13. Әлеуметтік қамтамасыз ету мен әлеуметтік көмек ұғымдарына анықтама беріңіз.

Әлеуметтік қамсыздандыру – таратушылық қарым-қатынас процесінде ұлттық табыстың бір бөлігі есебінен азаматтарды материалдық қамтамасыз ету және қызмет көрсету үшін ақшалай қаражаттардың қоғамдық қорларын құру және пайдалану жүйесі.

Кең мағынада әлеуметтік қамсыздандыру қордың құрулы көздерінен және қамтамасыз етуді ұйымдастырудан тәуелсіз қоғамның барлық мүшелерін сәйкес қамсыздандыру. Егер әлеуметтік қамсыздандыру ұғымын зерттеуде бірқатар ғалымдардың пікірі әртүрлі бағытта қалыптасқан екен.

Е.Е.Мацульская өзінің еңбегінде, әлеуметтік қамсыздандыру – жұмсалған табысты қалпына келтіру мақсатында еңбекшілердің, кәсіпкерлердің жарналары мен мемлекеттің дотациясы есебінен, сондай-ақ табыстарын тексергеннен кейін балалы отбасыларын, мұқтаждығы баразаматтарға көмек беру үшін мемлекеттік бюджет бөлігін қайта таратумен байланысты құрылатын

сақтандыру қорларын тарату процесінде қалыптасатын қоғамдық қатынастар жүйесі деп ұсынады

Ал Л.П. Якушев әлеуметтік қамсыздандыруды мемлекеттік бюджет қаражаттары есебінен

қамсыздандырудың жеке түрлерін ұсынумен байланысты әлеуметтік қорғау саласындағы қатынастар жүйесінің неғұрлым тар категориясын анықтау үшін пайдаланылды

Неғұрлым терең зерттеу Р.И.Ивановамен жүргізіле отырып, әлеуметтік қамсыздандыруды қоғамдық ұйымдар мен әлеуметтік қамсыздандыру қорының еңбек ұжымының қатысуымен мемлекетпен әділетті, тегін және қайтымсыз негізде тарата отырып, азаматтардың әлеуметтік мәні бар жеке қажеттіліктерін қанағаттандыру нысаны ретінде анықталды. Ал осы сауал бағытында зерттеу жүргізген В.Ш.Шайхатдинов өзінің зерттеуінде келесідей түйіндеме жасайды: «Әлеуметтік қамсыздандыру – азаматтардың өмірлік маңызды мұқтаждықтарын еңбек бойынша ақының орнына, оны алмастыруға немесе оған қосымша ретінде заңмен бекітілген жағдайларға ақысыз түрде, не азаматтың жеке еңбек үлесін есепке ала отырып, қоғамның қаражаты есебінен мемлекетпен құрылған тұтынудың қоғамдық қорларынан қанағаттандырудан туындайтын қоғамдық қатынастар жүйесі.

Алайда кейбір ғалымдар әлеуметтік қамсыздандыру мен әлеуметтік қорғауды ұқсастыра отырып, олардың арасында айырмашылық жоқ деп пайымдайды. Сонымен, И.Г.Шанин әлеуметтік қамсыздандыру мен әлеуметтік қорғау екі компоненттен тұрады: әлеуметтік сақтандыру және әлеуметтік көмек..., әлеуметтік қорғаудың екі нысанға бөлінуі ... ең алдымен олар әртүрлі қайнар көздерден қаржыландырылатындығына байланысты деп тұжырымдайды. «Әлеуметтік қамсыздандыру» термині кең мағынада қаржылық қаражаттардың барлық түрлері есебінен әлеуметтік қолдау жасау мағынасында болса, тар мағынада тек бюджеттік қаражаттар есебінен әлеуметтік көмек көрсету ретінде саналады

Әлеуметтік көмек – кірісті бақылауға жүргізілетін жалпы саясат шеңберіндегі (мұқтаждығына байланысты жәрдемақылар және т.б.), сондай ақ ерекше жағдайларда (мәжбүр көшпенділер, қайғылы апаттардың және техногенді апаттардың салдарларын жою және т.б.) дағдарысты жағдайда атаулы жекелік қолдаудың уақытша шаралары (қызметтер, жәрдемақылар).