544. Құқықтық сана және құқықтық мәдениет.

Қүқықтық сана қоғамдық сананың бір формасы бола отырып құқықтық құбылыстар мен үрдістерді ұғына отырып, олардың өзгеруін бейнелейді. Құқық арқылы қоғамдық пайдалы және қоғамдық зияңды әрекеттер байқалады, сондықтан құқық өзіне тиісті белгілі бір қатынасты қалыптастырады. Бұндай құқыққа деген көзқарас болымды, дұрыс, яғни тұлға қоғамдағы құқықтын орнын, маңызын ұғынып, бағалап, құқықтың нормаларын мойындауға, оған бағынуға бейімділігін білдіреді. Керісінше, құқықтың қоғамдағы маңызын жоққа шығару, оның қажет емес екендігін, пайдасының жоқтығын дәлелдеуге тырысқан көзқарастар да болады.

Кұқық әуел баста әлеуметтік құбылыс және қоршаған ортаның нақты шындығын бейнелеуші ретінде, адамдардың әділеттілік ұғымына негізделген құқықтық нормалар, зандар жайындағы ниеттерінен барып қалыптасады. Әділеттілік деген бұл жерде бостандық, теңдік және коғамдық татулық, келісім деп түсініледі. Сөйтіп қоғам дамуының объективті қажеттіліктерін бейнелей отырып құқықтық сана құқықтың қайнар көзі болып табылады.

Құқықтық сана адамдардың өздерінің түрлі қажеттіліктері мен мүдделерін қоғамда белгілі бір тәртіп орнату арқылы іске асыру ниеттерінің қалыптасуына ықпал жасайды. Сөйтіп, құқықтық сана адамның мінез-құлығының себепкері бола отырып құқыққа әсер етіп, құқықтық нормалардың іске асырылуының маңызды құралына айналады.

Құқықтық сананың белгілері: құқықтық сана, экономикалык, әлеуметтік, саяси және басқада мүдделер құқықтық болып ұғынылатын, қоғамдық сананың ерекше түрпішіні; адамдардың әрекет етіп отырған және ойындағы, тілегіндегі құқыққа деген қатынасын білдіретін мұраттар, теориялар, сезімдер, көңіл-күй, тұжырымдамалар құқықтық сананың мазмұнын құрайды; құқықтық сана еткен шақтағы, осы шақтағы және адамдардың ойындағы, арманындағы, тілегіндегі құқықтық тәртіпке, құқықка деген қатынастарды білдіреді; қалыптасқан мұраттардың, құңдылықтардың, жалпы жүйесін жасай отырып, құқықтық сана құқықтық дерек көзі бола алады; құқықтық сананың иелері құқықтың субъектілері; құқықтық сана адамдардың тілегін, қызмет етуші құқықтык тәртіпке тән құбылыстарға деген қатынасын білдіретін құқықтық мінез-құлықтың тікелей ішкі себебі ретінде көрінеді.

Құқықтық мәдениет: уғымы, кұурылымы,міндеттері.«Мәдениет» термині ғылыми айналысқа көптен бері енгеніне қарамастан оның мазмұнының нақты, дәл бір баламасының болмауына байланысты, түсіндірудің бірнеше жолдары сақталған. «Мәдениет» термині латынның соіеге - егу, өндеу, өсіру деген сияқты мағына беретін сөзінен пайда болған. Тек XVIII ғасырда ғана мәдениет  термині адамның мәнерін, үлгісін, оқығандығын сипаттауға қолданыла бастады. Әуелгі баста мәдениетті деп ақсүйектерді санаған. Кейін келе бұндай түсінік жойылды. Біртіндеп мәдениет белгілі бір әлеуметтік топқа ортақ сенім, кұндылық және олардың көріну түрпішіні ретінде қалыптаса бастады. Аталған құралдардың көмегімен мәдениет тәжірибені, адамдардың мінез-құлығын тәртіптендіреді. Сонымен бірге мәдениет мінез-құлықтың қоғамдық пайдалы не қоғамға зиян жақтарын реттейді.

Мәдениетті адамзат жасаған материалды және рухани жетістіктермен шектеуге болмайды. Мәдениет адамның іс-әрекетінен көрінетін қоғамдық өмірдің даму деңгейін, даму сапасын бейнелейді. Адамдардың бірігіп, өркениетті өмір сүруі, олардың қоғамда қалыптасқан жалпы ережелердің негізінде өзара іс-қимыл жасауын, мәдениетті қалыптастыратын белгілі бір мұраттар мен құндылықтарға жақын болуын талап етеді. Осындай жалпыға міндетті ережелердің өмір сүру түрпішінінің біріқұқық. Ал құқықтық мәдениет жалпы мәдениеттің бір көрінісі.