салыстырмасын туғызады. Жұлдыздың беткі темпратурасы, жұлдыз көрінуінің абсолюттік шамасы қатарлылар жұлдыздарды түрге бөлуге негіз болады. )Төменде жұлдыз #түрлері көрсетілген.)[17]

Үлкен массаға ие негізгі тізбек жұлдызының беткі темпратурасы 50,000 K -ге жетеді. Ал, Күн секілді біршама кіші жұлдыздың беткі темпратурасы бірнеше мың К. Алып қызыл жұлдыздың беткі темпратурасы 3,600 K болғанымен, бірақ оның жарқырайтын аумағы үлкен болған соң жерден жарық болып көрінеді.[86]

Жарқырауы

Нейтрон жұлдыздың ішкі келбеті

Астрономия саласында, жарқырау дегеніміз аспан денесінің мәлім уақыт бірлігінде сәулеленген жарығы мен басқа да энергиялар шашырауының бірбүтін жиынтығы. Жұлдыздың жарқырауы жұлдыз радиусына және беткі темпратурасына байланысты болады. Бірақ, көптеген жұлдыздардың сәулелену ағыны біртегіс болмайды. Тез айналатын Вега жұлдызын алсақ, одан сәулеленген энергия ағыныэкваторында ең көп болады екен[93].

Жұлдыз бетіндегі жұлдыз дағы дегеніміз сәулеленген энергия мен температура орташа сәулеленген аймақтан төмен өңір есептеледі. Шағын, Күн секілді ергежейлі жұлдыздардың бетінде дақтардан басқа өзгеше құбылыстар сирек болады. Алып жұлдыздардағы жұлдыз дағы үлкен және анығырақ болады.[94] Олардың жиек өңірінде айқын күңгірттену құбылысы болады, яғни жарығы жұлдыз табақшасының орталық өңірінен айналасына дейін біртіндеп әлсіреумен болады.[95] Қызыл ергежейлі флэшжұлдыз (Әйдікжұлдыз), мысалы Кит UV жұлдызында жұлдыз дағы біршама айқын байқалады.[96]

Жұлдыз түрлері

Ұқсамаған жұлдыз түрінің беткі температура диапазоны[101]

Санаты

Температура

Мысал

O

33,000 K -ден жоғары

Зета кемесі

B

10,500–30,000 K

Ригель

A

7,500–10,000 K

Альтаир

F

6,000–7,200 K

Procyon A

G

5,500–6,000 K

Күн

K

4,000–5,250 K

Үндіс ε жұлдызы

M

2,600–3,850 K

Проксима Кентавр

Толық мақаласы: Жұлдыздардың жіктелуі

Кезекте қолданылатын жұлдыздарды түрге бөлу жүйесі ХХ ғасырдың басында пайда болған. Ол кезде Сутегінің спектр сызығына негізделіп, А дан Q дейінгі санатқа ажыратқан.[102] Ол кезде температураның спектр сызығына өте әсер ететіні беймәлім еді. Ал температураны негіз етіп санатқа жіктеу қазіргі түрге бөлу амалы есептеледі.[103]

Жұлдыз спектріндегі ұқсамастықтарға негізделіп, ұқсамаған әріптермен өзара ажыратылады. О түрі ең ыстық жұлдыз болса, М түріндегі жұлдыз ерекше суық болып, молекула жұлдыз атмосферасында пайда болады. Температураның жоғарысынан төменіне дейін жұлдыздар O、B、A、F、G、K және M түрлеріне бөлінеді. Түрлі сирек спектрлерге негізделіп, арнайы бөлулер де болады. Ең көп кездесетін ерекше түр – L және T болып, оларға ең суық кішкентай жұлдыздар мен Қоңыр ергежейлі жұлдыздар тән. Әрбір әріп тағы да сан бойынша 0 -ден 9 -ға дейін тармақталып, температураның кемуі 10 деңгейге бөлінеді. Бірақ бұл жүйе ғаламат ыстық шекте бұзылады: әлі күнге О0 және О1 түріндегі жұлдыз айқындалмады.[104]

Тағы бір тұрғыдан, жұлдыз спектріндегі жарқырау әсеріне орай түрлерге бөлінеді. Бұл оның көлемі мен сыртқы гравитациясына байланысты. Олар диапазоны 0 ден (Аса алып жұлдыз ) және ІІІ (Алып жұлдыз) -ден V (Ергежейліні ерткен негізгі тізбек жұлдызы) және VII (Ақ ергежейлі) дейінгі жұлдыздар. Көптеген жұлдыздар негізгі тізбекке тән. Бұл Мүлделік жұлдыз шамасы мен HR диаграмма торындағы тар және ұзын өңір болып, сутегі реакциясы жалғасып жатқан жұлдыздарды қамтиды. Біздің күн болса Негізгі тізбек жұлдызы өңірдегі орташа деңгейдегі, ғарышта жиі кездесетін үлкендіктегі, темпратурасы қалыпты G2V түріндегі сарғыш ергежейлі жұлдыз есептеледі. Күн ерекше өзгеше жұлдыз емес, тек ол бізге өте жақын болғандықтан және ол туралы ақпаратымыз біршама молырақ болғандықтан басқа жұлдыздарды сол күннің қасиетімен салыстырып тануға қолданамыз.

Ұсақ әріптермен белгіленетін қосымша қасиеттер жұлдыз спектрінің арнайы ерекшелігін білдіру үшін қолданылады. Мәселен, "е" атқыланған спектр сызығы барлығын, "m" металдар дәрежесінің жоғарылығы туғызған өзгешеліктер, “var” болса спектр сызығының жиі өзгеріп тұруын білдіреді.

Ақ ергежейлінің өз арнайы түрлері болады және D әрібінде таңбаланады. Бұл түрдегі жұлдыздар спектр сызығындағы ерекшеліктеріне сай DA、DB、DC、DO、DZ、және DQ санаттарына түрлендіріліп, оның температура көрсеткіштерінің сандық мәні қосылады.[105]

Жұлдыз эволюциясы

Табиғатта барлық органдар сияқты, жұлдыздар тұрақты емес, олар дүниеге дами, және, ақырында, өліп . Өмір барысын қадағалауға үшін жұлдыздар мен олардың жасына қалай түсінеміз, олар пайда білу қажет. Өткен жылы ол ұлы тылсым болып табылады; қазіргі заманғы астрономдар үлкен қазірдің өзінде болады Сенім егжей-тегжейлі біздің жарқын жұлдыздарының пайда әкелетін жолдарын сипаттау түнгі аспан.

Осыдан аз уақыт бұрын астрономдар жұлдызаралық жұлдыздарға қалыптастыру деп ойлаған Газ және шаң миллиондаған жыл кетеді. Бірақ соңғы жылдары алынған аспан саласындағы ғажайып суреттер, Ұлы туманности бөлігі Бірнеше жыл бойы Орион, жұлдыздар шағын кластер. Қарай 1947 фотосуреттер. Бұл жерде үш жұлдыз тәрізді объектілердің көрінетін тобы болды. 1954 жылға қарай. Олардың кейбіреулері ұзарту айналды, ал 1959 жылға қарай берді. Бұл Сопақша Адамзат тарихында алғаш рет, адамдар - Білім жекелеген жұлдыз құлдырап Біздің көз алдында жұлдыздарының туу осы бұрын-соңды болмаған байқалады астрономдар жұлдыз қысқа уақыт кезеңінде өндірілген болуы мүмкін екенін көрсетті, ал бұрын әдетте жұлдыздарының орын біртүрлі көрінген пайымдау топтар, немесе жұлдыз кластерлер, әділ болды.

, олардың пайда болу механизмі қандай? Неге көптеген жылдар бойы астрономиялық аспан көрнекі және фотографиялық бақылаулар дәл қазір бірінші рет сәті қараңыз асырылуы жұлдыз? Жұлдыз дүниеге болуы мүмкін емес ерекше оқиға: аспан көптеген бөліктерінде жағдай бар осы органдардың пайда үшін қажетті.