48.Әлеуметтік камсыздандырудын негізгі концепциясы кандай.Әлеуметтік камсыздандыру, сапаны баскару, әлеуметтік кызмет көрсетуді стандартизациялаудың халыкаралык улгісіне сипаттама берініз.

ХӘҚҚ – әлеуметтік қамсыздандыру мәселелерімен шұғылданатын, ұлттық әкімшіліктер мен агенттіктерді біріктіретін халықаралық жетекші ұйым. 1927 жылы құрылған, ертеден келе жатқан халықаралық ұйымдардың бірі бола отырып, қазіргі уақытта оның құрамында әлемнің 159 елінен 340 аса қатысушы бар, оның ішінде Қазақстан Республикасынан Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі; Мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қоры және Зейнетақы төлеу жөніндегі мемлекеттік орталық бар.

Біздің негізгі мақсатымыз – әлеуметтік әділеттілік негізінде халықтың тұрмыс тіршілігінің әлеуметтік-экономикалық жағдайын дамыту мақсатында барлық елдердегі әлеуметтік қамсыздандыруды жетілдіру және дамыту. Бұл барлық өңірлердегі әлеуметтік қамсыздандырудың аясын кеңейтуді қолдауға және одан әрі дамытуға бағытталған біздің жалпы жұмысымыздың негізі. Біз ең алдымен халықтың әл-ауқатын жақсартуға қызмет ететін, тиімді және қолданыста болатын әлеуметтік қамсыздандыру жүйесін қабылдау үшін әкімшілендіру саласындағы алдыңғы қатарлы тәжірибелерді қолдануға назар аударамыз.

Біздің Қауымдастық «Қарқынды Әлеуметтік Қамсыздандыру» деп аталатын жаһандық деңгейдегі жаңа концепцияны әзірлеп, жүзеге асыруда. Бұған әлеуметтік қорғауды қамтамасыз етіп қана қоймай, сонымен бірге әлеуметтік қатерлердің алдын алуды көтермелейтін, әлеуметтік төлем алушылардың құқықтарының сақталуын қолдайтын, және әлемдегі барлық елдердің әлеуметтік-экономикалық дамуына үлес қосатын қол жетімді және тұрақты әлеуметтік қамсыздандыру жүйесін дамытудың белсенді және инновациялық тәсілдері кіреді.

Әлеуметтік қамсыздандырудың қарқынды бағдарламаларының табысты қызмет жасауы әкімшілендіруді дұрыс жүргізуге байланысты болатындықтан, біз таяуда әлеуметтік қамсыздандырудың әкімшілері үшін халықаралық танылған бірқатар кәсіби басшылықты жасап жарияладық.

БХ: Адамзат тарихының барлық кезеңінде адамдарды әлеуметтік қорғау басты мәселелердің бірі болып келеді. Отбасылық көмектен қоғамдық ынтымақтастыққа дейін жалғасқан мұндай эволюция адамзаттың осындай жетістіктерге жетуі үшін аз еңбектенбегенін көрсетеді. Бүгінде, әлеуметтік қамсыздандыру жүйесі заманауи қоғамның ажырамас бөлігі болып отыр.

Кәсіби тілмен айтқанда әлеуметтік қамсыздандыру – адамдардың күтпеген оқиғаларға (әлеуметтік қатерлерден) асыраушысынан айырылуы, еңбекке қабілетсіздігі, өндірістік жарақаттар, мүгедектік, кәрілік немесе жұмыссыздыққа ұшыраған жағдайына нақты бір табыс деңгейіне кепілдік беретін, заңмен белгіленген әлеуметтік қорғау бағдарламасы. Сонымен қатар, әлеуметтік қамсыздандыруға ананы, балалы отбасыларды қорғау және медициналық қызмет көрсету де кіреді.

Егер кең ауқымды түрде айтатын болсақ, ХӘҚҚ әлеуметтік қамсыздандыруды қоғамның мүшесі ретіндегі адамның негізге алынатын құқығы және БҰҰ «Адам құқығы жөніндегі жалпыға бірдей декларациясының» 22-бабымен бекітілген өткен ғасырдағы әлемдік әлеуметтік жетістіктердің бірі деп есептейді.

Тәжірибе жүзінде әлеуметтік қамсыздандыру жүйесінің түрлері мен міндеттері әлем бойынша біршама өзгеріп тұрады, және тарихи, экономикалық және мәдени контекске, сонымен қатар әрбір елдің саяси таңдауына байланысты болады. Соған қарамастан, әлеуметтік қамсыздандыру барлық өңірлерде де даму үстінде және адамдар әрбір мемлекеттің құрылымы мен ресурстарына сәйкес ұлттық әлеуметтік қорғау жүйесінен қолдау алады.

Әрине, әлеуметтік қамсыздандыру жеке дара жұмыс істей алмайды. Ол сыртқы факторларға байланысты болады, сондықтан олар негізінен жаһандық экономикалық және әлеуметтік тенденцияларға байланысты мәселелермен үнемі түйісіп отырады.

Мысалы, әлеуметтік қамсыздандыру жүйесімен тығыз байланыстағы еңбек нарығы өзгеріп отырады. Кейбір өңірлерде кейінгі жылдары формальды емес секторда жұмыс жасайтын халықтың үлесінің артуы байқалуда. Көптеген елдер үшін әсіресе, экономикалық және қаржылық дағдарысқа байланысты жастар жұмыссыздығы басты мәселе болып отыр. Бұл жағдай болашақта одан әрі ушығуы мүмкін.

Келесі мәселе денсаулық сақтау саласындағы жаңа мәселелерге байланысты. Халықтың өмір сүру салтының өзгеруіне байланысты қант диабеті, жүрек-қан тамырлары аурулары сияқты жұқпалы емес аурулардың артуынан денсаулық сақтау жүйесі мен мүгедектерді қамтамасыз ету жүйелеріне талаптар артуда.

Барлық өңірлерге қатысты аса маңызды сыртқы проблемалар халықтың қартаюы, туудың төмендеуі және отбасы құрамының өзгеруі сияқты ұзақ мерзімді демографиялық тенденцияларға да байланысты болуы мүмкін. Өмір сүру ұзақтығының жақсаруы мен медициналық қызмет көрсетуді жақсартудың тығыз байланысы зейнетақы мен жәрдемақыны тұрақты қаржыландыруға қатысты күрделі мәселелерді қозғайды.

Әлеуметтік қамсыздандыруға әсер ететін, оның ішінде дауыл, су басу, цунами сияқты табиғат апаттарына және техногендік апаттардан туындайтын басқа да мәселелер бар.

Мысалы, бес миллионға жуық адамның тағдырына, оның ішінде Беларусь, Ресей және Украина елдеріне әсер еткен, медициналық, экологиялық, әлеуметтік-экономикалық мәселелерді туындатқан 1986 жылғы Чернобыль апаты. Нәтижесінде, бұл елдерде заңды түрде қосымша әлеуметтік және зейнеттік қолдау бағдарламалары пайда болды. Бұл бағдарламалардың негізгі әкімшілері әлеуметтік қамсыздандыру органдары болып табылады. Қазақстан да кеңес кезіндегі ядролық сынақтардан зардап шеккендерге әлеуметтік қолдау көрсететінін мен білемін.

Қаржылық-экономикалық дағдарыс әлемдегі барлық адамдар мен халық үшін бұрын болып көрмеген қиыншылықтар туғызды, әлеуметтік қамсыздандыруға көптеген ауыртпашылықтар әкелді. Бұл жағдай әлеуметтік қамсыздандыру әкімшілігінен азаматтарға жеңілдіктер мен қызметтер көрсетуде үнемі дамуды, басқаруды жақсарту мен жаңартуды, және ақпараттық технологияларды тиімді пайдалану мен басқару тәсілдерін жаңғыртуды талап етеді.

БХ: Кеңестер Одағы ыдырағаннан кейін, осыдан 23 жыл бұрын ТМД елдерінің ұлттық әлеуметтік және зейнетақымен қамсыздандыру жүйелері реформаның қиын кезеңдерін басынан өткерді. Бүгінде Қазақстан Орталық Азия елдері ішінде құрамына әлеуметтік қамсыздандырудың жеке шоттарымен міндетті жинақтаушы зейнетақы жүйесі мен барлық халықты әлеуметтік қорғау шаралары кіретін бірегей моделі бар өңірлік көшбасшыға айналды

Бисмарктық деп аталатын континентальдық модель әлеуметтік қорғаудың деңгейі мен кәсіби қызметтің ұзақтығының арасындағы байланысты анықтайды. Қаштылғандардың төлемі есебінен қаржыланатын әлеуметтік сақтандың оның негізі болып саналады. Бұл модельдің негізі принциптері XІX ғ. Германияда қалыптасты. Канцлер О. Бисмарк кейіннен басқа индустриялды елдергі үлгі болған сол кезеңдегі әлеуметтік қорғаудың прогрессивті негізін жасады. Германияда күні бүгінге дейін қолданылтын әлеуметтік саласында үш саласы сол кезде пайда болды. Олар қартықта, мүгедектікті және өндірістегі оқыс жағдайлардан туындаған ауруларуын қамсыздандыру. Аталған модельдің негізгі принциптері Австрия, Франция, Бенилюкс елдерінде де қолдыналады 

Ұлыбритания мен Ирландияда қолданылатын англосаксондық модель немістердінің бөлек. Ағылшын экономисті У. Беверидждің баяндамасы негізінде қалыптасқан. Беверидж оны үкіметке 1942 ж. таныстырды. Оған Кейнстің қоғамдық өндірістің жылдамдығы төлемақыға байланысты, төмен табысты әлеуметтік топтың мүддесіне сай кірісті бөлу керек деген идеясы қатты жер етті Беверидж әлеуметтік қорғау жүйесін құруды ұсынды.

Біріншіден, барлық материалдық көмекке зәру жандарға тарату, екіншіден бірдей көлемдегі зейнетақы мен төлемақы түріндегі әлеуметтік қызметтің үйлестіру принципын ұсынды «Піріске сай жалақың деген талапты Беверидж әділ деп есептеді. Себебі көптеген жағдайларда кеткен шығынның мөлшеріне қарамастан зейнетақы мен төлемады теңдігі байқалды.

Бұл модельдің негізінде әрбір адамның қандай топқа жатағындағына қарамастан, минималды әлеуметтік қорғауға құқығы бар. Беверидж концепциясының мәні-тамақ, тұргың үй, медициналық қажеттіліктерге кететін аз мөлшердегі шығынға байланысты бір кіріске репілдік беруінде.

Әлеуметтік қорғаудың британдық жүйесінің екі ерекшелігі бар. Біріншіден, қарртық, ауру, жұмыссыздық сияқты әлеуметтік қауспен айналысатын арнайы институттары жоқ. Әлеуметтік сақтандырудың барлық бағдарламасы бір жүйеге біріктірілген. Екіншіден, әлеуметтік қызмет көрсетуде мемлекеттік менемелердің маңыздар.

Швед әлеуметтік қорғауның негізгі қағидасы – оның әмбебаптылығы, яғни тұрғындардың барлығын қамтуы. Көптеген еуропалық әлеуметтік экономикаға тән екі қағида – ынтымақтастық қағидасына. Оның мәні барлық адамдардың әлеуметтік тобына қарамастан әлеуметтік қорғау жүйесін қаржыландыруға қатысуында. Бұндай жүйедегі керекті элемент – мемлекет, ол әлеуметтік игілектерді болу қызметін атқарады. Бұндай жүйенің қымбатшылығы тұрғыдардың әлеуметтік қамтылуының жоғары деңгейінен байланысты. Кедейшілік пен байлық арасындағы айтарлықтай алмақтық жоқ.

49.Халыкаралык әлеуметтік стандарттар мен стандарттау туралы халыкаралык зандылыктарга талдау жасаныз. Осы халыкаралык стандарттарды Қазакстандағы қабылдау тәртібі кандай. Әмбебап әлеуметтік стандартты дайыендауга халыкаралык уйымдардын іс әрекетіне сипаттама берініз.

Стандарт — бұл қағида бойынша көптеген мүдделі жақтардың елеулі моселелерге қарсылық білдіруді сипаттайтын, келісуішлік негізінде әзірленетін және танылған органдардың бөкітетін норматитік құжаты. Бұл жалпыға бірдей және қайта пайдалану ережесі үшін стандарттаудың белгілі бір объектілердің жалпы принциптері, мінездемесі, талаптары және әдістері белгіленуі мүмкін. Сол сияқты белгілі салаларды тәртіпке келтіруді оңтайлы деңгейге жетуге бағытталады.

Республикада қолдапылып жүрген стандарттың жүйе құқықтық және әлеуметтік экономикалық мақсаттарды көздейді:

Біріншіден,  заңдылық тәртіпке сәйкес тұтынушылардың және үкіметтің мүдделерін және өнімнің сапасы, қоршаған табиғи ортаны, өмір қауіпсіздігін, халықтық денсаулығын қорғауды қамтамасыз етеді.

Екіншіден, өндірісті әзірлеуде, өнімді пайдалануда техникалық бірлікке кепілдік береді.

Үшіншіден, стандарттың жүйе әлеуметтік-экономикалық бағдарламалардың, жобалаудың нормативтік-техникалық базасы ретінде қызмет етеді.

Мемлекеттік стандарттар, сонымен қатар барлық жұмыс түрлерін оңтайландыруды, жүргізілетін сапа жүйесінің бірін-бірін алмастыратын өнімдер мен процестер есебінен ресурстарды ұқыпты пайдалануды қамтамысыз етеді.

Стандарттау — бұл ең ұтымды нормаларды табатын қызмет, ал содан соқ стандарттың үлгілерді, нұсқауларды өнімді әзірлеудегі талап әдістемелерді нормативтік құжаттарға тағайындап қояды. Стандарттаудың басты міндеті халық шаруашылығының, халықтық еліміздің  базасының, экспорт мұқтажы үшін шығарылған өнімге үдемелі талаптарды анықтайтын, сол сияқты осы құжаттарды дұрыс пайдалануды бақылау нормативтік-техникалық жүйе жасау болып табылады.

Қазақстан  Республикасында  стандарттау  жөнінде  мынадай нормативтік құжаттар бар:

•  Қазақстан Республикасы мемлекетінің стандарттары (Гост);

•  салалық стандарттар (ССТ);

•  техникалық жағдайлар (ТЖ);

• кәсіпорындар,   бірлестіктер,   қауымдастықтар,  концерндер стандарттары;

•   ғылыми-техникалық   қоғамдар,   инженерлік   одақтар және басқа да қоғ амдық ұйымдардың стандарттары.

Халықаралық байланыстардың үздіксіз кеңейе түсуі, стандарттаудың жеке мемлекет шеңберінде шектеліп қалуына мүмкіндік бермейді. Түрлі елдердің саудалық, экономикалық және ғылыми-техникалық ынтымақтастықта жетістіктерге жетуіне, бірінші кезекте халықаралық стандарттаудың маңызы орасан. Халықаралық стандарттарды өзірлеу қажеттілігінің әбден көзге көріне түсу себебі халықаралық сауданың осу қарқыны үлттық экономиканың дамуынан 3-4 есе асып түрса да әлемдік нарыққа үсынылған бірдей енімдердің үлттық стандарттарындағы айырмашылықтар халықаралық сауданың дамуына кедергі бола берді.

ДЕВКО-ның басты функциясы:

- дамып келе жатқан елдерде стандарттаудың барлық ас-пектілерін кең көлемде талқылаулар үйымдастыру, дамыған елдердің тәжірибелерін алмасуға жағдайлар жасау;

- дамыған елдердің түрлі оқып-үйрету орталықтары база-сында стандарттау жөнінде мамандар даярлау;

- дамып келе жатқан елдердегі стандарттаумен айналысатын үйымдар мамандарын тәжірибе жинақтауғажіберуге ықпал ету;

- дамып келе жатқан елдер үшін стандарттау жөнінде оқу қүралдар дайындау;

- стандарттау және метрология төңірегінде өнеркәсібі да-мыған елдер мен дамып келе жатқан елдердің екі жақты ын-тымақтастығының дамып-жетілуіне себепші болу. Бүл бағыт-тарда ДЕВКО БҮҮ-мен қызметтес болып келеді. Біріккен әрекеттердің, әсердің нәтижелерінің бірі халықаралық оқыту орталықтарын қүруы мен оның қызмет етіп жатуы.

КОПОЛКО міндеттеріне мыналар кіреді:

- өнімді стандарттаудан өте жоғары әсер алатын, сондай-ақ үлттық және халықаралық стандарттауға түтынушылардың өте кеңінен қатысулары үшін қарастырылуы қажет шараларды анықтау;

- тұтынушыларды ақпаратпен қамтамасыз етуге, олардың мүдделерін қорғауға бағытталған үсыныстарды және де стандарттау мәселелері бойынша оларды оқытып-үйрету бағдарламасын стандарттау позициясында жасап шығару;

- стандарттау, түтыну тауарларынастандарттарды қолдану (пайдалану) және түтынушылар мүдделеріне қажетті басқа да стандарттау мәселелері бойыншажүмыстарғатүтынушы-лардың қатысу тәжірибелерін жинақтау.

Жалпы еуропалық стандарттау жөніндегі үйымдар Стандарттау жөніндегі еуропалық комитет (СЕН)

(Стандарттау жөніндегі еуропалық комитет (1970 жылға дей-ін Стандарттауды үйлестіру жөніндегі еуропалық комитет) 1961 жылдан бері жүмыс атқарып келе жатқан үйым. СЕН-ге 17 еуропа елдері - Австрия, Бельгия, Үлыбритания, Греция, Дания, Германия, Испания, Ирландия, Италия, Люксембург, Норвегия, Нидерланд, Португалия, Финляндия, Франция, Швеция, Швейцария үлттық үйымдары мүше. Ол 1992 жылғадейін ЕО пен ЕАСТ ғана мүше-елдер (үлттық стандарттау үйымы жоқ Лихтейштейннен басқа) кіретін жабық үйым болатың)

|СЕН Бас ассамблеясының шешімімен мүшеліктің жаңа категориясы-ассоциациялықмүше қүрылды. СЕН-ге статусы еуропалық немесе үлттық заңнамамен анықталатын мүше-елдердің кез келген қоғамдық, ғылыми, экономикалық ігемесе басқа да үйымдары ассоциациялық мүше бола алады| СЕН мақсаттарына жетуге, стандарттау процесіне ықпал етуге, стандарттар жобаларын талқылауға қатысуға ассоциациялық мүшелер міндетті (шешім қабылдауға дейін), бірақ олардың дауыс қүқықтары жоқ.

СЕН-нің еуропалықдеңгейдегі стандарттау процесіне бар-лық мүдделі жақтар консенсусы негізінде стандартты жос-парлау, әзірлеу және қабылдау кіреді.

Электртехникаларды стандарттау жөніндегі еуропалык комитет (СЕНЭЛЕК)

СЕНЭЛЕК екі еуропалық үйымдар - ЕАСТ пен ЕО-ға (ол кезде ЕЭО) мүше-елдер электртехникалары стандарттарын үйлестіру жөніндегі еуропалық комитеттерін 1971 жылы біріктірумен қүрылды.

СЕНЭЛЕК-ке 16 Еуропа елдері - Австрия, Бельгия, Үлыбри-тания, Германия, Греция, Дания, Ирландия, Испания, Италия, Люксембург, Нидерланд, Норвегия, Португалия, Финляндия, Франция, Швейцария, Швеция мүше. Олардың барлығы (Люксембургтен басқалары) үлттық электртехникалық комитеттерімен кірген және МЭК-тің мүшесі болып келеді.

Үйымның басында - Бас ассамблея. Оғ&н мүше-елдердің стан-дарттау жөніндегі үлттық үйымдары мен үкімет органдары және ЕО мен ЕАСТ өкілдері кіреді. Бас ассамблея мүше-елдер үлттық үйымдары делегациясынан (5 адамғадейін)түратынӘкімшілік кеңесін қүрады. Стандарттау үшін жауапты қүрылымдары СЕН-дей СЕНЭЛЕК олармен тығыз қызметтес (19-сурет).

СЕНЭЛЕК негізгі мақсаты - ЕО және ЕАСТ-пен тығыз ын-тымақтаста электртехникалық өнімдер стандарттарын әзір-леу. СЕНЭЛЕК стандарттары бірыңғай еуропалық нарық қү-руға қажет қүрал ретінде қаралады.

СЕНЭЛЕК жұмыстарының басты бағытының мөні - мүше-елдер үлттық стандарттары, стандарттар талаптарына бүйым сәйкестігін сертификаттау тәртіптері арасындағы кез-келген техникалық айырмашылықтарды жою және сол арқылы элек-тртехника салаларының өнімдері саудасындағы техникалық кедергілерді болдырмау.

Жаңа технологиялар төңірегінде стандарттау жөнінде жү-мыстар жоспарланғанда ЕО пен ЕАСТ талаптары ескеріледі, СЕН және басқа үйымдардан мамандар қатыстырылады.

Скандинавияаралық стандарттау үйымы(ИНСТА)

Скандинавияаралық стандарттау жөніндегі үйымы 1952 жылы қүрылды. Олардың мүшелері - өздерінің үлттық стан-дарттау жөніндегі үйымдарымен кіретін Дания, Норвегия, Финляндия, Швеция және де стандарттау мәселелерімен айна-лысатын басқа он үйым.

ИНСТА қызметтерінің басқа үйымдардан оны айыратын басты ерекшелігі, ол аймақтық жалпыскандинавиялық стан-дарттар әзірлемейді. Бүл елдер экономикасында сыртқы сауданың көп үлесі халықаралық стандарттар кеңінен пайдалануға көшкендігіне көп байланысты. Мысалы, Дания 70-ші жылдардың басында-ақ үлттық стандарттар әзірлеуден толық бас тартып халықаралық және аймақтық нормативтік қүжаттарға көшті.

ИНСТА өзінің негізгі міндеттерін скандинавиялық мем-лекеттердің келісілген үлттық стандарттарын жасауға үлттық нормативтік қүжаттарының техникалық талаптарын унифи-каттауға ықпал етуден; қайталануды болдырмау үшін стан-дарттау жөніндегі жүмыстар туралы ақпарат алмасуды үйым-дастырудан; стандарттар жасау бойынша және ИСО, МЭК, СЕН және басқа үйымдарға мүше-елдердің келісілген пози-циясын анықтау тәжірибелерін таратудан көреді.

Стандарттар келістірілуінде ИНСТА мамандары мына ережеге сүйенеді: «4 Ғ»: ҒогЬшкег (түтынушы), ҒаЬгікапІ (өнді-руші), Ғогзкгіпег (қауіпсіздік), Ғогзк5ПІп§ (зертгеу нәтижелері).

Дайындалатын нормативтік қүжаттар негізіне ИСО, МЭК халыкаралық стандарттары, СЕН және СЕНЭЛЕК еуропалық стандарттары мен басқа да үйымдар стандарттары алынады. Әзірленген нормативтік қүжаттарды ИНСТА-ға мүше-елдер-дің барлығы қүптаған жағдайда ғана мүше-елдер ездерінің үлттық стандарты ретінде пайдйланады.

Үйым іс-әрекеттерінің маңызды бағыты Скандинавия елдері арасындағы өзаратүсіністікке жету. Ол үшін жыл сайын жүйелі түрде барлық даулы мөселелерді талқылайтын кездесу еткізіп түрады.

Сонымен қатар, кез келген аймақтық үйымдар сияқты, ИНСТА озінің күш жігерін скандинавия аймағында және ЕО елдері сауда-саттықтарындағы болатын техникалық кедергі-лерді жоюға бағыттайды. Бүл мәселелерді шешудің негізгі жолдары - стандарттарды үйлестіру, сынау нәтижелерін езара мойындау, өнім сәйкестігін сертификаттау бірыңғай жүйесін жасау. Бүл жүмыстағы үлкен рөлді ЕАСТ мүшесі ретінде Дания, Норвегия және Швеция ойнайды. Үйлестірілген стан-дарттарға сәйкестеп өнімді сынау мен бақылау нәтижелерін - автоматтандырылған өзара мойындау орнатуға сөйкестен-дірілген, аймақтық саудадағы техникалық кедергілерді жоюға арнайы бағдарлама әзірленді.

ИНСТА мүше-елдерінің сәйкес үлттық органдары ақпа-раттануы үшін үйлестірілген стандарттар каталогтары басып шығарылады. ИНСТА-ның басып шығаратын баспасы жоқ-тың қасы. Оның жүмыстары стандарттау жөніндегі үлттық журналдар мен КОПАНТ бюллетенінде хабарланады.

Үлттық стандарттарды үйлестірудегі (алғы) бағыттар бол-ып машина және станок жасау, жүмыс орны қауіпсіздігі, өртке қарсы қүралдардың эксплуатациялық сіңімділігі мен қауіп-сіздіктері танылады.

Оңтүстік-Шығыс Азия елдері халықаралық ассоциациясы(АСЕАН)

Оңтүстік-Шығыс Азия елдері Халықаралық Ассоциациясы 1994 жылы Стандарттау мен сапажөніндегі кеңесу комитетін қүрды. Бүл аймақтық үйымның қүрамына АСЕАН мүше-ел-дер - Малайзия, Таиланд, Индонезия, Сингапур, Филиппин, Бруней Дарусалам, Вьетнам стандарттау және сертификаттау жөніндегі үлттық үйымдары кіреді. Осы елдердің сауда-енер-кәсіп палаталары комитетке мүше. Аталған елдердің копші-лігінің үлттық стандарттауы мен халықаралық стандарттарды пайдалануы өте жоғары деңгейде.

Малайзияда стандарттау жоніндегі үлттық үйым - Малай-зиялық стандарттар мен онеркәсіптік зерттеулер институты (СИРИМ) 1975 жылдан бар. СИРИМ озінің статусы бойынша-акционерлік қоғам қүқығындағы ассоциация, бірақ акцияның негізгі иесі малайзия үкіметі. СИРИМ басшылығымен Малай-зияда үлттық стандарттау мен сертификаттау жүйесі қүрылды.

СИРИМ-нің негізгі міндеттері:

- сауда мен енеркәсіпке ықпал ету үшін стандарттауды әрі қарай дамыту мен жетілдіру;

- адам өмірі мен денсаулығы үшін енім қауіпсіздігін қам-тамасыз ету;

- стандарттарды енгізу бойынша енеркәсіптік кәсіпорын-дарға кеңес беру;

- жаңа технология теңірегінде ғылыми- зерттеулер жүргізу;

- ИСО және МЭК халықаралық стандарттары туралы ақ-параттармен онеркәсіп аумағын қамтамасыз ету және оларды үлттық ретінде қабылдауға ықпал ету.

СИРИМ стандарттау жөніндегі халықаралық үйымға Малайзияның атынан қатысады, оның басшылығымен елде МЭК-тің электрондық және электртүрмыстық жабдықтар қауіпсіздігі бойынша негіз қалаушы стандарттары енгізілді. Барлық қолданыстағы осы сала енімдері үлттық стандарттары МЭК стандарттарымен үйлестірілген. Ол осы өнімдердің қарқынды жетілуіне ықпал етуде.

БСҮ бағалауынша Малайзия 90-шы жылдары әлемдік сауданың 25 кошбасшыларының бірі болды. Бүған көп дәрежеде сынау зертханаларын аккредиттеу жүйесін жасауы, экспорттық өнімдерді сертификаттау, 9000 сериялы ИСО стандарттарына сәйкестенуге сапаны қамтамасыз ету жүйесін сертификаттаулар ықпал етті.

Таиландтың стандарттау және сертификаттау жөніндегі үлттық органы - Тайланд өнеркәсіп стандарттары институты (ТИСИ) әз қызметтерін айрықша үйымдастырумен ерекше-ленеді. Ол стандарттау жүмыстарының барлығын (жоспар-лаудан қабылдауға дейін) атқарады. ТИСИ стандартты бе-кітетін өнеркәсіп министрлігінің қүрылымдық болігі. Стандарт жобасы мәтін бойынша, сондай-ақ техникалық талаптар бойынша да мүдделі жақтардың толық келісуінен кейін ғана қабылданады. Келісу бойынша барлық жүмыстарды ТИСИ жүргізеді. Тайланд үкіметі түрлі сала әнімдерін үлттық стандарттар талаптарына толық сәйкес болғанда ғана сатып алып, үлттық стандарттауға кемек жасайды. ТИСИ және де онім сәйкестігін сертификаттауға жетекшілік жасайды, сонымен қатар сынауды тікелей институт және онын тапсырысымен өнеркөсіп және университетзертханаларыжүргізеді. Елде 10 сертификаттау жүйесі қызмет етеді.

Индонезияда стандарттау женіндегі үлттық үйым - Ин-донезия стандарттау жөніндегі Үлттық Кеңесі(ИСС) 1984 жылы Президент Декретімен қүрылды.

Кеңес міндеттеріне мыналар жатады:

- стандарттау мен сертификаттау жөніндегі түрлі үйымдар жүмыстарын, сондай-ақ стандарттау бағдарламаларын үй-лестіру;

- стандарттау және метрология төңірегінде үлттық саясат өзірлеу және Президентке сәйкес үсыныстар беру;

- әзірлеуге қатысқан барлық тараптар консенсусқа жеткен-нен соң үлттық стандартты қабылдау;

- әлемнің метрологиялық орталықтарында үлттық эталон-дарды дүрыстау және үлттық дүрыстау тәртіптерін жоспарлау.

ИСС халықаралық үйымдарға Индонезия атынан қатыса-ды, бірақ сынау зертханалары мен сертификаттауды аккре-диттеу оның қүзыретіне кірмейді.

Барлық үлттық үйымдар - Стандарттау және сапа жөніндегі кеңес беру комитетіне мүшелер мемлекеттік болып келеді және олардың жүмыстарын мемлекет (өздігінен қаржыландырылатын СИСИР- Сингапур үлттық стандарттау жөніндегі үйымнан басқа) қаржыландырады.

АСЕАН елдерінің іс жүзінде барлық үлттық стандарттары ерікті сипатта (Малайзияда 100%, Индонезия, Тайланд - 97, Филиппиндерде - 95, Сингапурда 91 %). Техникалық заңның тура әсері ету жағдайында ғана стандарттар міндетті статуста.

АСЕАН барлық елдері 9000 сериялы ИСО стандарттарын қабылдады. Сингапур көрсетілетін қызмет сапасын басқару жөніндегі 14000 сериялы ИСО стандартын енгізуде.

АСЕАН-ға мүше-елдер Стандарттау жөне сапа жөніндегі кеңес беру комитетінің басқаруымен аймақтық стандарттауға комақты үлес қосты. Комитет қызметтері стандарттау мен сапа жөнінде стандарттаудың жалпы мәселелерін, өнеркәсіптің мемлекеттік және жеке секторларында стандарттаудың көптеген нақты мәселелерін, осы сала жүмыстарын ақпараттық қамтамасыз етулерін қамтиды.

Панамерикандық стандарттар комитеті (КОПАНТ)

Панамерикандық стандарттау комитеті 1961 жылдан жү-мыс атқарып келеді. Комитет - Аргентина, Боливия, Бразилия, Чили, Колумбия, Коста-Рика, Эквадор, Доминикам респуб-ликасы, Мексика, Панама, Парагвай, Перу, Тринидад-Табого, Уругвай, Венесуэла үлттық үйымдарын, сондай-ақ басқа елдер

- Коста-Рика, Сальвадор, Гватемала, Гондурас жөне Никарагуаның аймақтық үйымдарын біріктіреді.

Үйымның басты мақсаты - аймақтық саудадағы техника-лық кедергілерді жою. КОПАНТ осы мақсатқа жетуді - аймақтық стандарттарды әзірлеу мен кеңінен қолдануда ынты-мақтастықты дамыту, ғылыми-техникалық прогресс жетістік-терін іске асыру қүралы ретінде стандарттауды насихаттаудан; үлттық стандарттау бағыттарындағы мәселелерді таңдауға ықпал етуден; ИСО мен МЭК жүмыстарына латынамерика-лық елдердің белсенді қатысуы мен халықаралық үйымдар талаптарымен аймақтық нормативтік қүжаттарды жоғары мүмкіндікке үйлестіруге ықпал етуден көреді. КОПАНТ бүл бағытта аймақтық стандарттауды халықаралық стандарттар қамтылмаған аймақтарға немесе ерекше аймақтық норма мен ережелер орнатуды керектігіне байланысты қолдануды қажет санайды.

КОПАНТ-тың үйымдастырылу қүрылымы дәстүрлі. Оның басында барлық мүше-елдер болатьш жоғары орган

- Бас ассамблея. Атқару кеңесі, Атқарушы хатшы және Техникалық үйлестіру хатшылығы үш жылға сайланады. Жүмыс органдарына - қызметтері арнайы комиссиямен (даму, заңдар мен регламенттер, сертификаттау мен сәйкестік белгілер, қаржы, метрологця бойынша) үйлестірілетін техникалық комитеттер жатады.

Сондай-ақ, КОПАНТ-тың қызметі мүше-елдердің үлттық үйымдары жүмыстарын жетілдіру, атап айтқанда, стандарттау жоніндегі үлттық органдар қызметкерлерін оқыту мен білік-тілігін көтеру.

Аймақ мемлекеттерінің өлшемнің метрлік жүйесін қабыл-дауын үйымдастыру мен оған көшуге ықпал етуі - КОПАНТ-тың ең қомақты еңбегі.

1975 жылға КОПАНТ-қа Американдық үлтгык стандарт институты катысты.