3.”Көру” сөзін рай түрлеріне айналдыру.

Ащық рай – Мен көрдім.

Бұйрық рай – Мен көрейін. Сен көр. Сіз көріңіз. Ол көрсін

Шартты рай – Мен көрсем. Сен көрсен. Сіз көрсеңіз. Ол көрсе.

Қалау рай – Менің көргім келеді. Сенің көргің келеді. Сіздің көргініз келеді. Оның көргісі келеді.

Билет № 15

1.Шәкен Айманов.(монолог)

Шәкен Кенжетайұлы Айманов — қазақтың әйгілі актері, режиссер.1964ж КСРО-ның халық артісі. Туып өскен жері Павлодар облысының Баянауыл ауданы.Ауыл мектебін бітіріп, Семейдегі педагогикалық техникумға оқуға түскен. Семей мұғалімдер техникумында оқып жүргенде 1932 ж. Алматыдағы Қазақ драма театрына шақырылады.

Айманов 1932 – 33 жылғы маусымнан театрға жұмысқа қабылданды. Ол алғашында бірқатар рөлдерді ойнады. Басты рөлдерді шебер орындауымен көпшілік көзіне түседі. Әсіресе оның орындауындағы Ақан сері, Қобыланды, Отелло рөлдері. Қазақтың академиялық драма театрының бас режиссері болды. Оның қойған көркем фильмдері: «Махаббат туралы аңыз» (1953), «Алдар көсе» (1965), «Біздің сүйікті дәрігер», «Қазақфильм» студиясы Айманов есімімен атылады.

2.Үстеу

Үстеу – наречия – қимылдың түрлі белгісі, мезгілін, мекенін, мақсатын білдіретін сөз табы.

Үстеу мағынасына қарай 7 түрі бар. Олар: мекен – место, мезгіл – время, себеп-салдар –причины, қимыл-сын – образы, мөлшер – мера, күшейткіш – усиления, мақсат – цель.

құрамына қарай:

• Дара (простое – один корень)

Мысалы: ертең.

• Күрделі (сложное – несколько корней)

Мысалы: бүгін, биыл, таңертең.

тұлғасына қарай:

• Негізгі (непроизводное – нет суффикса)

Мысалы: ерте.

• Туынды(производное – есть суффикс)

Мысалы: қыстай, осыншама, жемейінше.

мағынасына қарай:

• Мекен (место)

Қайда?

• Мезгіл (время)

Қашан?

• Себеп-салдар (причинно-следствие)

Неге? Не себепті? Неліктен?

• Қимыл-сын (действие)

Қалай? Қалайша?

• Мөлшер (размер)

Қанша?

• Күшейткіш (усиление)

Қалай? Қандай?

• Мақсат (цель)

Қалай? Қандай мақсатпен?

3. Бұл режиссер біршама көркем фильмдер қойған. Асты сызылған сөзге морфологиялық талдау жасау.

Біршама-үстеу,сұрағы:қанша? Себебі қимылдық белгісін білдеретін сөз табы.

Мағынасына қарай: мөлшер. Тұлғасына қарай: негізгі.

Құрамына қарай:күрделі,біріккен сөз.

Синтаксистік қызметті:пысықтауыш.

Билет № 16

1.Қазақстанның қорықтары. ( диалог)

1. Қазақстанда неше қорық бар? Қазақстанда 9 қорық бар.

2. Олар қандай қорықтар? Олар: Ақсу- Жабағалы, Науырзым, Алматы, Барсакелмес, Қорғалжын, Марқакөл, Батыс Алтай, Алакөл.

3. Қорықтардың мақсаты қандай? Қорықтардың мақсаты – табиғатты қорғау және зерттеу.

4. Қостанай облысында қандай қорық бар? Қостанай облысында Науырзым қорығы бар.

5. Бұл қорық қай жылы құрылған?Бұл қорық 1930 жылы құрылған.

6.Науырзым табиғаты қандай? Науырзым табиғаты өте тамаша.

7. Қорықта нелер бар? Қорықта аңдар, құстар, өсімдіктер бар.

8. Науырзым қорығының эмблемасы қандай? Науырзым қорығының эмблемасы-аққу.

9. Қорықта аңдардың, құстардың неше түрлері бар? Аңдардың, құстардың 200 түрі бар.