17Қазақстан Республикасының Конституциясының жалпы сипаттамасы

ҚазақстанРеспубликасыныңКонституциясы — Қазақстан мемлекетiнiң Ата (негiзгi) заңы. 1995 ж. 30 тамызда Респ. Референдум өткiзу (бүкiлхалықтық дауысберу) жолымен қабылданды. Конституцияны қабылдай отырып, Қазақстан халқы мемл. Билiктiң қайнар көзi — өзiнiңегемендiк құқығын баянды еттi. Ата заң қабылданған күн демалыс — мемл. мереке — ҚРКонституциясының күнi деп жарияланды. Бұлжаңа Конституция Қазақстанның төртiншi Атазаңы (1937, 1978, 1993, 1995). Оның құрылымы кiрiспеден, 9 бөлiмнен, 98 баптан, көптеген тармақтар мен тармақшалардан тұрады. Жаңа Конституцияның ең жоғары заңдық күшi бар және ол ҚР-ныңбүкiлаумағында тiкелей қолданылады. Мұның өзi Конституциялық нормалармен заңдардың басқа нормативтiк құқықтық актiлердiң нормаларынан үстем екендiгiн көрсетедi. Кейiнгi екi Конституцияның алдыңғы екеуiнен елеулi айырмашылығы сол — бұлар тұңғыш рет мемл. тәуелсiздiктi, егемендiктi жәнеҚазақстан халқының толық билiгiн бекiтiп, одан әрi орнықтырды. Жаңа Ата заңда құқықтық мемлекеттiң қалыптастырылу бағыттары, азаматтардың құқықтарымен бостандықтары, соның iшiнде жеке адамның жан-жақты еркiндiгi, идеол. Және саяси әралуандығы (сөз жәнешығарм. бостандығы, саяси партиялармен бұқаралық партиялар, сондай-ақбұқаралық қозғалыстар бiрлестiгiн құру еркiндiгi), халық билiгiн жүзеге асыратын демокр. амалдар, экон. Қатынастардың қызмет етуi әлемдiк талаптарға сәйкестендiрiлген. Оның нормалары тұрақты, жалпы мәнде ұзақ жылдарға бейiмделiп тұжырымдалған.

Қазақстан Республикасының Конституциясы — демократиялық, өркениетті даму жолына түскен мемлекетпен қоғамның негізі, басты нормативті кактісі. Бұл нормативтік актіде бүкіл конституциялық заңдардың негізі болып табылатын құқықтық нормаларынықтырылады. Басқаша айтқанда, Конституцяның құқықтық нормалары  конституциялық-құқықтық  қатынастарды  реттейтін  барлық  нормативтік  құқықтық актілерді  қалыптастыру  мен дамытудың негізі болып табылады.

Қазақстан Республикасы Конституциясының тек конституциялық құқытың ғана емес, сондай-ақ  құқықтың  басқа  да  салаларының  бастауы  ретіндегі  мәні  мынада, онда халықтың мемлекеттік еркі, олардың  құқықтық   демкратиялық  мемлекет  құру, дүниежүзілік  қауымдастыққа  оның тек  құқылы мүшесі  ретінде  қосылу жөніндегі табандылығы тікелей  көрініс  тапқан.

Конституция  конституциялық  құқықтың  басқа  бастауларынан  өзгерістер  мен  толықтырулар  қабылдаудың  ерекше тәртібін  белгілеумен  ерекешеленеді. Мұндай  тәртіп  Конституцияның  мемлекет пен  қоғамның  негізгі  заңы  ретіндегі  және  олардың тұрақтылығын  қамтамасыз  ету  қажетігінен  туындайтын  мәнінен  сипатталады.    Қазақстан  Республикасы  конституциялық  құқының  мемлекеттік мәні  бар құқытық нормаларды  белгілейтін қайнар көзінің қатарына  конституциялық  заңдар  жатады.

Қазақстан Республикасының Конституциясында, Президенттің Президент туралы, Парламент және оның депутаттары туралы, Республикалық референдум туралы Жарлықтарында Конституцияға өзгерістер мен толықтырулар енгізуге болатын актінің бір ғана түрі қарастырылған – ол шешім. Қаулы емес, жарлық емес, конституциялық және жай заң емес, шешім. Осындай шешім қабылданғаннан кейін Конституцияға    өзгерістер мен толықтырулар енгізіледі. Әрине,  өзгерістер мен толықтыруларға қажеттілік Конституцияның сапасына, конституциялық қағидалардың мемлекет пен қоғамның болашақтағы стратегиялық мақсттары мен міндеттеріне  қаншалақты  сәйкес келетіндігіне, конституциялық  идеялардың  қазіргі  деңгейіне, сондай-ақ  халықаралық құқық  нормаларын  қаншалықты   бейнелей  алатындығына  байланысты  туындайды.

Егер  Қазақстан  Республикасының  Конституциясына  қатаң  талап  тұрғысынан  келсек, негізінен, ол  бұған  жауап  бере  алады. Қазақстандағы  саяси  тұрақтылық – бұл  көбіне  көп  Конституция  қызметінің нәтижесі. Мұны теріске шығаруға болмайды. Алайда, бұл Қазақстан Республикасының Конституциясы  жетілдірілмейді  деген  сөз емес. Қазақстан Республикасының Конституциясына өзгерістер мен толықтырулар енгізілуі мүмкін. Сонымен  бірге  Конституцияның  тұрақтылығына  қамқорлық  жасап  та  отыру  қажет.