7. Беттесу әдісі.

ЭҚК көздері бар сызықты электрлік тізбектердегі контурлық токтар контурлық ЭҚК сызықты функциясы болып келеді. Шынымен, (1.20) –дан j контурының контурлық тогы үшін жалпы өрнегі мынадай

,

мұндағы E_ii – тармақтың ЭҚК кіретін контурлық ЭҚК.

Контурларды j тармағы j контурына кіргендей етіп қабылдаймыз. Онда осы тармақтын тогы сәйкес келетін контурлық токқа тең болады. Егер контурлық ЭҚК тармақтардағы ЭҚК арқылы шығарсақ, онда

мұндағы E₁, E₂,…E_n – тармақтардағы ЭҚК;

өткізгіштіктердің өлшеміне ие.

(1.42) теңдеуіне сәйкес j тармағының тогы тізбектің әр ЭҚК жекелеп тудырылған токтардың алгебралық қосындысына тең. Бұл беттесу принципі тек қана сызықты тізбектер үшін орындалады.

Беттесу әдісі бойынша есептеу алгоритмі:

- басқа қорек көздердің ішкі кедергілерін қалдырып өздерін схемадан алып тастайды да жекелеп әр ЭҚК (ток) көзінен тармақтардағы токтарды (құрама токтарды) кезектеп есептейді;

- тармақтардағы токтар құрама токтардың алгебралық қосындысы сияқты анықталады;

8 Екі түйін әдісі.

Параллель қосылған кезде екі түйін арасында бірнеше тармақ орналасады, осы кезде барлық тармақтардағы кернеу бірдей болады .

a

I₁

E₁

J

φ_b = 0 – базистік түйін деп аламыз, ал "а" түйінінің φ_а потенциалы белгісіз болады. φ_а потенциалын анықтау үшін теңдеу келесідей

мұндағы - тармақтардың өткізгіштіктері.Схеманың екі түйіні арасындағы кернеу келесі формула бойынша анықталады

.

U_ab кернеуінің мәнін біліп Ом заңы бойынша тармақтардағы токтарды анықтаймыз (токтардың оң бағыты ерікті алынады)

Осы формулаларға U_ab кернеу мен ЭҚК «плюс» таңбасымен кіреді, егер олардың бағыттары тармақтардағы токтармен сәйкес келсе. U_J = φ_a – φ_b = U_ab

9 Түйін потенциалдар әдісі.

Бұл әдіс электр тізбегінің есептеу әдісі болып табылады, схемадағы түйіндер потенциалын белгісіз деп алса, түйіндік потенциалдар әдісі деп аталады. Түйін потенциалдар әдісі түйін саны m аз болған кезде қолданылады. Әдістің негізі, Кирхгофтың бірінші заңы мен Ом заңын пайдалануда.

1-сурет. Түйіндік потенциалдар әдісін сипаттайтын схема.

Түйін потенциалдар әдісімен есептеу тәртібі:

m,n – түйін, тармақ санын табамыз. Барлық шын токтардың бағытын белгілейміз.

Бір түйінді базистік түйін ретінде қарастырамыз және оның потенциалын 0-ге теңестіреміз(жерге қосылған түйін). Барлық түйіндерді белгілейміз.

Барлық токтарды Ом заңы бойынша потенциалдар арқылы жазамыз.

I Кирхгоф заңы бойынша қалған m-1 түйін үшін теңдеу құрастырамыз. 3-пунктегі теңдеулерді осы теңдеуге қоямыз.Потенциалдар арқылы токтардың мәндерін анықтаймыз.

10 Өзара принципі.

Өзара принципінің мағынасы мынада : егер ЭҚК ab тармаққа қосылған,пассивті cd тармақта I тоғы пайда болса,сол ЭҚК cd тармаққа әсер етіп, ab тармақта сондай I тоғы пайда болады.(1.37-а сурет)

cd тармақтағы ток:

=

ab тармақтағы ток(1.37-б сурет):

=

Сондықтан:

Өзара қасиетін тәжірибеде қолдануда токтар бағытының өзара сәйкестігін және сұлбадағы ЭҚК-сын есепке алу керек.Егерде, ab тармақтағы ЭҚК бағыты тармақ тоғына сәйкес болса,ca тармақтағы токтың оң бағыты ЭҚК бағытымен сәйкес болу керек.